07.10.1953
Neðri deild: 4. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 82 í B-deild Alþingistíðinda. (148)
4. mál, dýrtíðarráðstafanir vegna atvinnuveganna
Fjmrh. (Eysteinn Jónsson):
Það er álitamál, að hve miklu leyti á að ræða almennt nú við þá hv. þm., sem hér hafa talað um þetta mál eða skattamálin. Þetta berst allt í tal síðar. Satt að segja fannst mér það, sem síðasti hv. ræðumaður sagði, vera þannig vaxið, að tæpast verði mikið á því að græða fyrir þingheim að eiga um þessi efni orðaskipti við hann í þeim ham, sem hann er þessa stundina. Ég vil nefna um það 2–3 dæmi. Hann fárast yfir því, hve beinir skattar séu litill tekjustofn fyrir ríkið í hlutfalli við óbeina tekjustofna, en ég veit ekki betur en þessi sami hv. þm. hafi sí og æ viljað koma því á framfæri jafnframt, að hann áliti beinu skattana of háa og vildi lækka þá. Það hefur sem sé fullkomlega verið gefið í skyn, að Alþfl. væri á þeim buxunum að vilja ekki hækka beinu skattana, heldur lækka þá. — Svona er nú það.
Þá sagði hv. þm. hér áðan í sambandi við þetta tal um, að ríkið hefði litlar tekjur af beinum sköttum í hlutfalli við óbeina, að þó væru beinir skattar einn skattarnir, sem hingað til hefði verið talið forsvaranlegt að leggja á. Ég veit þó ekki betur en að Alþfl. hafi átt hér á undanförnum áratugum þátt í því að setja löggjöf um margs konar aðra skatta en beina skatta, m.ö.o. óbeina skatta, sem gefa ríkinu margfalt á við það, sem beinu skattarnir gefa. Það er því bókstaflega nýr boðskapur, sem hv. þm. flytur hér um þetta efni. Að maður nú ekki tali um t.d., ef litið er út fyrir pollinn, í önnur lönd, þar sem jafnaðarmenn hafa nú ráðið meiru en hér. Þar verður alls ekki vart við, að þeir treysti sér til þess að taka allar tekjur, sem ríkið þarf á að halda, með beinum sköttum, ganga víst sízt lengra í því en hér er gert, en taka aftur á móti gífurlegar fúlgur með óbeinu móti. Og af því að við erum að tala hérna um söluskattinn, þá væri kannske ekkert úr vegi að minna á það, að Alþfl. í Noregi hefur staðið fyrir því, að lagður var á þar 10% söluskattur af svo að segja öllum vörum, sem seldar eru í Noregi, m.ö.o. miklu þyngri söluskattur en við þekkjum hér. Mér er ekki vel ljóst, hvað svona umr. eiga að þýða eða hvaða tilgangi þær eiga að þjóna. — Ég fer ekki lengra út í það.
Ég kvaddi mér hljóðs vegna þess, sem hv. síðasti ræðumaður sagði um endurskoðun skattalaganna. En áður en ég kem að því, ætla ég þó að minnast á eitt atriði enn viðvíkjandi söluskattinum, sem kom fram hjá báðum ræðumönnum. Það er þetta, að söluskatturinn hafi verið lagður á til þess að fara í útflutningsuppbætur og þangað hefði hann farið, þangað til núverandi stjórn hefði beitt sér fyrir því, að hann færi í annað. Þetta er nú ekki einu sinni hálfur sannleikur. Sannleikurinn er sá, allur sagður, að söluskatturinn var upphaflega lagður á til þess að standa undir dýrtíðargreiðslum, bæði útflutningsuppbótum og einnig niðurborgun dýrtíðar innanlands, en hann fór ekki nema að nokkru leyti til þess, vegna þess að gífurlegur greiðsluhalli var á ríkisrekstrinum á árunum 1948 og 1949. Söluskatturinn rann því að verulegu leyti strax í almenn útgjöld. Svo var farið í Landsbankann og tekinn þar yfirdráttur eða safnað þar lausaskuldum, milljónatugum ofan á milljónatugi, til þess að standa undir útflutningsuppbótunum. Þegar núverandi ríkisstjórn tók við, lá fyrir fjárlagafrv. fyrrverandi stjórnar fyrir árið 1950, og þá var það þannig, að gert var ráð fyrir söluskattinum tekjumegin til þess að koma endunum saman, en útflutningsuppbótunum alveg sleppt gjaldamegin. Það var viðurkenning á þeirri staðreynd, að þá rann söluskatturinn til þess að standa undir öðrum greiðslum en útflutningsuppbótunum.
Það var víkið að því hér áðan, að það hefðu komið fyrirheit um að afnema söluskattinn. Slík fyrirheit hafa aldrei frá mér komið. Ég tók það greinilega fram, um leið og ég tók við fjármálunum í ársbyrjun 1950, að ef reka ætti greiðsluhallalausan ríkisbúskap, þá þyrfti á söluskattinum til þess að halda.
Hv. þm. sagði, að síðan hefðu verið stórhækkaðar álögur til viðbótar, — ég held, að ég hafi heyrt það rétt, — en það er algerlega á misskilningi byggt. Það hafa ekki verið hækkaðir skattar eða tollar síðan. Það hefur að vísu verið breytt einstökum atriðum, t.d. var söluskatturinn aukinn um 1% á innflutningi, en verðtollsviðaukinn var lækkaður sem fullkomlega nam því. Þá hefur verið lækkaður skattur á lágum tekjum, sem sé beinn skattur af lágum tekjum, og þær tilfærslur, sem átt hafa sér stað á sköttum og tollum í heild í tíð fyrrverandi stjórnar, voru sízt í hækkunarátt, frekar í lækkunarátt. Það er fullvíst.
Þá kem ég að því, sem gerði það að verkum, að ég kvaddi mér hljóðs. Það voru ummælin um endurskoðun skattalaganna. Það var samþ. hér þál. um að endurskoða skattalögin og lög um tekjustofna bæjar- og sveitarfélaga, og í þetta var skipuð n. Það var litið svo á, að þessi n. ætti fyrst og fremst að endurskoða lögin um beinu skattana og um tekjustofna bæjar- og sveitarfélaga. Þessi n. er að vísu stjórnskipuð, en í henni sitja tveir sjálfstæðismenn, tveir framsóknarmenn og einn alþýðuflokksmaður. Það kom nú auðvitað í ljós undireins og farið var að hreyfa við þessum málum, að það voru engin tök á því, að n. gæti verið búin að athuga þetta verkefni og gera till. fyrir haustþingið 1952. Mér er óhætt að fullyrða, að sá alþýðuflokksmaður, sem í n. var skipaður, var ekki fremur en hinir tilbúinn til þess að gera till. fyrir þann tíma. Það var alveg óhugsandi. Verkið er svo mikið — og um það voru allir sammála. Ég tek þess vegna ekki þegjandi við neinum ávítum til mín út af því, að ekki var lagt fyrir Alþingi 1952 nýtt frv. til skattalaga og að endurskoðun þessari var ekki lokið fyrir þann tíma. Það var gersamlega óframkvæmanlegt. Um það voru allir sammála, sem hér að stóðu, í hvaða flokki sem þeir voru. Nú spyr hv. þm., hvort von sé á frv. um þetta efni, og hann þurfti nú raunar ekki að spyrja. Hann veit svarið. Því hefur verið lýst yfir af ríkisstj., að ætlunin sé að leggja fyrir þetta þing frv. til nýrra skattalaga, frv. um beinu skattana. Þetta er ætlunin.