07.04.1954
Efri deild: 79. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 30 í C-deild Alþingistíðinda. (2179)
111. mál, menntun kennara
Gísli Jónsson:
Herra forseti. Ég verð nú að segja, að ég er enn meira undrandi yfir því, úr því að þetta var svo ljóst hv. flm. og hæstv. ráðh. frá upphafi, hvers vegna var þá ekki sett inn í frv. strax, að skólinn skyldi flytjast til Akureyrar, hvers vegna að vera að blekkja þingið með því að halda, að það eigi að flytja skólann á einhvern annan stað. Það er beint sagt hér í frv., að skólinn skuli vera starfræktur á Íslandi. Nú upplýsir hæstv. ráðh., að það hafi allbaf vakað fyrir hv. flm. að flytja skólann á Akureyri og ekkert annað en til Akureyrar. Mér finnst hér nokkuð farið aftan að þm., og það er alls ekki víst, að atkvgr. í hv. Nd. hefði farið á þann veg, sem hún fór, ef öllum þm. hefði verið kunnugt um það atriði. Ég vildi því gjarnan spyrja hæstv. ráðh.: Lýsti hann þessu einnig yfir í Nd.? (Gripið fram í.) Ja, það er einmitt það. Hv. þm. Nd. hafa ekki verið leiddir í allan sannleika í þessu máli, því að það er fyrst hér nú, að þetta er upplýst, og er ég mjög þakklátur hæstv. ráðh. fyrir það. En sannarlega finnst mér það gefa tilefni til þess, að hv. n. endurskoði sína afstöðu, og það var einmitt þess vegna, sem ég vildi segja hér nokkur orð.
Það hefur verið yfirlýst af hæstv. ráðh., að skólinn yrði fluttur til Akureyrar. Ég vil því biðja hv. n. um að athuga og láta það liggja fyrir hér, áður en endanlega er gengið til atkv. í þessu máli, hver er kostnaðurinn við að flytja skólann til Akureyrar, því eins og ég tók fram hér áðan í minni ræðu, þá á ekki ríkissjóður skólann á Akureyri, hann verður að kaupa þann hluta, sem bærinn á í skólanum (Gripið fram í.) — eða leigja, alveg rétt, og þá er bezt, að það liggi fyrir, hver eru skilyrði fyrir því að geta keypt skólann eða leigt skólann og hvað það kostar og hvað kostar viðbótarbygging og hvað kostar flutningurinn. Þetta er bezt að n. kynni sér, svo að það er sannarlega ástæða til þess, að n. fái málið til athugunar, og full ástæða til þess, að hún taki nægilegan tíma til þess að upplýsa þetta, þó að það kosti það, að málið yrði ekki afgr. á þessu þingi. Hér er um svo stórt fjárhagslegt atriði að ræða fyrir ríkissjóð.
Þá get ég náttúrlega engan veginn fallizt á þá skoðun hæstv. ráðh., að það sé ekkert atriði að hafa aðra deild skólans á Akureyri og hina suður á Laugarvatni. Það er náttúrlega engan veginn sambærilegt fyrir kennaralið að starfa á Laugarvatni að sumri til og eiga heima hér í Reykjavík eða starfa á Laugarvatni að sumri til og eiga heima norður á Akureyri, auk þess sem vel gæti veríð, að það þyrfti að flytja einhverja potta eða pönnur norðan af Akureyri, og þá er það a. m. k. erfiðari og verri flutningur en héðan úr Reykjavík. Mér finnst það vera ákaflega mikið atriði í þessu máli að gera ekki vegalengdina á milli deildanna lengri en hún er í dag, heldur miklu frekar stytta hana, og með það fyrir augum hef ég borið fram mína till. Það getur vel komið til mála, að skólinn verði einmitt reistur á Laugarvatni, ef á annað borð á að hrekja hann burt úr Reykjavík, sem ég tel vera óráð, alveg gagnstætt skoðun hæstv. ráðh. (Gripið fram í.) Hæstv. ráðh. hefur sagt, að hann mundi, ef þetta frv. verður samþ., ákveða, að skólann skyldi flytja til Akureyrar. Það verður ekki skilið annað á hæstv. ráðh. en að hann líti svo á, að það sé betra fyrir skólann að vera staðsettur á Akureyri heldur en í Reykjavík. En hins vegar er alveg sýnilegt, að hér er alls ekki um skólamál að ræða. Hér er um að ræða áhugamál ákveðins kjördæmis og ákveðinna þm. vegna kjördæmahagsmuna, og það er allt annað atriði. En ég verð aldrei fylgjandi því, að einum skóla sé ekið til eftir því, sem kann að vera hagur einhvers þm. á hverjum tíma. Þá yrði bezt að setja skólann annaðhvort á gamlan bíl eða á hjólbörur og aka honum til alveg eftir því, sem einstakir þm. hefðu hag af, hingað og þangað um landið.
Hæstv. ráðh. sagði, að það yrði að byggja hér fyrir skólann fyrir 1–2 millj. kr. Ég er nú alls ekki sammála um það, og ég vildi gjarnan, að hv. n. athugaði, hvort fyrir liggja hér teikningar og áætlanir um, að það sé nauðsynlegt að byggja fyrir 1–2 millj. kr. yfir þá fáu nemendur, sem búizt er við að séu hér í skólanum á hverju ári, ef mín till. um að fella niður heimildina eða skylduna til þess að byggja heimavist er numin úr lögunum, og bæri það einnig saman við hitt, hvað það kostar mikla peninga að uppfylla þessa sömu kröfu norður á Akureyri. Þetta eigum við heimtingu á að liggi fyrir hér, áður en gengið er til atkv. um þetta mál.
Um það, hvort þessir nemendur eigi kröfu á heimavist, er ég alls ekki sammála hv. frsm. Hver verður næsta krafa? Hún yrði sýnilega sú, að heimavistar yrði krafizt fyrir alla kennara yfirleitt. Ég sé ekki, að aðrir nemendur eigi neitt minni kröfu á því, svo sem nemendur í kennaraskólanum, sem síðar eiga að kenna um allt land, heldur en þessir kennarar hér. Ef á að fara inn á þá braut að hafa heimavist fyrir kennara húsmæðraskólanna, þá eiga hinir sannarlega kröfu á því, þegar byggður verður nýr skóli fyrir kennarana hér, að fá einnig heimavist þar — og hvað kostar það margar milljónir? Ég vil ekki vera með að fara inn á þá braut, sem hér er raunverulega verið að marka. Síður en svo. Á eftir koma aðrir nemendur, svo sem nemendur á háskólanum, síðan nemendur við sjómannaskólana og alla aðra skóla hér, og endirinn verður sá, að ríkið verður að byggja hótel fyrir alla þessa nemendur, sem eru hér að læra á ríkisins kostnað, eins og ég tók fram áðan.
Nú vil ég benda á m. a., að rekstur skólans á Akureyri, t. d. hitakostnaður, hlýtur að verða miklu meiri en hér í Reykjavík. Og alveg sérstaklega vil ég benda á, hversu það er hál braut að fara inn á, ef það á í hvert skipti, sem það sannast, að eitthvert hérað hefur byggt skóla hjá sér og er ekki fært um að reka hann, m. a. vegna þess, að engin skilyrði eru til þess að reka skóla á staðnum, þá skuli eiga á þennan hátt, eins og hér er gert, að koma skólanum algerlega á ríkissjóðinn. Vitanlega kemur þá Staðarfell á eftir, og svo kemur hver af öðrum, Hallormsstaður og fleiri og fleiri skólar, sem nú eru tómir, og svo héraðsskólarnir þar á eftir. Fyrst er slegizt um það hér í þinginu að skipta því fé, sem veitt er til skóla, einnig húsmæðraskólanna í landinu, — svo þegar búið er að slást um það og búið að borga út og búið er að byggja, þá kemur önnur barátta um það, að ríkið skuli taka að sér þessa skóla, sem engin þörf var fyrir að byggja, eftir því sem nú er komið á daginn.
Ég vil svo aðeins að síðustu benda hæstv. ráðh. á, að ég er nú ekki alveg sammála honum um það, að ríkið hafi ekki einhverjar skyldur við kennara húsmæðrakennaraskólans. Ég hygg, að forstöðukonunni hafi verið veitt þetta embætti, eftir að búið var að samþ. 38. gr. laganna, og þá er að sjálfsögðu viðkomandi aðila veitt embætti við húsmæðrakennaraskóla í Reykjavík og hvergi annars staðar. Ég er alls ekki viss um einu sinni, að það sé fordæmi fyrir því að flytja skólastjóra frá Reykjavík til annars skóla, nema því aðeins að hann hafi lagt á það samþykki sitt, og ég er alveg viss um, að slíkt gæti orðið dómstólamál. Gæti það þá ef til vill bætzt við, að ríkið yrði að greiða full laun til skólastjórans, af því að honum fyndist, að það hafi verið brotinn á sér samningsréttur, og ég þekki nú, hve fast er sótt af embættismönnum ríkisins að halda sínum rétti á öllum sviðum. Þarf ekki annað en vísa til þess dóms, sem féll í sambandi við embætti flugmálastjóra á sínum tíma, sem þó meiri hluti Alþ. hélt að löglegt væri að leggja niður, og við vitum, hvernig það fór. Ég er því ekki sammála hæstv. dómsmrh. um, að það sé alveg óhætt að treysta því, að ríkissjóður fái ekki hér allverulegan skell, ef skólinn yrði fluttur, eins og hann hefur hugsað sér. Og það ber einnig hv. n. að athuga, áður en hún segir sitt síðasta orð um það, hvort skólann á að flytja til Akureyrar, úr því að það er upplýst, að það hefur vakað fyrir þessum hv. þm.