22.02.1951
Sameinað þing: 45. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 63 í D-deild Alþingistíðinda. (3906)
168. mál, landhelgisgæzla og aðstoð til fiskibáta
Frsm. minni hl. (Pétur Ottesen) :
Ég get verið fáorður um þetta mál, því að aðalröksemdir þess koma fram á þskj. 698. Þar er á það bent, að í verstöðvunum fyrir sunnan og vestan land hagi svo til, að afkoma bátaútvegsins velti á því, hversu farnast um aflabrögð á vetrarvertíð, — a. m. k. hefur það verið svo á undanförnum árum, síðan síldveiðarnar brugðust svo mjög sem alkunnugt er. Þess vegna er það mjög mikilsvert atriði að stuðla að því, að vetrarvertíðarveiðin í þessum verstöðvum nýtist sem bezt, og þetta er ekki einungis hagsmunamál þeirra manna, sem þarna eiga heima, heldur er það alkunnugt, að mikill fjöldi báta annars staðar að á landinu sækir þangað á vetrarvertíð. Nú er það svo, að það er sameiginlegt um öll þau fiskimið, sem bátar sækja á vetrarvertíðinni, að þar er alltaf mjög mikill grúi erlendra togara. Mér var t. d. sagt í gær ofan af Akranesi, að svo mikill grúi erlendra togara hefði verið á miðunum síðast, þegar þeir reru, og einmitt á þeim stöðum, sem helzt var fiskvon núna í fiskileysinu, að þeir gátu ekki lagt línuna þar, sem þeir ætluðu, heldur urðu þeir að fara til annarra svæða, þar sem ólíklegra var að fá afla. Þannig er þetta alls staðar. Nú er reynsla fyrir því, að það hefur í ýmsum tilfellum komið að nokkru liði, þar sem hægt hefur verið að hafa varðbáta eða eftirlitsbáta og þeim er ekki ætlað allt of stórt svæði til yfirferðar. Þeim hefur tekizt að bægja hinum erlendu skipum dálítið frá, þó að ekki sé það til hlítar, og skapa nokkurn starfsfrið fyrir bátaflotann. Þetta er að vísu ófullkomin aðstoð, en hefur þó orðið að verulegu liði, svo að bátarnir hafa getað notið sín betur við veiðarnar en ella og komizt hjá veiðarfæratjóni, sem þeim annars var búið og þeir reyndar oft hafa beðið þrátt fyrir þessa aðstoð.
Eins og hv. frsm. meiri hl., form. fjvn., hefur upplýst, kom forstjóri Skipaútgerðar ríkisins, sem hefur landhelgismálin með höndum, á fund hjá n. og gaf henni þær upplýsingar, sem hv. frsm. meiri hl. nú hefur skýrt frá, um hvernig hagað er störfum landhelgisbátanna, sem hafa á hendi landhelgisstörf og björgunarstörf við strendur landsins, og kom þá í ljós, að við Vestmannaeyjar er eitt stórt skip, Ægir, 2 bátar eru í Faxaflóa, sem auk þess eiga að fara um svæðið austan Reykjaness, þar sem bátar úr Grindavík sækja. Þetta svæði er því mjög stórt og ekki vanþörf á 2 bátum, en í vetur hefur það reyndar verið svo, að það hefur ekki nema annar þessi bátur verið tiltækur sökum þess, að Sæbjörg bilaði og hefur nú um mánaðarskeið ekki getað tekið þátt í gæzlustörfunum, svo að ekki hefur verið nema einn bátur á öllu þessu svæði. Fyrir Vestfjörðum er ekki nema eitt skip, sem auk þess hefur eitthvað farið norður fyrir Horn, þegar svo hefur staðið á, að það hefur verið talin nauðsyn. Að því er snertir Breiðafjörð er því ekki séð fyrir neinni staðbundinni gæzlu að öðru leyti en því, að gæzlubátar á Faxaflóa eða Vestfjarðaskipið skreppa þangað við og við, en eins og tekið er fram í nál. minni hl., veitir það ákaflega litla og alls ófullnægjandi aðstoð á Breiðafjarðarmiðunum, auk þess sem það skerðir öryggi það og gagnsemi, sem gæzlan veitir í Faxaflóa og fyrir Vestfjörðum. Þess vegna virðist ekki annað fyrir hendi en að gera nú þegar ráðstafanir til þess, að betur verði séð fyrir gæzlunni á Breiðafirði en nú er gert, og gera það án þess að skerða þurfi það öryggi, sem gæzlan í Faxaflóa og fyrir Vestfjörðum veitir. Eftir því sem kunnugir menn segja, þá er ekki hægt að gera þetta svo að nokkru liði komi með öðru en að fá gæzlubát, sem sé staðbundinn á þessu svæði.
Eftir upplýsingum, sem minni hl. aflaði sér, þá eru gerðir út úr verstöðvum við Breiðafjörð milli 20–30 stórir vélbátar og auk þess seinni hluta vertíðarinnar um 40 opnir vélbátar. Af þessu sést, að það er ekki lítill bátafloti, sem þarna sækir á þessi mið, auk þess sem þarna eru útilegubátar að staðaldri, þegar einhver fiskur er.
Í þeim umræðum, sem fram fóru í fjvn. við forstjóra Skipaútgerðar ríkisins, kom það skýrt fram hjá honum, að það er ekki hægt að dreifa meira starfsemi gæzlubátanna en nú er gert. Auk þeirra skipa, sem ég taldi áðan og á hendi hafa gæzlu hér sunnan- og vestanlands, er einn bátur, sem hefur á hendi gæzlu á Austfjörðum. Nú kemur auðvitað ekki til mála, að hann geti sinnt meira starfi en því, sem þar er fyrir hendi, það kemur auðvitað ekki heldur til mála, að skip, sem er við gæzlu við Vestmannaeyjar, geti sinnt gæzlu við Breiðafjörð. Þó að 2 bátar væru við Faxaflóa, geta þeir ekki heldur sinnt meira starfi en hér er fyrir hendi með þeirri miklu útgerð, sem hér er, án þess að vanrækja það að meira eða minna leyti. Það er ekki heldur hægt að ætlast til að skip, sem hefur til yfirferðar allt fiskisvæðið út af Vestfjörðum og auk þess fer norður fyrir Horn, geti veitt nokkra úrlausn á Breiðafirði. Það er því augljóst, eftir þær viðræður, sem n. átti við forstjóra Skipaútgerðar ríkisins, að úr þessu verður ekki bætt á annan hátt en þann, að tekin verði upp staðbundin gæzla á Breiðafirði, og það er það, sem farið er fram á af hv. þm. Snæf. eftir mjög eindreginni ósk útgerðarmanna og sjómanna þar vestra. Í tillögunni er talað um 4 mánaða gæzlu, en af því að svo mikið er liðið á þessa vertíð, mundi ekki verða nema um 3 mán. gæzlu að ræða, og það þó því aðeins, að fljótlega tækist að leigja bát til gæzlunnar og búa hann til starfsins.
Þess vegna höfum við í minni hl. fjvn. með hliðsjón af þessu öllu lagt til, að till. hv. þm. Snæf. verði samþ., og viljum mjög eindregið leggja til, – ef samþykkt fæst, — að ríkisstj. vindi bráðan bug að því að fela Skipaútgerð ríkisins að leigja bát og gera hann svo úr garði, að hann geti sem allra fyrst komið að liði þar vestur frá. Nú stendur vetrarvertíðin sem allra hæst, apríl og maí eru mjög afdrifaríkir um aflaföng á þessum svæðum, eins og líka er hér við Faxaflóa, Vestmannaeyjar og fyrir Vestfjörðum. Meiri hl. hefur einnig komizt að þeirri niðurstöðu, að þörf sé þarna á gæzlu, en hann vill hins vegar láta fara fram rannsókn á, hvort ekki sé hægt að framkvæma hana með öðrum hætti, sem sé þeim, að þau skip, sem eru við gæzlu annars staðar, verði látin sinna gæzlu við Breiðafjörð. Ég hef hér gert grein fyrir, að það er ekki hægt nema með því að rýra að verulegu leyti gildi gæzlunnar á öðrum stöðum, auk þess sem slík íhlaupagæzla kemur aldrei að því liði, sem staðbundinn bátur, sem er á svæðinu, getur veitt. Þetta fellur einnig saman við skoðun forstjóra Skipaútgerðar ríkisins. Það er alveg rétt, sem frsm. meiri hl. tók fram, að það eru ekki líkindi til þess, að það fé, sem veitt er á fjárlögum, muni nægja til að rúma þessa kostnaðaraukningu, svo að líkindi eru til, að þessi liður færi fram úr áætlun um það, sem þessi aukna gæzla næmi. En hér er svo mikið í húfi, að við í minni hl. lítum svo á, að ekki verði hjá því komizt að veita þá aðstoð, sem farið er fram á. Auk þess er vitað, að þetta mundi borga sig, aukin aflabrögð og minna veiðarfæratjón mundi borga þennan kostnað margfaldlega. Það er þess vegna till. okkar, að þáltill. hv. þm. Snæf. verði samþ. og ekki verði farið að eyða tíma í að hefja rannsóknarstörf, sem sýnilega engan árangur bera.