30.10.1946
Sameinað þing: 4. fundur, 66. löggjafarþing.
Sjá dálk 147 í D-deild Alþingistíðinda. (4853)
21. mál, verðjöfnunarsjóður
Flm. (Páll Zóphóníasson):
Herra forseti. Er búnaðarráð kom saman haustið 1945 og ákvað verð á landbúnaðarafurðum, þá var lagt til, að verðjöfnunargjald skyldi vera kr. 1.50 á hvert kg. kjöts. Þetta var breyt. frá því, sem áður var venja á undanfarandi árum. Með þessu átti að jafna mismuninn á flutningskostnaði og geymslu á hinum ýmsu stöðum á landinu. Þá var og ljóst, að útflutt yrði eitthvað af kjöti, sem þyrfti að verðbæta, og var gert svo ráð fyrir, að þær tæpar 2 millj. kr., sem í verðjöfnunarsjóð voru ætlaðar, mundu nægja til þess að verðbæta spaðkjöt og útflutt kjöt. En þetta fór nú á aðra leið. Innanlandssalan reyndist ekki eins mikil og gert var ráð fyrir. Verðlagsráð búnaðarráðs breytti svo þessari ákvörðun þannig, að ekki var innheimt nema 35 aura verðjöfnunargjald af dilka- og geldfjárkjöti og 15 aurar af ærkjöti. Reyndin er svo sú, að í ágúst voru seld út 320 tonn af kjöti, en þann 20. sept. voru eftir óseld 460 tonn af kjöti. Verðlagsnefndin hefur borið kostnaðinn við geymslu kjötsins síðan í vor og geymt það í sænska frystihúsinu hér í Reykjavík. Það er því ekki nægilega mikið fjármagn fyrir hendi í verðjöfnunarsjóði til þess að verðbæta allt þetta kjöt. Spaðsaltað kjöt var greitt niður með kr. 1.27 pr. kg., en það gerði 266 þús. kr. Kjöt það, sem selt var til Noregs, var verðbætt með 1.755 þús. kr. Vegna tregra skipaferða náðist ekki í Öræfakjötið, en það var selt í haust og verðbætt með ca. 100 þús. kr. Nú vantar enn 600 þús. kr. til verðbóta á þeim útflutningi, sem þegar er orðinn.
Það, sem hér er um að ræða, eru 460 tonn af kjöti, og það, sem þarf til þess að verðbæta það, er allt að 3 millj. kr., eða 2,6 millj. kr. Verðjöfnunarsjóð vantar því 3 millj. kr. til þess að allt kjöt geti verið verðbætt, sem honum var ætlað að verðbæta. Það, sem hér er lagt til í þessari þáltill., er það, að ríkissjóður verðbæti kjötið allt upp í heildsöluverð, og það er það eina, sem vit er í, að mínum dómi. Og þetta byggist á því, að þeir menn, sem sitja í búnaðarráði og verðlagsn., eru ekki fulltrúar bænda, þeir eru settir þar af landbrh. Fulltrúar bænda óskuðu eftir að selja kjötið, en fengu það ekki. Það eru ekki þeirra ráð, að kjötið væri látið liggja óselt. En úr því þarf að fást skorið, hvernig þessar greiðslur verða, því að það er ekki hægt að gera upp kjötverðið nema fá að vita, hvað fyrir þessar birgðir fæst, og hvort ekki fæst meira fyrir þær en útflutningsverð nú. Það er svo auðsætt mál, að þeir, sem eiga í þessu kjöti, — en hverjir það eru, er ekki gott að segja, en það munu þó vera samvinnufélögin miklu fremur en kaupmenn, sennilega einn kaupmaður, — eiga ekki sök á þessum mistökum, sem þarna hafa átt sér stað, heldur er það verðlagsn., sem á sökina. Það sjá allir, hversu óréttlátt er að láta slík einstaklingafélög gjalda þessara mistaka verðlagsn., heldur sé það ríkissjóður, sem á að greiða í verðjöfnunarsjóð það, sem á vantar, til þess að hann geti staðið við skuldbindingar sínar og borgað þennan mismun.
Ég hef heyrt talað um, að hugsanlegt væri að láta verðjöfnunarsjóð taka 3 millj. kr. lán og borga með því uppbótarverðið, svo að hægt sé að gera kjötið upp til bænda, og láta tekjur sjóðsins lækka næsta ár sem því nemur. Það er hugsanleg leið, en móti henni mælir þó tvennt. Í fyrsta lagi, að bændur eiga ekki sök á þessu. Það eru ekki þeirra fulltrúar, sem eiga sökina, heldur aðrir, sem tekið hafa fram fyrir hendur á þeim og þeirra mönnum. Þar að auki mundi þetta koma mjög ranglega niður, því að það eru margir, sem á árinu 1945–1946 áttu kjöt, en eiga ekkert kjöt næsta ár, og öfugt. Það færðist því yfir á skakka aðila, ef slíkri aðferð væri beitt. Í öðru lagi er þannig háttað nú í landinu, að sums staðar er sett á hvert gimbrarlamb, en annars staðar allt fé skorið niður, og það nær ekki nokkurri átt að fara svo að færa þessar greiðslur á milli ára. Ég tel því langeðlilegast og réttlátast, að ríkissjóður borgi þennan halla, sem þarna er um að ræða.
Þá vil ég geta þess, að í búnaðarráði var samþ. með 18:2 atkv., 5 sátu hjá, að skora á verðlagsn. að beita áhrifum sínum þannig á ríkisstj., að hún greiddi bætur á þær útfluttar afurðir landbúnaðarins, sem nauðsynlegt væri að selja úr landi. Þetta var það, sem ætlazt var til af búnaðarráði, þegar grundvöllurinn var lagður að starfi verðlagsn. Og með þessum samþykktum er það líka viðurkennt, að þarna hafi verið um mistök að ræða.
Ég vil svo óska þess, eftir að þessi till. hefur verið rædd nú, að málið fái heppilega og fljóta afgreiðslu. Ég geri ráð fyrir, að það verði heppilegast að vísa henni til fjvn. Ég vil biðja hv. n. að salta ekki till., en hraða afgreiðslu hennar, svo að fáist sem fyrst skorið úr þessu máli, því að eins og nú er ástatt í þessum málum, er ekki hægt að gera upp reikningana við bændur. Ég vona, að hv. fjvn. taki till. fljótt til athugunar, hvort sem þörf verður þá á því að taka þetta upp í fjárl. — það kemur í ljós þá —, en láta hana ekki bíða eftir því, að það verði ákveðið, og hún komist til síðari umr. áður — Ég skal svo ekki fara fleiri orðum um þetta að sinni.