03.02.1949
Efri deild: 53. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 1753 í B-deild Alþingistíðinda. (2714)
118. mál, raforkulög
Atvmrh. (Bjarni Ásgeirsson):
Herra forseti. Eins og þm. er kunnugt um, hafa aðgerðir Alþingis á undanförnum árum í því að auka útbreiðslu rafmagns í landinu verið bundnar þeim framkvæmdum, sem fram hafa farið í vatnsvirkjunum. Nú hafa raforkulögin komið til framkvæmda undanfarin ár, og hefur verið veittur styrkur úr raforkusjóði til þess að leggja línur frá stórum aflstöðvum út um sveitirnar. En það hefur þegar sýnt sig, að það er miklum erfiðleikum undirorpið að koma rafmagni í byggðir landsins og einkum þangað, þar sem byggð er ekki þétt - við skulum segja, þar sem byggð er mjög dreifð á íslenzkan mælikvarða. Þetta hefur reynzt mjög örðugt, og mun það sýnilega taka marga áratugi að koma raforkunni út um byggðir landsins með þeim hætti að kosta línulagnir um sveitirnar. Það hefur því oft komið til tals að leita annarra ráða til þess að ýta undir, að rafmagn komist í sveitirnar, en að leggja línur frá stærri orkuverum. Það hefur m. a. verið samþ. till. til þál. um að rannsaka þetta. Eftir að ég tók við embætti, fól ég stofnun, sem er á vegum atvmrn., — en þessi stofnun hefur haft á vegum sínum vel menntaða raffræðinga, — sérstaklega að athuga dieselrafstöðvar, sem gætu komið að notum á sveitabæjum. Forstjóri Landssmiðjunnar kynnti sér gaumgæfilega þessi mál og athugaði margar gerðir ljósastöðva og nýjungar á þeim sviðum. Hann mældi sérstaklega að lokinni athugun sinni með einni gerð, sem er framleidd í Englandi. Ég fól honum að útvega nokkrar svona ljósastöðvar til reynslu. Þessi tegund hefur verið mjög mikið endurbætt. Um leið og fyrsta ljós er kveikt, fer vélin í gang, en er síðasta ljós er slökkt að kveldi, drepur vélin á sér. Fjárhagsráði var skrifað um þetta í haust, og var þess óskað, að ráðið veitti innflutningi slíkra ljósavéla samþykki sitt. Síðan þetta gerðist hafa nokkuð mörg heildsölufirmu farið fram á að fá að flytja inn ljósastöðvar af svipaðri gerð, og tel ég það sjálfsagt að leyfa innflutning nokkurra gerða af þessum vélum og láta síðan reynsluna skera úr um það, hvað bezt reynizt. Ég hef þegar falið rafmagnsstjóra að fylgjast með þessu máli og hafa eftirlit með notagildi þessara véla, er þær verða teknar í notkun í sveitunum.
Þá er hin hlið málsins, að ekki er fyrir heimild í l. að veita mönnum aðstoð til kaupa á slíkum ljósavélum. Löggjöfin hefur fyrst og fremst miðað að því að lyfta undir það, að byggðar væru vatnsrafstöðvar. En það er ekki víða, sem möguleikar eru á því að koma upp smárafstöðvum við læki eða ár. En þrátt fyrir það verður að halda áfram að vinna að því að koma raforkunni út í byggðir landsins, og er ekki nema eðlilegt, að það sé athugað, hvort ríkisvaldið geti ekki létt eitthvað undir með þeim, er koma vilja sér upp rafstöðvum, einir eða með öðrum í félagi, þó að þar sé ekki um vatnsvirkjanir að ræða. Og það hefur sýnt sig í sumum kaupstöðum, sem ekki höfðu aðstæður til að koma sér upp vatnsaflsstöðvum, að Alþingi samþ. að verja allt að 1/4 milljón kr. til stuðnings þessum bæjum til að koma sér upp dieselstöðvum. Það væri því eigi úr vegi að athuga að veita þeim mönnum stuðning, sem hafa í hyggju að koma upp slíkum stöðvum í dreifbýlinu, og þá fyrst og fremst þeim, sem þurfa að sjá sér farborða sjálfir með lán. En eins og menn vita, þá er nú mjög erfitt að fá lán til þess að stofna slíkar stöðvar, en það er nú gert ráð fyrir, að raforkusjóður aðstoði bændur með lán til þess að koma sér upp einkarafstöðvum.
Ég er ánægður með það, að þetta frv. er hér fram komið. Ég skal ekki segja um þær leiðir, sem lagt er til í frv. þessu, að farnar verði, en sú n., sem fær málið til athugunar, mun að sjálfsögðu finna ráð til úrbóta í þessum efnum. En vonandi mun rafmagnið halda innreið sína í sveitirnar engu siður, en í bæina og þorpin, sem hafa notið þeirra gæða, sem rafmagnið er. Það þarf fyrst og fremst að vera til ljósa og ef hægt er að nokkru leyti til suðu. Um hitun geri ég ráð fyrir, að þurfi að fara aðrar leiðir.
Það var þetta, sem ég vildi láta koma fram af minni hálfu við 1. umr. málsins.