19.01.1952
Efri deild: 65. fundur, 71. löggjafarþing.
Sjá dálk 689 í B-deild Alþingistíðinda. (874)
155. mál, greiðsluafgangur ríkissjóðs
Frsm. minni hl. (Brynjólfur Bjarnason):
Herra forseti. N. hefur ekki getað orðið samferða um afgreiðslu þessa máls. Meiri hl. vill samþ. frv. óbreytt, en ég vil gera á því víðtækar breytingar og legg fram brtt., sem eru á þskj. 683. — Ágreiningurinn milli mín og meiri hl. er ekki um það, að þær fjárveitingar, sem eru í frv., beri ekki að samþ., um það er öll n. sammála, en ég tel þessi framlög ófullnægjandi, sem stj. gerir ráð fyrir. Í þessu frv. er heimilað að verja greiðsluafganginum og ekki aðeins greiðsluafganginum 1951, heldur líka af fé mótvirðissjóðs, og út af þeirri heimild ber ég brtt. fram. Það fé, sem samkv. frv. er varið til verklegra framkvæmda, er aðallega 12 millj., sem veittar eru sem lán til íbúðarhúsabygginga. Að vísu er rétt, að undir venjulegum kringumstæðum er ekki verkefni ríkissjóðs að vera lánsstofnun fyrir íbúðabyggingar í landinu, eins og lagt er til í frv., en það er hið næstum algera lánsfjárbann, sem gerir þetta nauðsyn. En þegar þess er gætt, að við búum við slíkt lánsfjárbann og ekki eru líkur til, að því verði aflétt, þá er það sýnilegt og getur ekki verið deilumál, að þessar 12 milljónir hrökkva skammt og eru aðeins lítið brot af brýnustu þörfinni hér í Reykjavík.
Ég þarf ekki enn einu sinni að lýsa atvinnuástandinu í landinu eins og það er í dag. Það ber oft á góma hér á Alþ., og það síðast í dag, bæði hér og í hv. Nd. Ég held, að fleiri og fleiri þm. geri sér ljóst, hve þetta ástand í atvinnumálunum er geigvænlegt, og ég skil ekki, ef hv. þm. geta gengið frá þingi með góða samvizku og vita af þúsundum heimilisfeðra, sem ganga auðum höndum, og heimili þeirra bjargarlaus, auk þess sem ekki er hægt að hugsa sér lélegri búmennsku og ráðdeild en láta hendur í þúsunda tali vera atvinnulausar. Af því hlýtur að síga meira og meira á ógæfuhliðina.
Fyrsta till. mín var, að veittar yrðu 40 millj. kr. sem lán til bæjar- og sveitarsjóða til að bæta úr atvinnuástandinu. Frá mínu sjónarmiði skiptir þessi tili. mestu máli. Tilgangur hennar er að gera nokkurt átak til að ráða verulega hót á atvinnuleysinu. Brtt. þessi er í samræmi við frv., sem sósíalistar báru fram, en upphæðin aðeins lækkuð. Þær framkvæmdir, sem hér er fyrst og fremst um að ræða, eru bættar aðstæður til að taka á móti fiski, og annað í samræmi við brýnustu þarfir á hverjum stað. Hvert bæjarfélagið eftir annað hefur óskað eftir slíkri aðstoð. Hafa komið fram rökstuddar óskir og kröfur frá Siglufirði, Ísafirði, Seyðisfirði og víðar, og frá þeim stöðum hafa nefndir dvalizt hér langdvölum til að tala við máttarvöld landsins og fá þau til að skilja nauðsynina. Borin hefur verið fram till. um, að hraðfrystihús verði reist á einum þessara staða, og strax voru bornar fram viðbótartill. um aðra staði, þar sem nauðsynin var talin eins brýn. — Síðasta dæmið er frá Seyðisfirði, og hef ég hér í höndum ályktun, sem send var til þingsins þaðan, og er hún á þessa leið:
„Sakir alvarlegs ástands í atvinnumálum bæjarins ákvað bæjarstjórnin á fundi sínum í gær að fara þess á leit, að ríkissjóður veiti Seyðisfjarðarhæ fjárhagsaðstoð til atvinnulegrar viðreisnar eftirfarandi greinum:
1. Byggt verði fullkomið hraðfrystihús ásamt fiskvinnslustöð, þar sem unnið sé að fullri hagnýtingu sjávarafla, svo sem frystingu fisks, söltun og þurrkun.
2. Bæjarfélaginu verði veitt fulltingi til að halda togaranum Ísólfi og gera fjárhagslegar ráðstafanir til að tryggja rekstur hans til frambúðar.
3. Reist verði nú þegar á Seyðisfirði síldarbræðsla sú, er lögum samkvæmt á að reisa sunnan Langaness.
4. Bæjarfélaginu verði gert fært að leggja á móti framlögum ríkisins til hafnarbóta hér, t.d. með hagkvæmri lánsútvegun, þar eð gild rök eru fyrir því, að árleg afborgun slíks láns sé að fullu tryggð.
Kosin var þriggja manna nefnd til þess ásamt mér og yður að ræða við ríkisstjórn og aðra áhrifamenn um viðreisn atvinnulífs bæjarins.
Óskum samráðs við yður, hvenær heppilegast væri, að nefndin kæmi til Reykjavíkur í þessu skyni.
Bæjarstjóri.“
Önnur aðaltill. mín er að auka lán til íbúðabygginga úr 12 milljónum í 25 milljónir. Þar er áreiðanlega vægt farið í sakirnar í hlutfalli við þarfirnar. — Þá legg ég til, að 6 milljónum verði varið til sjúkrahúsa, en það hrekkur sjálfsagt skammt.
Fjármagn það, sem ég legg til að ráðstafað verði af tekjuafgangi ársins 1951 og af mótvirðissjóði, er samtals 100 milljónir. Hv. 2. þm. Reykv. lagði til í Nd., að þessi upphæð væri 136 milljónir. Hef ég lækkað þessa tölu til þess að freista þess að fá till. samþ. í þessari hv. deild í breyttu formi. Það er ekki vafi á, að þetta fjármagn er til ráðstöfunar bæði í mótvirðissjóði og ríkissjóði. Það er upplýst, að tekjuafgangur ársins 1951 muni vera um 50 milljónir og til Sogs, Laxár og áburðarverksmiðjunnar hefur verið varið um 120 milljónum þegar, og nú er lagt til, að heimilað verði að verja 95 milljónum til viðbótar. Samtals verða það þá 215 milljónir af 340, sem gert er ráð fyrir að verði í mótvirðissjóði í lok Marshall-tímabilsins. Heimild er fyrir að verja 50 milljónum þar af til að greiða lausaskuldir ríkissjóðs, og þá eru eftir 125 milljónir til ráðstöfunar, ef talinn er með tekjuafgangur ársins 1951, þó að þessar skuldir verði greiddar. Má búast við, að með hlut áburðarverksmiðjunnar og virkjananna sé ekki óvarlegt að áætla, að 100 millj. verði eftir, þ.e. tekjuafgangurinn 1951 og eftirstöðvar mótvirðissjóðs samtals. Auk þess finnst mér fjarstæða, að nokkur skuldagreiðsla eigi sér stað, fyrr en séð hefur verið fyrir fjárþörf virkjananna og áburðarverksmiðjunnar.