05.12.1952
Efri deild: 35. fundur, 72. löggjafarþing.
Sjá dálk 110 í C-deild Alþingistíðinda. (2980)
33. mál, áfengislög
Frsm. 2. minni hl. (Lárus Jóhannesson):
Herra forseti. Ég hef lagt fram nál. á þskj. 355, og get ég látið í höfuðatriðum nægja að vísa til þess og skal ekki vekja umr. að óþörfu í deildinni.
Eins og komið hefur fram í umr. þessum, þá hefur n. — ja, það er óhætt að segja — þríklofnað. Þó er það þannig, að við hv. 1. þm. N-M. erum sammála um að leggja til, að frv. það, sem hér liggur fyrir, nái fram að ganga, en meiri hl. n. hefur aftur á móti lagt til, að það verði afgreitt með rökstuddri dagskrá og sett til athugunar nýrrar nefndar. Ég álít, að það muni ekki verða til bóta, að ný n. verði skipuð, því að sú nefnd, sem hefur haft þetta mál til meðferðar, mþn., var skipuð ágætum mönnum, og skoðanir manna eru svo skiptar í þessu máll. að ég hygg, að lítið verði þar úr bætt. Þegar ég segi, að skoðanirnar séu skiptar, þá á ég ekki við það, að þær séu skiptar um tilganginn nema að nokkru leyti, heldur aðferðirnar til þess að ná honum. Allir eru sammála um, að það þurfi að draga úr óhóflegri meðferð áfengis hér á landi, en það, sem menn eru ósammála um, eru leiðirnar, hvernig á að gera það. Sumir álíta, — og þeir eru því miður að mínu áliti of margir, — að það verði bezt gert með alls konar tálmunum á meðferð vínsins, en ég álít, að þær verki að sumu leyti alveg í gagnstæða átt við það, sem þær eiga að gera, og að sem frjálsust meðferð þess sé til bóta. En þá undirskil ég það auðvitað, að þeir menn, sem eru bókstaflega drykkjusjúkir, fái þá lækningu, sem ríkinu ber skylda til að láta þeim í té fremst af öllum sjúklingum, vegna þess að ríkið gerir sér beinlínis sjúkleika þeirra að féþúfu.
Ég skal ekki fara um þetta fleiri orðum, en minnast nokkuð á brtt. þær, sem ég hef leyft mér að leggja fram.
1. brtt. er við 7. gr., um áfengt öl. Í 2. lið 7. gr. frv. er lagt til, að ríkisstj. sé heimilt að veita Áfengisverzlun ríkisins leyfi til að brugga áfengt öl, sem hafi inni að halda meira en 2¼% af vínanda að rúmmáli, en áður en ríkisstj. veiti það leyfi, þá skuli hún bera það undir atkv. allra kosningabærra manna í landinu til samþykkis eða synjunar, hvort það skuli gert. Það hefur vakið ákaflega miklar deilur undanfarin ár, hvort rétt sé að leyfa bruggun og sölu áfengs öls. Ýmsir halda því fram, að það muni verða mjög til skaða, en ég er alveg á gagnstæðri skoðun. Ég álít, að bruggun áfengs öls og sala muni draga mjög mikið úr nautn sterkari og skaðvænni áfengisdrykkja. Ég geri ráð fyrir, að fyrst í stað — kannske einn, tvo, þrjá mánuði — muni eitthvað aukast drykkjuskapur, en að því búnu muni þetta breytast og draga mjög úr honum. Um þetta getur enginn sagt með neinni vissu fyrir fram. Þarna er hver skoðunin upp á móti annarri. Það eina, sem úr þessu getur skorið, er reynslan. Ég tel því, að Alþ. eigi þegar í stað að leyfa bruggunina, en skjóta því svo undir dóm þjóðarinnar innan hæfilegs tíma, sem ég hef metið tvö og hálft ár, hvort haldið skuli áfram á þeirri braut eða ekki. Þá hefur nokkur reynsla fengizt fyrir því, hvernig þetta fyrirkomulag gefst, svo að kjósendur geta greitt atkv. um það, ekki eftir einhverri tilfinningu eða órökstuddri skoðun, heldur samkvæmt skoðun, sem byggist á reynslu. Í sambandi við þetta legg ég til smávægilega breytingu við 3. mgr. greinarinnar, um framleiðslutoll á öli og endurgreiðslu tolls af öli, sem selt kann að verða til útlanda eða til varnarliðsins hér, og legg ég í nál. sérstaka áherzlu á, að verði öls verði stillt í hóf, því að öðrum kosti dregur það ekki úr nautn sterkara og óhollara áfengis.
Þá hef ég gert smávægilegar brtt. við 12. gr. 1. brtt. er þess efnis, að Sambandi matreiðslu- og framreiðslumanna sé gefinn kostur á að segja álit sitt um, hvort veitingahús þau, sem veitingaleyfum á að úthluta til, séu talin 1. flokks. Virðist það ekki ósanngjarnara, að þeir hafi atkv. um það, en aðrir aðilar, sem eru nefndir í greininni.
Þá hef ég lagt til, að c-liður 12. gr. falli niður, en hann er þess efnis, að eigi skuli greitt þjórfé eða þjónustugjald af sölu áfengra drykkja né veitingahús launi starfsfólk sitt með hundraðsgjaldi af sölu þeirra. Ég tel, að þetta ákvæði sé mjög vanhugsað og misráðið. Hingað til hefur það verið þannig, að þjónar hafa fengið kaup sitt greitt með þjónustugjaldi, sem neytendurnir hafa greitt í sambandi við kaup á þeim vörum, sem veitingahús láta í té. Ef það væri ekki gert og veitingahúsaeigendur ættu að launa þá með föstu kaupi, þá hlyti það óhjákvæmilega að hafa í för með sér hækkun bæði á mat og öðrum vörum, sem veitingahúsið selur. Í mörgum greinum þessa frv. kemur sú meginstefna fram, að áfengið verði sem dýrast. Þarna er alveg snúið við og verið að lækka áfengið á kostnað annarra vara, sem sumpart eru algerðar nauðsynjavörur, eins og matur, og sumpart viðurkenndar munaðarvörur. Ég tel, að þetta stefni í öfuga átt og að hagur veitingamanna sé ekki þannig, að þeir geti borið kaupgreiðslur til þjóna án þess að hækka aðrar vörur að sama skapi. Eftir þeim skýrslum, sem hér liggja fyrir, mun það vera um 20 þús. kr. að meðaltali, sem þjónar fá sem þjónustugjald af áfengi, og í þjónafélaginu eru 48 menn, sem starfa hér á landi, fyrir utan skipin. Það mundu því vera upp undir 960 þús. kr., sem þyrftu þá að leggjast á aðrar vörur.
3. brtt. mín við þessa grein er, að fellt verði niður úr 6. málsgr. það ákvæði, að setja megi það skilyrði fyrir því, að leyfðar verði vínveitingar, að dans fari ekki fram í þeim salarkynnum veitingahúsa, þar sem vín er veitt. Þetta tel ég að sé misráðið, eftir þeim upplýsingum, sem ég hef fengið. Mér hefur verið sagt, að t. d. á Hótel Borg hafi verið gerð tilraun með að hafa viss kvöld í viku klassíska músík í stað dans, en það hafi verið hætt við þá tilraun, vegna þess að drykkjuskapur reyndist þá mun meiri en þegar dansað var.
Ég sé svo ekki ástæðu til þess að fjölyrða um þetta, en leyfi mér að leggja til, að frv. nál fram að ganga með þeim breytingum, sem ég hef stungið upp á, og sjálfsagt fleiri breyt. Ég get t. d. fallizt á ýmsar brtt. frá hv. þm. Barð., og ég hefði viljað koma fram með aðrar breyt., en sá ekki ástæðu til að gera það fyrr en útséð væri um, hvernig fer með rökstudda dagskrá meiri hl. n.