21.05.1947
Efri deild: 139. fundur, 66. löggjafarþing.
Sjá dálk 899 í B-deild Alþingistíðinda. (811)
195. mál, fjárhagsráð, innflutningsverzlun og verðlagseftirlit
Forsrh. (Stefán Jóh. Stefánsson):
Herra forseti. Ég vil þakka hv. meiri hl. fjhn. fyrir afgreiðslu þessa máls hér inn í d. og get lýst því yfir fyrir mína hönd og ríkisstj., að brtt. sú, sem liggur fyrir frá meiri hl. n., sé til bóta á frv.
Þegar mál þetta var hér til 1. umr. í hv. d., átti ég þess ekki kost að vera hér til staðar og gat því ekki tekið þátt í umr. um málið á því stigi. Nú, þegar málið er aftur komið inn í d., þykir mér hlýða að segja um það nokkur orð, jafnvel þótt rétt sé, sem hv. 4. landsk. tók fram, að þetta mál hefur þegar í hv. Nd. verið rætt svo ýtarlega og einnig við útvarpsumr., að öllum þingheimi eru vel kunnug þau rök, sem liggja til flutnings slíks frv.
Eins og frv. sjálft ber með sér, eru uppistöðuatriði þess að finna í 2. gr. frv., þar sem taldir eru upp 8 liðir. sem eiga að vera grundvallarsjónarmið þess fjárhagsráðs, sem gert er ráð fyrir að skipa, — leiðarvísir fyrir það að starfa eftir og í raun og veru regla og stefna, sem því ber að fylgja, þegar það tekur til starfa. Allir þessir 8 liðir eru í málefnasamningi þeim, sem gerður var milli þeirra flokka, sem standa að núverandi ríkisstj. Og ég hygg einnig, að varla muni koma fram nokkur maður, sem neitar því, að hér sé um atriði að ræða, sem réttlátt væri og eðlilegt að framkvæma með stuðningi í löggjöf og á annan hátt.
Þessa liði mun ég ekki rekja, enda hefur frv. legið fyrir Alþ. um tíma og menn búnir að kynna sér það. Ég hygg, að allir muni einnig vera sammála um, að þess hafi verið brýn þörf, og reynsla undanfarinna ára sýnt það, að það hefði verið nauðsynlegt að samræma í eina stofnun nýbyggingarráð, sem verið hefur til þessa dags. og viðskiptaráð. Bæði er það alkunnugt þeim, sem til þekkja, að á milli þessara stofnana var nokkuð óeðlileg togstreita, enda greinaskil á milli þessara tveggja ráða ekki sem allra skýrust. Ég hef áður heyrt því haldið fram, að þessi sameining væri rétt og eðlileg. Og minni hl. n. hefur einnig talið það þessu frv. til gildis.
Fyrir utan sameiningu þessara tveggja ráða, sem starfað hafa undanfarin ár, er bætt við nýju, mjög merkilegu verkefni fyrir fjárhagsráð, og það er eftirlit með fjárfestingu í landinu. Ég ætla fyrir mitt leyti, að ef fljótlega og það innan skamms verði hægt að gera ráðstafanir til þess að draga úr vaxandi dýrtíð, þá sé það alveg nauðsynlegt skilyrði, að ríkisvaldið hafi í sínum höndum, og þá með milligöngu einhverrar stofnunar, eftirlit og ákvörðunarvald um fjárfestinguna í landinu. Ég held þess vegna, að það þurfi ekki að deila um það, að það sé nauðsynlegt, enda kom það greinilega í ljós í tilraunum þeim, sem gerðar voru til þess að mynda ríkisstj., sem fram fór s.l. vetur, að allir flokkar töldu nauðsyn á því, að einhver heimild væri fyrir fjárfestingu. Allir flokkar lýstu yfir þeirri skoðun sinni.
Ég sé ekki ástæðu til þess að fara mörgum orðum um eðli og nauðsyn fjárfestingar. Reynslan verður að skera úr um það í framtíðinni, hvernig það eftirlit er innt af hendi af þeim mönnum, sem til þess verða sérstaklega kjörnir að hafa eftirlit og framkvæmd þess undir yfirstjórn og eftirliti ríkisstj. Ég fyrir mitt leyti vildi mega vænta þess, að það gæti orðið á þann veg. að það kæmi að verulegu gagni fyrir íslenzkan þjóðarbúskap.
Hvað snertir svo það atriði að byggja þjóðarbúskaparstarfsemina á fyrir fram gerðri áætlun, þá hygg ég líka, að það sé næsta nauðsynlegt. Frá mínu sjónarmiði er það ekki aðalatriðið, hvort það er ákveðið með l., að áætlanir um rekstur þjóðarbúskaparins séu t.d. gerðar til tveggja, þriggja eða fimm ára. Það er í sjálfu sér ekkert ákveðið einkenni á skipulögðum þjóðarbúskap. Aðalatriðið er það, hvað ætla má, að hægt sé með skynsemi og viti að gera áætlun til langs tíma. Og ég hygg, að eins og nú er högum háttað í íslenzku atvinnulífi og íslenzku þjóðfélagi, þá muni vera nokkuð vafasamt, að hægt sé að gera áætlun langt fram í tímann. Það er líka síður en svo, að slíkt megi ekki gera eftir því frv., sem fyrir liggur, þar sem gert er ráð fyrir, að fjárhagsráð taki við eignum og verkefnum, sem nýbyggingarráði var falið með þeim l., sem um það giltu. Nú er það vitað, að nýbyggingarráð hafði í smíðum og nokkurn undirbúning um vissa áætlun um rekstur sérstaks, tiltekins atvinnuvegar. Að sjálfsögðu mun fjárhagsráð taka þessi gögn og upplýsingar, sem fyrir liggja hjá nýbyggingarráði. í sínar hendur, vinna úr þeim og síðan í fylling tímans gera um það till. og leggja fyrir ríkisstj., og ef þykir ástæða til, jafnvel að þær till. verði lagðar fyrir Alþ. að einhverju leyti í frv.-formi.
Ég verð að segja það, að það hefur verið dálítið undarlegt við andstöðu Sósfl. gegn þessu frv., miðað við fyrri afstöðu flokksins til nýbyggingarráðs og löggjafarinnar um nýbyggingarráð. Þá var það talinn mikill fengur að fá l. um nýbyggingarráð, og ég tel einnig, að það hafi verið gott og gagnlegt, að nýbyggingarráð var stofnað og löggjöf sett um það. En hafi það verið nokkur fengur, þá álít ég, að það hafi verið meiri fengur og nær stefnu, við skulum segja fyrrv. stjórnarflokka, það frv., sem hér liggur fyrir, en löggjöfin um nýbyggingarráð. a.m.k. mætti ætla, að þetta frv. væri nær stefnu Sósfl.
Ég fæ því ekki skilið þá andstöðu gegn þessu frv., og ætla ég ekki að fara frekar út í það. En ég vil aðeins að gefnu tilefni út af brtt. frá hv. minni hl. n. — en lík brtt. kom fram í hv. Nd. — varðandi nýbyggingarreikninginn, að hækka skuli það hlutfall, sem lagt yrði á þann reikning, upp í 20% í stað 15%, þá vil ég benda á það, að þegar Sósfl. stóð að ríkisstj., þá þótti þeim nóg að hafa þennan hluta aðeins 15%, og það ákvæði er upp tekið úr nýbyggingarráðsl. og hefur meira að segja verið bætt við í það ákvæði l., að ekki megi leggja minna inn á þennan reikning af gjaldeyristekjum þjóðarinnar til nýsköpunarframkvæmda. En í nýbyggingarráðsl. er miðað við 15%, kannske sem hámark, en hér er það miðað við lágmark.
Það kemur í ljós, hve miklar gjaldeyristekjur þjóðarinnar verða, þegar fjárhagsráð tekur til starfa. Og það er alveg óhætt að lýsa yfir af hálfu núverandi ríkisstj., að hún mun fús til þess, ef það verður hægt, að hækka þennan lið, og það er í fullu samræmi við yfirlýsta stefnu hennar að láta þarna eins mikið fé og hægt er til nýsköpunarinnar. Það er yfirlýst stefna núverandi ríkisstj. að halda áfram nýsköpun atvinnuveganna, og hún mun vinna að því, meðan hún situr að völdum. Það væri þess vegna gleðilegt fyrir ríkisstj. og alla þá, sem telja mikla þörf á aukinni nýsköpun í þjóðfélaginu, að hægt væri að leggja til nýsköpunarinnar meira en 15% af þeim erlenda gjaldeyri, sem þjóðarbúinu berst.
Ég sé svo ekki ástæðu til þess að orðlengja um þetta frv. frekar á þessu stigi, af þeim ástæðum, sem ég hef getið um, að málið hefur þegar verið mikið rætt í þinginu og einnig í útvarpinu, og liggur það, að mér virðist. tiltölulega skýrt fyrir og stefnan, sem mörkuð er með frv., nokkuð skýr og ákveðin.
Ég vildi svo mæla með því fyrir hönd stjórnarinnar, að frv. verði samþ. í þessari hv. d. með þeirri brtt., sem meiri hl. hv. fjhn. hefur flutt við frv.
Ég ætla, að till. minni hl. séu sumpart þess eðlis, að þær séu ekki að stórauknu gagni, þótt þær væru samþ., enda kannske ekki sérstaklega til þess hugsaðar, en ég álít, að framgangi málsins væri enginn greiði gerður með því að samþykkja þessar Brtt. hv. minni hl. n., og legg ég því til, að frv. verði samþ. með brtt. meiri hl. n.