06.11.1946
Neðri deild: 11. fundur, 66. löggjafarþing.
Sjá dálk 251 í B-deild Alþingistíðinda. (407)
47. mál, sauðfjársjúkdómar
Jón Pálmason:
Herra forseti. Þetta frv. fer til n., sem ég á sæti í, landbn., en samt þykir mér rétt að segja um það nokkur orð við þessa umr. Ég vil byrja á því að þakka hæstv. landbrh. fyrir víðsýni og góðar undirtektir í þessu stórmáli, sem hér liggur fyrir. Það leikur ekki á tveim tungum, að hér er til umr. eitt stærsta mál þjóðarinnar, eins og nú standa sakir. Það er ekki einasta landbúnaðurinn einn, sem hér er um að ræða, heldur þjóðin í heild. Ef svo á til að ganga, að ekki sé hægt að reka sauðfjárrækt í þessu landi, þá mun verða margs vant hjá okkur. Eins og hæstv. ráðh. tók fram, þá er þetta frv. undirbúið og samið af mþn., sem ég átti sæti í. Ég skal þegar taka það fram, að í þessari n. hefur verið hin æskilegasta samvinna, svo að í því efni get ég verið mjög ánægður með starfsemi n. Eigi að síður er ég í veigamiklu atriði andvígur þessu frv., eins og fram kemur í grg. þess, og hefði ekki svo staðið á, að ég á sæti á Alþ. og í landbn. og hef því tækifæri til að gera frekari grein fyrir afstöðu minni um þetta atriði, þá hefði ég gert nánari grein fyrir minni afstöðu í grg. frv. En vegna þessarar aðstöðu minnar taldi ég þess ekki þörf. Þetta atriði er það, að ég vil ekki ganga eins langt og meiri hl. n. gerir í frv. varðandi kynbætur og dreifingu erlends sauðfjár í landi okkar. Ég vil ekki fara lengra að svo komnu máli með þessum l. en það, sem búið er að undirbúa og samþ. af meiri hl. landbn. Alþ. og landbrh., að leyfa innflutning á fáeinum skozkum hrútum til tæknifrjóvgunar, og séu þeir einangraðir fullkomlega, ekki aðeins um stundarsakir, heldur örugglega í eyju. Lengra vil ég ekki fara. Það verður að mínu áliti að koma miklu meiri reynsla á þessa hluti, áður en ég get gengið inn á það, sem stendur í 8. kafla þessa frv. Fyrir þessu mun ég gera nánari grein í landbn. og við 2. umr. þessa frv. Aðalstefna þessa frv. er að leitast við að útrýma þessum sjúkdómum með fjárskiptum innlends fjár. Og það er satt hjá hv. þm. Mýr., að því var neitað af landbn. samkv. till. yfirdýralæknis að flytja inn hrúta til þeirra nota, sem hér um ræðir, en farið inn á þá leið að flytja með flugvélum sæði til tæknifrjóvgunar til landsins. En sú aðferð hefur reynzt svo dýr, að það er óhugsandi að halda því áfram. Hefur því verið horfið að því ráði að flytja inn fáeina hrúta til þess að auðvelda tilraunir í þessu skyni. Um það, hvort hér er um að ræða nýja stefnu með þessu frv., þá er það rétt, sem hv. þm. Mýr. tók fram, að um þetta efni hefur verið heimild í l., en svo sem hæstv. ráðh. tók fram, þá var það eiginlega eingöngu í tilraunaskyni þangað til í fyrra, að ákveðið var að framkvæma viðtækan niðurskurð í vesturhluta Þingeyjarsýslu og austurhluta Eyjafjarðarsýslu. Það var stefna margra, að halda bæri áfram á þessari leið og taka fasta ákvörðun um það með breyt. á löggjöf á Alþ. Nú er það svo, eins og menn hafa veitt athygli, að þetta frv. er heimildarlög. Þetta eru heimildarlög til bænda og héraða, ef viss skilyrði eru fyrir hendi, að fara inn á þá leið að skipta um fjárstofn sinn. Og ég verð að segja það, að við í mþn. töldum okkur ekki fært að fara inn á þá leið að hafa lagafyrirskipun um það, að það skyldi skipta um sauðfé á þetta eða þetta stóru svæði þetta og þetta ár og á öðru tilteknu svæði hitt árið o. s. frv. Ef menn hefðu treyst sér til að fara inn á þá leið, mátti skipta landinu í ákveðin svæði og gefa fyrirskipanir um að skipta um fé á öllu landinu smátt og smátt á vissum tilteknum tíma. En við í n. treystum okkur alls ekki til þess að fara inn á þá braut, því að til þess að það heppnist að hafa þannig fjárskipti á öllu landinu, þarf að vera fyrir hendi ákveðinn vilji þeirra manna til þess, sem hlut eiga að máli, af því að hér er ekki um neina smáráðstöfun eða framkvæmd að ræða. En mér virðist ekkert ósamræmi í því hjá okkur nefndarmönnunum, þó að við, um leið og við teljum fjárskipti illa nauðsyn, sem framkvæma þurfi meira eða minna, höfum um leið gengið inn á það, að leyft sé að gera tilraunir með blöndun sauðfjárkynja, þannig að fengnir yrðu erlendir hrútar til þeirra tilrauna, vegna þess að fjárskipti á öllu hinu sýkta svæði mundu taka mörg ár. Vegna þess, hve tiltölulega litið er til af örugglega heilbrigðu fé á landinu, er ekki hægt að skipta um fé á nema tiltölulega litlu svæði á hverju ári. Þess vegna er nauðsynlegt að fá úr því skorið, hvort það raunverulega er rétt, sem þær litlu tilraunir benda til, sem hér hafa verið gerðar, að kynblendingar af íslenzku og erlendu fé séu miklu ónæmari fyrir þeim pestum, sem hér er um að ræða, heldur en íslenzka féð óblandað.
Varðandi það, sem hv. þm. Mýr. var að tala um, að mjög mikið mundi vera hægt að byggja á því, að sauðfjárstofnar hér innanlands væru sumir minna næmir fyrir þessum sjúkdómum en aðrir. þá hefur reynslan sýnt annað, nefnilega það, að þó að á sumum bæjum hafi það verið svo, að minna hafi farizt af fé úr þessum sjúkdómum, en á öðrum bæjum, þá hefur þannig brugðið við, að þegar farið hefur verið að flytja þetta fé til, hefur það farizt af þessum sjúkdómum engu síður, en annað fé.
Á þessu stigi málsins skal ég ekki fara í neina þrætu hér við vin minn, hv. þm. Ak., okkar yfirdýralækni. En aðeins vil ég segja örfá orð út af hans ræðu. Hann hélt því fram, að það væri engin sönnun fyrir því, að þessir sjúkdómar, sem hér er um að ræða og hafa svo mikinn usla gert í okkar sauðfé, hefðu flutzt til landsins með karakúlkindum. En svo örugg reynsla, að ekki verður um villzt, er honum andstæð í þessu efni. Fræðilega séð hefur sannazt, að hin svo kallaða mæðiveiki í sauðfé hefur flutzt til landsins með karakúlkindum, sem fluttar voru inn árið 1933. Mæðiveikin hefur komið þannig upp, að hægt hefur verið að rekja samgang þeirra kinda, sem sýkzt hafa af henni, tíl þessara karakúlkinda, og bændur yfirleitt eru ekki í vafa um það, að þessi veiki hafi flutzt inn í landið með þessum óhappakindum af karakúlkyni.
Það er langt frá því, að með ákvæðum þessa frv. sé stefnt að því að ganga á embættislegan rétt yfirdýralæknisins og inn á valdsvið hans, heldur er þvert á móti í þessu frv. gengið lengra inn á það að vísa til hans ráða og ákveða, að leita skuli hans ráða og vera í samræmi við hans álit í einu mjög veigamiklu atriði, sem tekið er upp í þetta frv., heldur en gert er ráð fyrir í núgildandi l. og þannig, að hann sem yfirdýralæknir ætti að mínu áliti að vera mjög þakklátur fyrir, og sem ég í prívatsamtölum hef heyrt, að hann líka er. En þetta atriði er, að hér skuli koma upp sóttvarnarstöð, þar sem hægt sé að einangra þær skepnur, sem einangra þarf. En að undanförnu hefur yfirdýralæknirinn, sem hefur haft með þetta að gera, verið í mestu vandræðum út af því að vanta slíka stöð. Hingað hafa verið flutt, algerlega gagnstætt l., ýmis dýr, og hefur yfirdýralæknirinn verið í vandræðum með að setja þau í sóttkví, og er furða, að ekki skuli hafa flutzt inn með þeim fleiri sjúkdómar, en raun hefur á orðið.
Í öðru lagi býst ég við, að það yrði nokkuð mikið starf fyrir yfirdýralækninn, ef sá embættismaður ætti að taka að sér meiri hluta starfs þess, sem hefur verið falið sauðfjársjúkdóman. og lagt er til með þessu frv., að aukið verði verulega.
Að öðru leyti sé ég ekki út af aths., sem fram hafa komið, ástæðu til að segja fleiri orð um þetta mál, en vænti þess, að það geti gengið gegnum hv. þd. og hæstv. Alþ., því að á því er brýn þörf.