18.02.1954
Efri deild: 48. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 1315 í B-deild Alþingistíðinda. (1438)
128. mál, verðlagsskrár
Frsm. (Páll Zóphóníasson):
Herra forseti. Eins og menn muna frá framsögu þessa máls, þá er þetta frv., sem breytir þeim ákvæðum, sem gilt hafa um samningu verðlagsskráa. Þær hafa verið samþykktar fyrir hvert verðlagsumdæmi á landinu undanfarandi frá gamalli tíð og eru upprunalega gerðar heima í hreppunum af presti, hreppsstjóra og þriðja manni, sem til þess er kosinn, og voru á sínum tíma ákaflega mikils virði fyrir ýmisleg gjöld á milli manna. Þetta hefur minnkað meira og meira, og hvort það var nú heppilegt eða ekki, þá hefur orðið sú þróun, að nú hafa þessar verðlagsskrár ákaflega lítið gildi. Það eru þó á nokkrum stöðum enn þá í landinu greiddar eftir þeim landskuldir, og á öðrum stöðum fá menn að kaupa af sér leigu eftir þeim, svo að það er ekki hægt að fella þær burt. Þess vegna hafa flm. þessa frv. komið með það og færa þar með samningu skránna í nýtt horf, — horf, sem fellur inn í það fyrirkomulag, sem nú viðgengst yfirleitt í landinu um ákvörðun á verðlagi til skattmats. Nú er það svo, að það þarf að meta margt af því, sem metið er í verðlagsskránum, til skatts, sumt til eignar og annað til tekna eða frádráttar frá tekjum. Þetta er sumpart gert af yfirskattanefndinni heima í héruðunum og sumpart af ríkisskattanefndinni, og í janúarmánuði ár hvert þurfa yfirskattanefndirnar í hverju einstöku lögsagnarumdæmi, eftir að þær eru búnar að fá till. frá ríkisskattanefndinni um það, sem henni ber að gera í þessum málum, að koma saman og ákveða verð á þessum hlutum, og þá er það hugsað svo í frv., að þá um leið semji þeir verðlagsskrá, sem gildi fyrir umdæmið. Er þess vegna mjög vel til fallið að setja þetta svona saman og eðlilegt í alla staði.
N. hefur nú rætt þetta frv. og athugað það, hún hefur líka rætt við hagstofuna, sem hefur reiknað út meðaltal af öllum verðlagsskrám árlega, og eru allir aðilar með því að samþykkja frv. Flm. frv. hafa sjálfir gert brtt. við 1. gr., sem er á þskj. 354, og leggja til, að henni sé breytt eins og þar stendur. N. er samþykk þeirri breyt. og mælir með því, að hún verði samþykkt.
Tvær smávægilegar orðabreytingar hefur n. gert, og um þær hefur verið rætt við flm. Þær breyta engu meginefni málsins og kannske engu efni þess yfirleitt, en þær gera það, a.m.k. að áliti sumra, dálítið greinilegra. Þessar brtt. eru á þskj. 373, og er sú fyrri við 3. gr. Þar er talað um innkaupsverð. Það er nú svo, að eins og nú er hagað sölu með þessar vörur, þá er dálítið erfitt að segja, hvað er innkaupsverð. Það er dálítið erfitt að segja, hvað er innkaupsverð á ull, sem er tekin yfirleitt í umboðssölu hjá öllum kaupfélögum og mörgum kaupmönnum — ekki alveg öllum — með áætluðu verði og svo endanlegt verð borgað út, þegar búið er að selja ullina. Hvað innkaupsverðið áhrærir, er dálítið erfitt að segja um það. Það er a.m.k. tvísýnt, hvort að orð á við það verð, sem borgað er út á hana strax eða endanlega, og sama gildir um margt' fleira, það gildir um gærur og það gildir um fisk og það gildir um fleira og fleira. Það er ekki einu sinni enn þá komin uppbót á fisk, a.m.k. ekki til ríkisskattanefndarinnar, sem seldur var á árinu 1952. Það er dálítið erfitt að segja um, hvenær endanlegt verð kemur á hlutina, en til þess að sýna þó, hvað við væri átt, og það er það sama og vakti fyrir flm., þá leggjum við til, að þessu sé breytt og í staðinn fyrir innkaupsverð. komi eins og stendur í 1. tölulíð á þskj. 373: „til grundvallar það verð, sem framleiðendur fá fyrir vöru sína“. — Okkur fannst það ná betur því, sem meint er, heldur en „innkaupsverð“, og það er það, sem ætlazt er til að þarna sé gert og á að gera, og þá áætla það, ef það er ekki til staðar, sem vel getur verið að það ekki sé, þegar skráin er samin.
Hin brtt. er varðandi orðatiltækið í 4. gr., þar sem stendur: „sé rétt samið“. Það getur verið rétt samið, en það má a.m.k. deila um það óendanlega, hvort verðlagsskrá er rétt samin eða ekki, .en það vakir ekki heldur beint fyrir flm., að okkur skildist, og okkur fannst betra að ná þessu með því að setja í vald ríkisstj., hvort henni þætti ástæða til að víkja þeim til ríkisskattanefndarinnar til athugunar eða ekki, af hvaða ástæðu sem það nú væri.
Í hvorugu þessu held ég að sé nokkur efnisbreyting. Það er a.m.k. ekki hugsuð nein efnisbreyting. Þó að það megi kannske túlka það þannig, að það sé aðeins efnisbreyting, þá held ég — að það hafi ekki verið hugsað þannig af flm. hálfu. Og með þessum breytingum leggjum við til að frv. sé staðfest.
Annars er ástæða fyrir þá menn, sem eru mikið inni í pólitíkinni og þessu opinbera lífi, að athuga með landauraverðið, því að það heldur hér samanburðargildi sínu meðan peningagildið er oft á hverfanda hveli. Það heldur alltaf sínu gengi hvað gagnvart öðru, hvað sem krónum líður, og ég held það sé heldur illa farið yfirleitt, að það er alltaf verið að útrýma landauraverðinu meira og meira úr okkar þjóðlífi. Þetta frv. gerir hvorki til né frá með það. Það bara léttir það starf, sem verður að hafa við að semja verðlagsskrárnar.