10.03.1949
Efri deild: 73. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 359 í C-deild Alþingistíðinda. (3756)
138. mál, eftirlit með rekstri ríkisins og ríkisstofnana
Hermann Jónasson:
Herra forseti. Það hefði kannske verið rétt að láta það biða til 3. umr. að gera þessar athugasemdir, þar sem ég þarf hvort sem er að láta eitthvað bíða, en mér þykir rétt að nota þetta tækifæri til að benda á, að það er ekkert óvenjuleg aðferð í málflutningi, og sízt hjá mönnum, sem um langa ævi hafa þurft á slíku að halda, að snúa sér frá umr., sem fyrir liggja, þegar þeir geta ekki svarað því, sem um er verið að ræða. Það gefst tækifæri til að ræða almennt um svoleiðis mál við 3. umr. þessa máls. Það kom til orða hér mál, sem gert var að árásarmáli á mig, þegar ég fór úr ríkisstj., og sýnir málið betur en flest annað, af hve miklu hefur verið að taka. Það er þá fyrst, að ég hafi búið til embætti í leyfisleysi. Þetta eru bara ósannindi. Það var samþ. hér á Alþ. að stofna embætti rannsóknardómara út af skattsvikum. Ég hygg, að það hafi verið rétt áður en l. voru staðfest af forseta, en eftir að þau voru alveg afgr. frá Alþ., að ég skipaði mann í embættið, sem hér um ræðir. Ég staðhæfi, að enginn muni geta haldið því fram, að hann hafi ekki verið hlutgengur í bezta lagi og allra manna líklegastur vegna mannkosta sinna til að rækja það starf með prýði. Hneykslið var það, að forseti var ekki búinn að undirskrifa l. Þá vil ég víkja að öðru atriði, sem hæstv. ráðh. er að reyna að gera tortryggilegt og nota til árásar á mig, en það er leigan á Gutenberg. Það sanna í þessu máli er, eins og tekið er fram í bréfi, sem fyrir liggur, að ríkisstj. var öll sammála um þessa ráðstöfun. Það má svo hver dæma sem vill. Svo er verið að gefa í skyn eitthvert svindl í þessu máli, en í bréfinu er tekið fram, að stofnað skuli til samvinnufélags um reksturinn og í því félagi skuli allir vera, sem starfa við prentsmiðjuna, og leigan skuli vera til 10 ára gegn 5½% af verðmætum auk fyrningar, og þessi upphæð hefði orðið hærri en sá gróði, sem prentsmiðjan hefur skilað á sama tíma. En prentararnir áttu nýjar vélar, sem þeir ætluðu að setja í prentsmiðjuna, því að þeirra hugsjón var að gera þetta að fullkominni prentsmiðju, og þessu áttu þeir að skila öllu að 10 árum liðnum, en yngstu vélar prentsmiðjunnar munu vera síðan 1930. Auk þessa átti svo prentsmiðjan að prenta fyrir hið opinbera með beztu fáanlegum kjörum. Þetta leyfir ráðh. sér svo að tala um sem einhvers konar svindl af minni hálfu.
Þriðja málið, sem ráðh. bar mig sökum fyrir, var af sama tagi. Þar átti ég að hafa leigt Kleppjárnsreyki með óeðlilega góðum kjörum. En það voru nú Eggert Kristjánsson og Bjarni bíóstjóri, sem ég hafði selt þetta á leigu og með þeim kjörum, að ríkið gat sagt upp leigunni með 6 mánaða fyrirvara, það voru nú öll vildarkjörin. En hvað skeði svo, þegar sjálfstæðismenn tóku við? Jú, eftir tvo mánuði höfðu þeir sagt þessum leigusamningi upp, og nú leigðu þeir tengdafrændum sínum hluta af þessu landi og það ekki með sex mánaða uppsagnarfresti, heldur til 15 ára og með öllum hitaréttindum.
Ég hef nú borið af mér sakir, en vil að lokum aðeins minnast á, að mér þykir afstaða hv. þm. Dal. benda til þess, að hann sé samvizkuliðugur, því að þegar þetta mál kom fram, kvaðst hann ekki geta fylgt því nema misþyrma samvizku sinni, en ég vil óska honum til hamingju með að hafa öðlast sannfæringu. (Forseti: Þm. Str. fékk aðeins leyfi til að bera af sér sakir, en ekki til þess að bera sakir á aðra. — HV: Hæstv. forseti (ÞÞ) bar sakir á okkur, sem talað höfum á móti málinu, og því má svara.) Ég vil spyrja ráðh., hvað hann hafi gert til að framkvæma þáltill., sem samþ. var 1945, og hvernig geta þm. verið svo lítilþægir að samþ. þetta frv., meðan ekkert svar hefur fengizt og enginn árangur sést af því starfi, sem stj. var þá falið og veitt heimild til að framkvæma? Eða sér ekki hver maður, að með slíkri þáltill. hlýtur ráðh. að vera fengið vald til að gera eitthvað, án þess væri till. algerlega þýðingarlaus? Á síðasta Alþ. var gerð samþykkt um að fjölga ekki embættismönnum. Hvað hefur verið gert við þá samþykkt? Jú, embættismönnunum hefur verið fjölgað, og svo kemur ráðh. og segist ekki hafa heimild til þess að takmarka starfsmannafjöldann við innkaupastofnun ríkisins. Hvernig finnst þm. þessi málflutningur hæstv. ráðh.? Það er beinlínis samþ. á Alþ. 1948 að fjölga ekki embættismönnum frá því, sem nú er, en þó segist ráðh. ekki geta neinu ráðið um starfsmannafjölda hjá innkaupastofnuninni. Af þessu geta menn raunar séð, hvaða alvara fylgir máli, þegar verið er að ræða um sparnað. Og við höfum líka eitt dæmi til viðbótar, því að einmitt á sama tíma og á að fara að spara, er lagt fram frv. um að taka stóran hóp manna á eftirlaun, sem eru hærri en launin, sem þeir nokkurn tíma höfðu, þegar þeir störfuðu. Skyldi það vera nokkurs staðar nema á Íslandi, sem boðið er upp á svoleiðis rausn. Og þetta er gert á sama tíma og fjmrh. talar um að spara og spara.