19.12.1951
Neðri deild: 50. fundur, 71. löggjafarþing.
Sjá dálk 261 í B-deild Alþingistíðinda. (495)
60. mál, dýrtíðarráðstafanir vegna atvinnuveganna
Emil Jónsson:
Herra forseti. Mér skildist, að okkur þingmönnum þessarar hv. deildar séu hér boðin góð boð með því að éta ofan í okkur allt það, sem við samþ. hér fyrir nokkrum dögum og fá loforð hæstv. ríkisstj. um að greiða nokkurn hluta af þeim óreiðuskuldum, sem ríkissjóður á ógreiddar til bæjar- og sveitarfélaga víðs vegar um land. Mér er ekki kunnugt um það, hvað mikið ríkissjóður skuldar til skólabygginga, en hins vegar er þess getið í skýrslu frá fræðslumálastjórninni, sem útbýtt hefur verið hér á Alþ., að þessi upphæð nemi 13–14 millj. kr. Og nú gerir hæstv. ríkisstj. þann kost að greiða af tekjuafgangi ársins kringum 1/3 af þeirri upphæð og sömuleiðis 1/3 af því, sem hún skuldar til hafnargerða víðs vegar um land, 2 millj. kr., en þær skuldir munu nema á sjöttu millj. kr. Það, sem bæjunum er ætlað að fá fyrir þennan tekjustofn, er 1/3 af löglegri greiðslu ríkisins. Nú veit ég þess mörg dæmi, að bæjar- og sveitarfélög, sem ráðizt hafa í hafnarframkvæmdir og ráðið hafa við sitt framlag móti ríkissjóði, hafa tekið að sér hluta ríkissjóðs og verða að greiða vexti af þeim hluta. Þessir vextir eru svo ekki teknir með í framlagi ríkissjóðs. Þessi vaxtabyrði lendir öll á bæjar- og sveitarfélögunum. Þar sem þessi inneign hjá ríkinu nemur mörgum hundruðum þúsunda, þá er hér ekki um lága fjárhæð að ræða, sem bara fer til þess að greiða vexti af þessum skuldum ríkissjóðs. Svo þegar þessi þriðjungur kemur, þá kemur hann ekki að öðru gagni en því, að viðkomandi bæjar- eða sveitarfélag getur losað sig úr þeim skuldum, sem það er í sökum vanskila ríkissjóðs, en þetta kemur ekki til góða á rekstrarreikningi bæjar- og sveitarfélaganna, nema að því leyti, að þau losna við vaxtabyrðina. Það er allur hagnaðurinn, sem bæjar- og sveitarfélögin hafa af þessu framlagi.
Söluskatturinn, eins og hann er nú, mun nema jafnmikilli upphæð og öll útsvör í landinu, og fara þá hv. þm. að skilja, hversu örðugt það er að verða að innheimta útsvör hjá mörgum bæjarfélögum nú upp á síðkastið, þegar við þau hefur bætzt svona upphæð, sem nemur svo miklu sem öllum útsvörum á landinu. Og svo kemur útsvarið ekki fyrr en á eftir, bærinn verður að bíða með að fá sína skatta greidda. Auk þess kemur svo söluskattur hjá ýmsum fyrirtækjum, sem innheimtur er á þann hátt, sem nú er frægt orðið.
Ég skal ekki hafa langt mál um þetta. En mér þykir furðulegt, að hæstv. ríkisstj. skuli ekki skilja þá miklu og brýnu þörf, sem bæjarfélögin hafa fyrir tekjur, og að ríkisstj. skuli ekki vilja vera án nokkurs hluta söluskattsins, sem sýnt er, að hún getur verið án, og bezt sýnir sá greiðsluafgangur, sem orðið hefur á þessu ári, eftir að mikið hefur verið veitt úr ríkissjóði til greiðslu á skuldum ríkisins, eða upphæð, sem nemur 50–60 millj. kr. að minnsta kosti. Það mætti segja mér, að hæstv. ríkisstj. með þessu yrði til þess, að ýmis bæjarfélög geti ekki jafnað niður öllum útsvörum, sem þau þurfa til þess að standa undir útgjöldum sínum, og muni þá ekki fá þau innheimt.
Ég skal lýsa yfir því, að ég er sama sinnis og ég var síðast, þegar ég greiddi atkv. um þetta mál, — ég vona, að aðrir háttv. þm. séu það líka, — og mun greiða atkv. með brtt. hv. 2. þm. Reykv. um það að setja þessar greinar inn í frv. á ný, vegna þess að þau loforð frá ríkisstj., sem hér komu fram í nál. fjhn. Ed. um greiðslur á nokkrum hluta af skuldum ríkissjóðs vegna skólabygginga og hafnargerða, nema ekki nema litlum hluta af því, sem ætlazt var til að greiðslurnar næmu. Þeim greiðslum er ráðstafað upp í lán, sem tekin hafa verið, og upp í væntanlegar greiðslur og bæta því ekki úr fyrir bæjar- og sveitarfélögum nema að því leyti að létta af þeim vaxtabyrðinni. Ég vænti því, að hv. þm. hafi ekki breytt um skoðun, frá því að málið var hér siðast til umr., og samþ. þær breyt. á frv., sem hér er farið fram á.
Það er eitt atriði, sem ég vildi spyrja hæstv. fjmrh. um, og það er, hvernig þessum greiðslum verði hagað til skóla og hafnargerða, hvort þessu verður jafnað niður og öllum greitt hlutfallslega jafnt eða hvort einum verði greitt að fullu, en öðrum kannske ekkert. (Fjmrh.: Um þetta hefur ekki verið tekin ákvörðun.)