18.12.1950
Efri deild: 43. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 457 í B-deild Alþingistíðinda. (1072)
33. mál, gengisskráning o.fl.
Brynjólfur Bjarnason:
Herra forseti. Það væri fróðlegt að vita, hvort þessi till. frá hæstv. viðskmrh. á þskj. 399 er borin fram af honum einum eða hvort hér er um að ræða till. frá hæstv. ríkisstj. í heild. Og hvort hér er um að ræða stefnumál hæstv. ríkisstj. í heild, og hvort flokkar þeir, sem standa að ríkisstj., standa að baki þessarar till. Mér finnst að það þurfi vissa tegund af ofdirfsku til að bera fram slíka till. sem þessa á eftir öllu því, sem á undan ér gengið, og enn furðulegra að bera hana þá fram sem smábrtt. frá einum ráðh. á síðasta stigi málsins. Hér er þó um mjög þýðingarmikið atriði að ræða, svo að æskilegt væri að fá að vita, hvort hér er um að ræða stefnumál hæstv. ríkisstj. allrar. Hæstv. viðskmrh. sagði, að hér væri ekki um að ræða lögbindingu á kaupgjaldi, aðeins að verið væri að ákveða, að kaup skyldi ekki lögbundið nema til 1. febr. n.k. Sem sagt er ekki lengur lögbundið að kaup skuli hækka 1. júlí 1951 eftir þeirri vísitölu, sem þá verður í gildi, og þessi réttur launþeganna í landinu afnuminn með lögum. Og til þess að ná rétti sínum verða verkamenn því að fara út í vinnudeilur. Þetta þýðir, að til þess að kaup hækki 1. júlí 1951, þá þarf að segja upp samningum, og það kostar vinnudeilur. Þessi réttur er því tekinn af launþegunum, þeir þurfa að segja upp samningum og neyðast til að fara út í vinnudeilur. Það þarf vissulega nokkra dirfsku til að bera slíkt fram. Þetta er því yfirlýsing um algert skipbrot gengislækkunarinnar og þeirra kenninga, sem hún var byggð á. Þeir, sem hafa haft augun opin fyrir því, sem hefur verið að gerast síðustu mánuðina, vita, að hæstv. ríkisstj. stendur ráðþrota gagnvart öngþveiti því, sem hún hefur komið þjóðinni í. Ýmsar till. munu vera á döfinni um það, hvernig eigi að bregðast við þessum vandræðum, m.a. mun áreiðanlega hafa verið talað um nýja stórfellda gengislækkun til viðbótar við þá, sem nú hefur verið gerð, og raunar vitað, að hæstv. ríkisstj. hefur ekki komið auga á aðra úrlausn en þessa, ef úrlausn skyldi kalla. Manni verður því á að spyrja, hvort þetta sé fyrsta skrefið á þeirri braut. En hér verður að stemma á að ósi til að fyrirbyggja að nýrri gengislækkun verði bætt á launþega ofan á það, sem þeir þurfa mí þegar að bera. Já, nú munu heimspekingar eymdarinnar halda því fram, að þessar ráðstafanir séu gerðar til þess að gengislækkunin beri árangur, og þá þurfi að girða fyrir frekari kauphækkanir, og í því eru nokkur rök frá þeirra sjónarmiði, því að tilgangur gengislækkunarinnar er sá að velta byrðunum á herðar hins vinnandi fólks. Hér er því um að ræða stórfellda árás á launþegana í landinu og stærri en menn gera sér ljóst í fljótu bragði, og í því skjóli skákar flm. þessarar till. Og jafnvel þó að engin viðbótargengislækkun verði, má búast við gífurlegum verðhækkunum. Þegar gengislækkunarlögin voru sett, voru launþegum tryggðar launauppbætur til 1. ágúst 1951, að vísu eftir stórlega falsaðri vísitölu, en eftir þann tíma var þeim lofað, að ekki yrðu frekari hækkanir á nauðsynjum af völdum gengislækkunarinnar, og því áttu þessar uppbætur að hætta að hækka eftir þann tíma, og á þeim forsendum hafa verkalýðsfélögin sætt sig við allar byrðar hingað til, en ef þessi till. verður samþ., þá er verið að svíkja öll þessi loforð. Og finnst nú ekki hv. þm., að mælirinn sé nú orðinn fullur, þegar þetta bætist ofan á? Á síðasta þingi ASÍ, þar sem stjórnarflokkarnir voru í meiri hluta með tilstyrk Alþfl., voru menn sammála um það, að kjör alþýðunnar hefðu nú rýrnað svo mjög undanfarið, að ekki væri lengur hægt að una við það, og var þar einróma samþ. krafa um það, að vísitöluuppbót yrði greidd mánaðarlega, og var það samþ. sem alger lágmarkskrafa. Ég held, að það sé valt að treysta því fyrir ríkisstj., að þeir, sem nú hafa völdin í ASÍ, muni geta komið í veg fyrir það, að samtökin snúist þannig við þessum málum eins og nauðsyn meðlimanna krefur, það verður nauðsynin, sem hlýtur að ráða, þegar neyðin kreppir að, sú nauðsyn, að verkalýðurinn standi saman og rísi til varnar gegn þessu. Stjórn verkamannafélagsins Dagsbrúnar hefur þegar látið í ljós skoðun sína, þar sem bent er á samþykkt ASÍ og sú krafa, sem þar er sett fram, studd og endurnýjuð, og í öðru lagi segir, að stjórn Dagsbrúnar telji að með samþykkt till. sem þessarar sé verið að stofna til ófriðar í atvinnulífi landsmanna. Hvað snertir starfsmenn ríkisins, sem eru margir lágt launaðir og bannað með l. að gera verkfall, þá er með þessu móti verið að níðast á þeim. Í fjárl. er gert ráð fyrir, að þeim verði greidd laun eftir vísitölu 122 stig, en nú hefur komið á daginn, eftir því, sem hæstv. viðskmrh. sagði, að vísitalan er nú 123 stig. Ég skil raunar ekki, hvernig á því stendur, og væri æskilegt að fá að vita, hvers vegna hún er ekki hærri, þar sem vitað er, að miklar verðhækkanir hafa orðið í nóv., en ekki vitað um neinar lækkanir, sem orðið hafa á þessum tíma. Það er því með þessu móti verið að níðast á þeim, sem lögum samkvæmt mega ekki gera verkfall, en þeir, sem verkfallsrétt hafa, verða að rísa til varnar gegn óréttinum, því að óðum nálgast það, að kaupið hrökkvi ekki fyrir fötum og fæði, og það þó að um stöðuga vinnu sé að ræða, hvað þá þegar vinnan er stopul. Auðvitað verður haldið fram gömlu röksemdinni, sem við höfum svo oft heyrt og stöðugt er endurtekin af þessum mönnum, að þetta sé verkamönnum sjálfum fyrir beztu. Þessu er haldið fram í hvert skipti, sem ráðizt er á lífskjör alþýðunnar, og í hvert skipti er þessi kenning höfuðuppistaðan í röksemdum þeirra, sem að þessu standa. Samkv. þessari spekí er öll hagsmunabarátta verkalýðsins byggð á misskilningi. Það er mikil raun fyrir þá menn, sem gera slíka uppgötvun, hve heiminum gengur illa að skilja hana, og að baráttan skuli alltaf harðna. En verkamenn fá nú alveg sérstakt tækifæri til að bera saman spádóma og reynslu. Því var haldið fram þegar gengislækkunarfrv. var til umr., að þegar fram í sækti, mundi kaupmáttur launanna aukast, útflutningur mundi aukast og næg atvinna verða fyrir alla landsmenn, aukinn gjaldeyrir mundi koma í veg fyrir vöruskort, verzlunin mundi verða gefin frjáls og vöruverð mundi lækka. Við andstæðingar gengislækkunarinnar sýndum fram á, að fyrirsjáanlegt væri, að gengislækkunin leysti ekkert vandamál, heldur væri hún eins og heilaskurður á manni, sem væri með skemmdan botnlanga. Og hver er svo dómur reynslunnar? Um það getur enginn ágreiningur orðið. Útflutningur hefur ekki aukizt, heldur þvert á móti minnkað, en einokun og svartamarkaður farið í vöxt. Kjör manna hafa versnað með hverri vikunni, sem hefur liðið, og atvinnuleysi fer í vöxt, en valdhafarnir virðast ekki sjá nokkur ráð önnur en sömu vitleysuna, að halda gengislækkuninni áfram. Með því að samþ. þessa brtt. hæstv. viðskmrh. er alveg fyrirsjáanlegt, að verið er að stofna til ófriðar í landinu, en ófyrirsjáanlegt, hve slíkt getur orðið þjóðarheildinni dýrt. Hæstv. ráðh. telur sig sjálfsagt geta sparað nokkrar millj. kr. fyrir ríkið með þessu, eins og kom fram í ræðu hæstv. fjmrh. við afgreiðslu fjárl., en það er spurningin, hve margra millj. kr. tap hann bakar þjóðinni með þessu. Sjómannaverkfallið á s.l. sumri kostaði þjóðina um 100 millj. kr. í erl. gjaldeyri. Slík ævintýri eru dýr, og það eru dýrir menn, sem stofna til þeirra, og þeir, sem til slíks stofna, geta ekki skotið sér undan ábyrgð, en það er aftur á móti heilagur réttur manna að verja sig, þegar á þá og heimili þeirra er ráðizt.