05.02.1953
Sameinað þing: 37. fundur, 72. löggjafarþing.
Sjá dálk 143 í D-deild Alþingistíðinda. (2561)
159. mál, hafnarsjóður Ísafjarðar
Frsm. (Gísli Jónsson):
Herra forseti. Þáltill. á þskj. 261, sem borin er fram af Hannibal Valdimarssyni, er um það að heimila ríkisstj. að greiða allt að því 400 þús. kr., án þess að mótframlag komi á móti, vegna skemmda, sem orðið hafa á hafnarmannvirkjum á Ísafirði og talið er að valdið hafi miklum töfum í sambandi við framkvæmd verksins.
Fjvn. hefur athugað þessa till. og rætt um hana mjög mikið og auk þess sent hana til umsagnar til vitamálastjóra, og er svar hans birt sem fylgiskjal með nál.
Það eru færð ýtarleg rök fyrir þessari ósk hv. flm. í grg. og m. a. bent á, sem er rétt, að það eru ýmis fordæmi fyrir því, að ríkissjóður hafi greitt allháar fjárfúlgur vegna skemmda, sem orðið hafa á mannvirkjum úti um land, og það án þess að krefjast mótframlags frá viðkomandi hafnarsjóði. Þó er þetta undantekningarregla frekar en aðalregla, enda vitað, að ýmis önnur mannvirki en þau, þar sem skemmdirnar voru greiddar að fullu úr ríkissjóði, hafa verið greidd af báðum aðilum, og skal ég ekki fara út í það nánar. En í flestum þeim tilfellum eða jafnvel öllum þeim tilfellum, þar sem ríkissjóður hefur greitt framlagið, án þess að nokkuð kæmi á móti, hafa komið til óviðráðanleg öfl, svo sem stórbrim, ofviðri, sandburður eða eitthvað annað, er telja má til óviðráðanlegra atvika. Inn í það hafa að vísu oft fléttazt nokkuð umsagnir viðkomandi aðila, að ekki hafi verið gengið nægilega vel frá þessum mannvirkjum á sínum tíma og þess vegna hafi skemmdirnar orðið að einhverju leyti. Þar standa fullyrðingar á móti fullyrðingum, og fjvn. hefur að sjálfsögðu ekki haft neinar ástæður til þess að rannsaka, að hve miklu leyti tjónin hafa orðið vegna ónógs undirbúnings frá vitamálaskrifstofunni. En hitt er vitað, eins og ég tók fram áðan, að það hafa ávallt verið að verki einnig óviðráðanleg öfl, frá náttúrunnar hálfu. Og það er þess vegna, sem lögin um hafnarbótasjóð hafa nú verið endurskoðuð og þeim verið breytt, eins og hv. þm. er kunnugt um.
Hér er hins vegar ekki vitað að nein náttúruöfl hafi verið að verki, um það liggja ekki fyrir neinar upplýsingar. Þó er náttúrlega möguleiki fyrir því, að hér hafi verið að verki ísrek, ef það hefur verið slík veðrátta, en um það liggja engar upplýsingar fyrir. Og fjvn. hefur enga ástæðu eða aðstöðu til þess að geta rannsakað, hvort raunverulega hefur verið hér um einhverja vanrækslu að ræða eða veilu í undirbúningi. Það hefur hún ekki tækifæri til þess að rannsaka á þessu stigi málsins, og þess vegna gat hún ekki undir neinum kringumstæðum fallizt að leggja til að heimila að greiða, hvorki 400 þús. kr. né neina aðra upphæð án mótframlags, þar sem þá væri farið beinlínis hér inn á nýja braut, sem mjög væri erfitt að fóta sig á.
Hins vegar vill fjvn. láta athuga þessi mál sérstaklega og það m. a. vegna þeirra raka, sem koma fram í grg. á þskj. 261, og þá einnig vegna þeirra annarra erinda, sem komið hafa til fjvn. í sambandi við ýmis önnur mannvirki, sem ég áður hef rætt um. Þess vegna telur n., að það sé eðlilegt, að þetta verði rannsakað mjög gaumgæfilega, eins og hún leggur til í till. sinni á þskj. 608. Þar er lagt til, að rannsakað sé, hvort sigið stafi að áliti þeirra manna, sem eiga að skoða það, af tæknilegum mistökum, er vitamálastjórninni verði gefin sök á, eða af óviðráðanlegum orsökum og þá hvers eðlis þær hafi verið, hve víðtækar skemmdirnar eru og á hvern hátt þær verði bættar að fullu, einnig hvort megi áætla, hvað endurbæturnar muni kosta, og hvort meira hefði kostað að framkvæma hafnargerðina samkvæmt öðrum till., er vitamálastjórnin gerði, og þá hversu miklu meira fé sú aðferð hefði kostað, hvort hún hefði mátt teljast öruggari og hvers vegna hún hafi ekki verið valin.
Það liggur fyrir í erindum frá hafnarsjóði Ísafjarðar, að hann hafi átt kost á því að velja um tvær gerðir í sambandi við framkvæmdirnar. Hann hafði sjálfur valið þá gerðina, sem hér um ræðir og ekki reyndist örugg, og er að sjálfsögðu nauðsynlegt að vita um það í sambandi við þetta mál, hvort það hafi verið ódýrara fyrirkomulag að framkvæma verkið þannig, eða þá hvaða ástæður aðrar liggja til þess, að hafnarsjóður eða hafnarnefnd valdi að taka þessa aðferðina til að stækka mannvirkið; einnig hvort líklegt sé, að framkvæmdir hefðu ekki tafizt vegna fjárskorts, þó að engar skemmdir hefðu orðið á hafnarmannvirkinu, og ef svo er, þá hvað langan tíma. Vitamálastjóri hefur m. a. haldið því fram, eins og sést á hans bréfi, að hann telji ekki, að drátturinn stafi eingöngu af þeim skemmdum, sem hér hafa orðið, því að vitað sé, að aðrar framkvæmdir hafi dregizt fyrir féleysi, og það sé ekki ólíklegt, að þessar hefðu einnig dregizt, og þess vegna sé óeðlilegt að leggja þann hluta kostnaðarins á ríkissjóð, hvað sem líður öðrum kostnaði í sambandi við skemmdirnar, og liggur þó ekki í þessum hans orðum viðurkenning fyrir því, að ríkissjóður eigi að greiða neitt af skemmdunum.
Þá er gert ráð fyrir því, að skýrslur skoðunarmanna verði sendar ráðuneytinu fyrir 1. júní n. k. og ríkissjóður greiði kostnaðinn við þessar athuganir.
Það er að sjálfsögðu einnig ætlazt til þess, að hafnarnefnd Ísafjarðarkaupstaðar verði gefið tækifæri til þess að hafa aðila við skoðunina og gera sinar athugasemdir og ábendingar í sambandi við rannsókn málsins og svo að sjálfsögðu einnig vitamálastjóra.
Eftir að þessar till. hafa verið birtar hér, á þskj. 608, ásamt nál., þá hefur n. átt samtal við hv. þm. Hafnf. (EmJ), sem einnig er vitamálastjóri, eins og kunnugt er, og hann sagzt mundu gefa yfirlýsingar um það hér undir þessari umr., að þessar rannsóknir verði látnar fara fram af vitamálastjórninni og að hafnarnefnd Ísafjarðar verði þá gefið tækifæri til þess að hafa mann við, fulltrúa frá sér, til þess að gæta sinna hagsmuna undir þeim rannsóknum. Ég vil lýsa því yfir, að svo framarlega sem sú yfirlýsing fullnægir því, sem tekið er fram hér í brtt., þá mun ég fyrir hönd n. taka aftur brtt. og vænti þá einnig, að hv. flm. taki aftur aðaltill. Hvorki ég né fjvn. hefur nokkra ástæðu til þess að vantreysta því, að núverandi vitamálastjóri láti þessa rannsókn fara fram eins og til er ætlazt í brtt.
Hann hefur til hliðsjónar þar, hvað ætlazt er til, og að því verki verði lokið fyrir þann tíma, sem ákveðið er. Og með því að hann hefur látið orð um það falla við mig, að þetta yrði gert ríkissjóði að kostnaðarlausu, þá sé ég enga ástæðu til annars en að taka slíka yfirlýsingu gilda, ef hún kemur fram. Í sambandi við það vil ég leyfa mér að upplýsa, að þegar þetta verk var framkvæmt, þá hafði núverandi vitamálastjóri ekki aðra eða meiri ábyrgð á þessum framkvæmdum en venjulegur ráðh. hefur, sem fer með þau mál, svo að það er ekki hægt að halda því fram, að hann sé í því máli neitt hliðhollur, og mun hann því geta talizt alveg hlutlaus aðili í málinu. En komi hins vegar ekki fram yfirlýsing frá hv. þm. Hafnf., sem er fullnægjandi fyrir n., eftir því sem ég hef þegar lýst, þá mun n. að sjálfsögðu óska eftir því:, að brtt. komi til atkvæða og verði samþykkt.