30.01.1951
Efri deild: 58. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 1312 í B-deild Alþingistíðinda. (2719)
156. mál, almannatryggingar
Frsm, meiri hl. (Haraldur Guðmundsson):
Herra forseti. Enda þótt hæstv. dómsmrh. sé ekki viðstaddur hér, get ég ekki látið því ósvarað, sem hann sagði hér áðan. Hæstv. ráðh. heldur því fram, að það sé eðlilegt að innheimta gjöld sveitarfélaga til Tryggingastofnunarinnar frá hinum tryggðu sjálfum, og heldur hæstv. ráðh., að hann sé að uppgötva nýja leið þar. En það er alger misskilningur hjá honum. Þessi leið var notuð fram til ársins 1946, er lögin um almannatryggingar voru samþ., en þá var meiri hl. Alþingis á því, að þessu þyrfti að breyta og betri leið fundin hvað þetta snertir. Til lífeyrissjóðs voru skv. alþýðutryggingalögunum innheimt tvenns konar gjöld frá hinum tryggðu sjálfum, fyrst lágt grunngjald, sem var jafnt fyrir alla, og svo viðbótargjald, sem var miðað við tekjur og efnahag gjaldenda. Enda var þá ætlazt til, að lífeyririnn til hvers einstaklings yrði miðaður við iðgjöld hans, þannig að sá, sem hafði háar tekjur og greiddi því hærri iðgjöld, skyldi hljóta að sama skapi hærri lífeyri. En af því leiddi, að lífeyrir til hinna, sem aðeins greiddu lægsta grunngjald, varð svo lítill, að hann hlaut að vera gersamlega ófullnægjandi.
Frá þessu var horfið, er lögin um almannatryggingar voru sett. Iðgjöldin voru gerð jöfn og bæturnar (lífeyrir) jafnar. Er það tvímælalaust ávinningur fyrir þá, sem lægstar hafa tekjur og mesta þörfina.
Er lögin um sjúkrasamlög voru sett, var hátekjumönnum fyrst gert að greiða gjald til þeirra, en þeir fengu þó engar bætur. Síðan var þessu breytt þannig, að þeim var gert að greiða tvöfalt iðgjald, og öðluðust þeir þar með full réttindi. Síðan var tvöfalda gjaldið fellt niður og aðstaðan jöfnuð. En þar með var því slegið föstu, að mismunurinn væri jafnaður með sköttum, en iðgjöldin höfð jöfn.
Hæstv. ráðh. hafði áhyggjur af því, að sveitarfélögin fengju allar óvinsældirnar, en vinsældirnar féllu allar til Tryggingastofnunarinnar. En ég sé enga ástæðu til þess að óttast það eða hafa á móti því, að Tryggingastofnunin afli sér vinsælda meðal þjóðarinnar, og ég sé bara ekki heldur, að 14% af útsvarsupphæðinni breyti nokkuð um vinsældirnar eða ekki.
Ég vil geta þess, að fram hafa komið till. þess efnis að fella niður atvinnurekendagjaldið. En ef svo á að bæta við þetta framlagi sveitarfélaga og fella það niður, þá verður næsta skrefið tvímælalaust að fella niður framlag ríkissjóðs. En það er áríðandi, að sem minnst rask verði á tekjustofni Tryggingastofnunarinnar, en hann er borinn uppi af fjórum aðilum. Annars vegar með beinum útgjöldum hinna tryggðu og atvinnurekenda og hins vegar með framlagi sveitarfélaga (1/2) og ríkissjóðs ( 2/3 ) , þ.e.a.s. annar helmingurinn er innheimtur með sköttum, en hinn með föstum, ákveðnum iðgjöldum. Og það eru mestu órar að hverfa frá þessu, en ef breyta á einum einstökum þætti, þá er nauðsynlegt að taka þá alla til athugunar samtímis.
Ég ætla að sleppa því að svara hv. þm. Vestm., en vil aðeins undirstrika það, sem hann sagði, að dómar o.þ.l. væru harkalegri leiðir en sú leið, sem gert er ráð fyrir, að farin verði skv. frv. — Það kom fram í ræðu þessa hv. þm., að sveitarfélögin yrðu óánægð, ef þetta frv. yrði samþ. En ég held, að þetta sé hinn mesti misskilningur hjá honum. Því að óánægjan hjá sveitarfélögunum er sprottin af því, að einstökum sveitarfélögum hefur haldizt uppi að vanrækja gjöldin, en önnur hafa allajafna greitt þau. Og finnst mér ekki óeðlilegt, að þetta valdi óánægju þeirra sveitarfélaga, sem ætíð standa í skilum.