12.12.1950
Neðri deild: 37. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 192 í B-deild Alþingistíðinda. (752)
10. mál, dýrtíðarráðstafanir vegna atvinnuveganna
Frsm, minni hl. (Einar Olgeirsson):
Herra forseti. Þetta mál er, eins og hv. þm. vita, framlenging á III. kafla dýrtíðarlaganna frá 1948, og var hann upphaflega settur til að standa straum af kostnaði af fiskábyrgðinni og öðrum kostnaði við að halda niðri dýrtíðinni í landinu. Á síðasta þingi voru svo tveir fyrstu kaflar laganna felldir niður, en það, sem eftir stóð, var III. kafli laganna, sem upphaflega skyldi standa undir kostnaði þeim, sem leiddi af hinum tveim. Aðferðin er því sú, að framlengja tekjuákvæði í lögum, en fella niður það, sem tekjurnar áttu að standa undir, og geta allir séð, hvílíkt hrákasmíði slíkt er. Frv. þetta hefur í för með sér gífurlegar álögur á almenning í landinu, og hinn mikli söluskattur eykur beinlínis dýrtíðina í landinu og þyngir í sífeilu álögurnar á almenningi, sem á með hverjum deginum verra og verra með að standa undir hinum síauknu álögum. Og með því að leggja á söluskatt, sem er lagður jafnt á nauðsynjar og óþarfa, þá er notuð sú aðferð til fjáröflunar, sem kemur þyngst niður á fjölmennum fjölskyldum og þeim, sem verst eiga með að bera slíkt, og skiptir byrðunum óréttlátast milli þegnanna. Ég er því á móti framgangi þessara l. í heild, þó viðurkenni ég, að margt það, sem söluskatturinn leggst á, mætti tolla meira en gert er, en það er enginn kostur á að fá fram slíka greiningu, þó að reynt hafi verið. Ég vil því í fyrsta lagi vera á móti því, hvernig farið er að afla þessa fjár, sem hér er verið að gera, þar sem það kemur hvað harðast niður á þeim, sem sízt eru færir um að bera það, og verður að fara einhverja aðra leið í því efni. Það er hart að þurfa að ræða slíkar álögur á almenning á sama degi og samþ. er hér skattfrelsi handa einu auðugasta hlutafélagi landsins. Ég undirstrika það, sem ég sagði áðan, að slík ráðstöfun má teljast furðuleg, en því miður verður víst ekki reist hér rönd við slíku.
Þá er í öðru lagi það, sem finna má að söluskattinum, og raunar er tæknilegs eðlis, að hann er lagður á alla vöru, sem fer til framkvæmda ríkisins. Ég get um það í nál., að Sogsvirkjunin verði t.d. að greiða 5 millj. kr. í söluskatt af því efni, sem flytja verður inn til þeirra framkvæmda. Og um tíma voru miklir erfiðleikar á því að afla þess fjár, sem greiða þurfti í söluskatt um leið og varan var flutt inn. Hvað á slíkt að þýða, að ríkið skuli leggja slíkan skatt á fyrirtæki, sem það kemur sjálft á fót? Það hefur mikinn kostnað í för með sér fyrir fyrirtækin að fá lán til að greiða þennan skatt, svo gífurlegur sem hann er. Hvað þýðir þetta svo, þegar fyrirtækið er komið upp? Það þýðir, að fyrirtækið hefur verið gert miklu dýrara, og það er svo reiknað með í því kapítali, sem í fyrirtækinu liggur, og það kapítal verður að renta, og það þýðir hér við Sogsvirkjunina, að rafmagn það, sem hún framleiðir, verður dýrara, þýðir verri kjör fyrir almenning í landinu. Og önnur fyrirtæki, eins og t.d. áburðarverksmiðjan, sem einnig mun lenda í hinu sama með að greiða söluskatt, verður að greiða hærra verð fyrir rafmagnið, sem er svo að segja eina orkan, sem notuð er við framkvæmdir. Það þýðir, að sú vara, sem við flytjum út, verður dýrari og á þar af leiðandi erfiðara í samkeppni á erlendum mörkuðum. Það þýðir einnig, að varan verður dýrari til bænda, sem hefur aftur í för með sér hærra verð á landbúnaðarafurðum. Þetta er því ópraktísk aðferð, þegar koma á upp fyrirtækjum, sem mikið byggist á og gera eiga þjóðina samkeppnisfæra á erlendum mörkuðum. Ég held, að það sé alveg ófært, að ríkið leggi svo gífurlegar álögur á fyrirtæki, sem það stofnar sjálft. Ég held því, að hæstv. ríkisstj. ætti að athuga þetta vel, því að það er ekkert vit í slíku frá almennu fjárhagslegu sjónarmiði. En ef ríkið getur ekki útvegað sér tekjur á annan hátt, þá ætti það heldur að taka lán fyrir sig í Landsbankanum en að leggja slíkan aukakostnað á fyrirtæki, sem það kemur sjálft upp og síðan kemur fram sem aukinn kostnaður af framleiðslu þeirra. Ég held því, að það verði að endurskoða þetta fyrirkomulag, svo að slíkar álögur leggist ekki á t.d. Laxárvirkjunina og önnur fyrirtæki úti á landi, sem ríkið og einstök bæjar- og sveitarfélög eru að leitast við að koma upp í fjárhagsvandræðum sínum.
Þá vil ég minnast á það, að til fjhn. komu fulltrúar frá bifreiðaeigendum, þ.e. bæði frá fólksflutnings- og vörubilaeigendum, og mæltust til, að 31. gr. l. væri felld niður. Það, sem þessir menn fluttu sem rök fyrir máli sínu, var einkum það, að vegna hins háa sölugjalds á bifreiðum freistuðust menn til að láta ekki skrá bifreiðar, sem seldar væru, á nafn hins nýja eiganda, en af þessu skapast hættulegt ástand og margvíslegar flækjur og vandræði, t.d. þegar bifreiðarnar lenda í slysum. Það upplýstist í n., að þó að mikil brögð séu að því, að menn láti ekki skrá seldar bifreiðar á rétt nöfn, þá hafi komið inn 1 millj. kr. á síðasta ári í þennan skatt, en það var samt sem áður álit okkar tveggja nm., hv. þm. V-Ísf. og mín, að fella bæri undan þennan skatt, þó að þessar tekjur væru af honum. Ekki sízt með tilliti til þeirra, sem hafa fyrir atvinnu að aka fólks- eða vöruflutningsbifreiðum, en það er svo um þessa menn, að atvinna þeirra hefur farið mjög versnandi hin síðari ár, og margir þeirra hafa af þeim sökum tilhneigingu til að selja sína bíla, þar sem atvinnan ber sig illa. Sumir menn, sem nú eru starfandi bilstjórar og eiga sína bíla, en hafa orðið að kaupa þá dýru verði, hafa nú jafnvel í hyggju að losna við þá og flytja upp í sveit til að stunda þar búrekstur. Yrði að teljast þjóðfélagslega rétt og heilbrigt að hjálpa þeim til að taka upp þau störf. Hins vegar er þetta gjald það mikill hluti af þeirra raunverulegu eigum, að þeir horfa í það að fórna þessu fé við sölu bílanna og missa þannig svo mikið af sínum eigum. Þeir hika því við að yfirgefa sína atvinnu og selja þessi tæki. Þjóðfélaginu væri að öllu leyti heppilegra að hliðra þarna til og gera þessum mönnum kleift að skipta um atvinnu. Það er því að mínu áliti rétt að afnema 31. gr. laganna.
Nú kunna ýmsir að segja, að þetta mætti afnema að því er tekur til atvinnubilstjóra einna. En þá kemur það til greina, að aðrir, sem bifreiðar eiga og vilja losa sig við þær, hafa að ýmsu leyti svipaða sanngirniskröfu að gera. T.d. er allmargt af mönnum í millistétt, sem hafa reynt að eignast bifreið og koma upp þaki yfir höfuð sér á undanförnum áratug. Þegar nú þrengir að, þá reyna sumir þeirra, sem verst eru staddir, að bjarga sinni íbúð með því að selja bifreiðina. Hvers vegna ætti nú ríkið að taka þennan stóra skatt af þessum mönnum? Sá eignarskattur, sem lagður er á í þessu þjóðfélagi, er ekkert viðlíka mikill og hér er um að ræða. Og þeir skattar, sem á undanförnum árum hafa verið lagðir á auðmenn þessa lands, hafa ýmist verið afturkallaðir eða miklu minna orðið úr þeim en ráð var fyrir gert. Þessir menn verða hins vegar mjög hart úti af þessum skatti, og það væri af þessum sökum réttlátt, að 31. gr. yrði felld niður.
Ég gerði grein fyrir því í nál., að ég mundi freista þess að fá fram þá breytingu á þessu frv. að fá sölugjaldið á bifreiðum niður fellt. Ég sé, að hv. meðnm. minn, hv. þm. V-Ísf., hefur þegar borið fram slíka brtt., og eftir því sem ég kemst næst, þá hefur meiri hl. n. e.t.v. tilhneigingu í þá átt að athuga þetta betur fyrir 3. umr. Og ef svo yrði, þá legg ég ekki áherzlu á að fá fram atkvgr. um þetta nú. En við þessa umr. vildi ég gera þessa grein fyrir afstöðu minni og láta koma í ljós, hvað ég legg höfuðáherzlu á. Þ.e.a.s. í fyrsta lagi að létta skatti af neyzluvörum, enn fremur um söluskattinn, sem ríkisstj. leggur á efni, sem notað er til fyrirtækja í ríkiseign, en það finnst mér alveg fráleitt. Viðvíkjandi 3. atriðinu, um 31. gr., þá mun ég ekki bera fram brtt. um það nú, þar sem mér hefur skilizt á meiri hl. n., að e.t.v. væri unnt að fá einhverja tilhliðrun í því efni fyrir 3. umr.