09.03.1954
Neðri deild: 59. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 207 í C-deild Alþingistíðinda. (2374)
163. mál, olíuflutningaskip
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Ég tel, að með frv. því, sem hér liggur fyrir, sé hreyft mjög merkilegu máli, þó að ég álíti, að því sé hér hreyft mjög á annan veg en æskilegt væri og á annan veg en ég álít að ástæður liggi til einmitt í þessu máli.
Það er öllum kunnugt, að verið hafa allharðar deilur á undanförnum árum um olíusöluna hér á Íslandi, Það er alveg ómótmælanlegt, að hér á landi hefur verðlag á olíu alltaf verið miklum mun hærra en í öllum nálægum löndum. Skýringar á þessum mikla verðmun á olíu hafa yfirleitt ekki fengizt. Það er líka kunnugt, að þeir aðilar, sem eru fyrst og fremst umboðsaðilar erlendra olíuhringa, sem hér hafa með innflutning og sölu á olíu að gera, hafa hvað eftir annað orðið uppvísir að því að hafa í frammi óleyfilega álagningu í sambandi við olíuverzlun sína. Í því efni nægir að minna á atriði eins og það, sem lítillega hefur borið hér á góma núna, þegar einn af þeim aðilum, sem hér er nú verið að óska eftir að fái allstóra ríkisábyrgð, varð sannur að sök um að hafa verðlagt einn olíufarm, sem fluttur var til landsins, um það leyti sem gengisbreytingin var gerð á árinu 1950, um rösklega 1,6 millj. kr. of hátt og var dæmdur í undirrétti í sambandi við þessa verðlagningu. Það nægir líka að benda á atriði eins og það, þegar olíufélag eitt varð að skila aftur röskum 700 þús. kr. vegna innflutnings á einum olíufarmi á s. l. ári, vegna þess að það sannaðist, að félagið hafði gefið upp til verðlagsyfirvaldanna í landinu rangar tölur í sambandi við fragt á olíu. Atriði eins og þessi eru vitanlega þess eðlis, að það er alveg furðulegt, að stjórnarvöld landsins skuli geta látið þetta viðgangast án þess að aðhafast eiginlega nokkuð að ráði. Og þá verður það þó enn þá furðulegra, að stjórnarvöld landsins skuli bregðast þannig við nú að óska eftir heimild á Alþ. til þess að mega ábyrgjast allt að 100 millj. kr. fyrir þessi sömu félög sem þannig hafa á málunum haldið á undanförnum árum. En það eru í rauninni ekki einu viðbrögðin, sem fram hafa komið hjá hæstv. ríkisstj. í sambandi við olíufélögin og eru í augum almennings í landinu alveg furðuleg. Það var í rauninni alveg hið sama, sem gerðist nú á s. l. ári, þegar ríkisstj. samdi við Ráðstjórnarríkin um kaup á nærri öllum olíum, sem landsmenn þurftu, og ríkisstj. stóð þá ekki frekar að þeim samningi en svo, eftir að hún hafði gert samning um innkaup á öllum olíum, að hún sá ekki um innflutninginn til landsins, heldur afhenti samninginn þessum olíufélögum og þau gátu þá haft það eftir sinni hendi, hvernig þau vildu flytja olíuna til landsins og með hvaða verðlagningu.
Ég vil í sambandi við þetta svara því, sem hér kom fram nú síðast í ræðu hæstv. fjmrh., þegar hann þóttist undrandi á því, hvað þeir, sem hér hefðu gert athugasemdir við þetta frv., í rauninni meintu, þegar þeir væru því andvígir, að slík samtök eins og þau, sem hér ættu hlut að máli, annars vegar Samband ísl. samvinnufélaga með Olíufélagið h/f, sannarleg fjöldasamtök manna og félaga í landinu, og hins vegar m. a. Eimskipafélag Íslands, — þegar slíkir aðilar ættu hlut að máli, hvers vegna menn væru þá að amast við ábyrgðum í þessu skyni, og hann spurði: Hvaða aðilum vilja þessir menn helzt treysta til þess að hafa með höndum flutning olíunnar til landsins, ef ekki þessum? Ég segi alveg hiklaust: Reynslan af því að láta m. a. Olíufélagið h/f, Shell og Olíuverzlun Íslands hafa með höndum innflutninginn á öllum olíum til landsins er svo dýrkeypt, að það getur enginn maður í fullri alvöru óskað eftir því að veita þeim í rauninni einkaaðstöðu til þess að halda áfram innflutningi þessarar vöru. Þegar slíkt liggur alveg ótvírætt fyrir, að þessir aðilar hafa brotið settar reglur og ekki getað staðizt samkeppnina í sambandi við verðlagningu á þessum vörum, þá samkeppni, sem þeir verða að reyna sig við og er verðlagningin í nálægum löndum, þá er ekki ástæða til þess að tylla sérstaklega undir þessa aðila. Auk þess má svo benda á það, að þáttur Sambands ísl. samvinnufélaga og Eimskipafélags Íslands — en um báða þessa aðila má margt gott segja — í því að flytja vörur til landsmanna og vörur út frá landinu aftur er þess eðlis, að þeir hafa ábyggilega meira hugsað um að hagnast vel á rekstrinum sjálfir heldur en hitt, að veita landsmönnum eins ódýra þjónustu og þeir hefðu annars getað. Um það liggja reikningar þessara aðila alveg ótvírætt til sönnunar.
Það hefur komið glögglega fram í þessum umræðum, að olíuflutningarnir til landsins eru ábatavænlegir. Það er ekki um það deilt, að þeir munu skila drjúgum hagnaði. En eigi að síður getur fjármálaráðherra landsins sagt hér, að hann geti ekki mælt með því, að ríkið taki að sér þessa ábatavænlegu flutninga, án þess þó að skýra það nokkuð frekar.
Ég er þeirrar skoðunar, að það væri mjög eðlilegt, að ríkið tæki þessa flutninga í sínar hendur, en ef ekki ríkið, þá á líka að gefa samtökum útvegsmanna í landinu kost á því að njóta þessara ríkisábyrgða og yfirtaka þessa flutninga. Samtök útvegsmanna hafa þegar myndað allöflugt fyrirtæki um innflutning á nauðsynjavörum útvegsins. Þetta fyrirtæki gæti ábyggilega auðveldlega tekið að sér olíuflutningana til landsins. Og nú vildi ég m. a. spyrja hæstv. fjmrh. að því: Vill hann athuga þá möguleika, að samtök útvegsmanna fái þá ríkisábyrgð, sem hér er um að ræða, og þannig aðstöðu til þess að sjá um innflutning á olíum til landsins? Þá ætti þó að vera nokkur trygging fyrir því, að langsamlega stærsti kaupandinn að öllum olíum, sem er sjávarútvegurinn, héldi niðri flutningsverðinu á nokkuð eðlilegum grundvelli.
En það er nú svo, að það virðist æði oft liggja þannig fyrir, að þegar um ríkisrekstur er að ræða í atvinnulífinu, þá þyki ekki rétt, að ríkið taki að sér neinn þann þátt úr slíkum rekstri, sem er nokkurn veginn öruggt að geti skilað hagstæðri útkomu.
Ríkið rekur eitt lítið olíuflutningaskip. Ríkið rekur skipið Þyril. Í nokkur ár hefur rekstur þessa skips sýnt það, að ríkið hefur grætt rösklega eina millj. á ári á þessum olíuflutningum, og þó hafa þeir olíuflutningar með þessu litla skipi innanlands verið aðallega fólgnir í því að flytja olíu héðan frá aðalstöðvunum við Faxaflóa, við Reykjavík, og til hinna dreifðu smástöðva úti um allt land. Þyrill hefur hvergi nærri haft undan í sambandi við þessa olíuflutninga, og það hefur verið innt eftir því, hvort ríkið ætli ekki að bæta við sig öðru slíku skipi, sem sé rekið með þetta góðum árangri. Það hefur ekkert orðið úr framkvæmdum. En Olíufélagið h/f hefur hins vegar keypt álíka stórt skip til þessara flutninga nú nýlega eins og Þyrill er.
Það er svo, að þar sem ríkisreksturinn er tvímælalaust þess eðlis, að hann getur auðveldlega borið sig vel, þar þykir ekki rétt að taka hann upp — og þarf ekki frekari skýringa við. En hins vegar þykir rétt að afhenda það einhverjum þeim félögum, sem hafa góða aðstöðu til þess að koma þessu fé til þeirra velþóknanlegu aðila. Það er mín skoðun, að það sé hneyksli, að ríkissjóður fari nú að veita olíuhringunum, sem raunverulega eru umboðsmenn erlendra olíuhringa og hafa haft út úr landsmönnum ótaldar milljónir króna á undanförnum árum í verzlun á olíu, þessa miklu ríkisábyrgð til þess að gefa þeim í rauninni einkaaðstöðu yfir öllum olíuflutningi til landsins, þegar það er líka vitað, að það væri auðvelt mál fyrir ríkisstj. fyrir hönd ríkissjóðs að eignast þessi sömu skip og taka upp virkilega þjónustu fyrir landsmenn eða koma þeim jafnframt í hendurnar á þeim aðilum, sem réttasta aðstöðu eiga til þess að njóta bættrar afgreiðslu í þessum efnum.
Ég vil fyrir mitt leyti skjóta því að þeirri nefnd, sem nú athugar frv. þetta, að í fyrsta lagi verði athugað til hlítar, hvort ekki er rétt, að ríkið eignist skipin, og þá í annan stað, hvort ekki er tiltækilegt að gefa útvegsmönnum kost á því að njóta þessarar ríkisábyrgðar og taka þá yfir olíuflutningana til landsins.