05.04.1954
Neðri deild: 77. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 790 í B-deild Alþingistíðinda. (796)
183. mál, Framkvæmdabanki Íslands
Einar Olgeirsson:
Ég vil leyfa mér að þakka hæstv. ráðh. fyrir þær skýringar, sem þeir hafa gefið, og þau svör, sem þeir hafa veitt.
Hæstv. viðskmrh. talaði um, að við mættum nú ekki kvarta yfir því, jafnvel þó að það yrði nú upp í 1%, sem Framkvæmdabankinn tæki af lánum, þetta rynni nú allt í svo góðan sjóð, að það sæti ekki á okkur að vera neitt að harma það. En mér liggur nú við að spyrja hæstvirta ráðh.: Hefur þeim aldrei veitzt neitt erfiðlega að ná neinu úr þessum sjóðum aftur? Það er nú eins og mig hálfminni, að það hafi verið gefin sú skýring nýlega, þegar þeir voru að semja við Landsbankann, og það meira að segja af hæstv. forsrh., að það gengi nú eitthvað dálítið erfiðlega að ná úr þeim ágæta sjóði aftur. Ekki efumst við um það, að þegar t.d. Landsbankinn eða aðrir bankar taka tiltölulega mjög háa vexti af því, sem ríkið tekur þar að láni, sem ég hef nú stundum átalið hér í þinginu og jafnvel sumir ráðh. tekið undir við mig, þá hefur það virkilega allt saman runnið í mjög góðan sjóð, en svo þegar sjóðurinn er orðinn til og jafnvel þegar hann er orðinn það mikill, að það er í honum bara í peningum fyrir utan eignir 200 millj. kr. og þar yfir, þá gengur hálferfiðlega meira að segja fyrir hæstv. ríkisstj. að ná þessu út úr sjóðnum aftur. Ég verð þess vegna að segja, þó að ég sé ekkert sérstaklega að berjast fyrir ríkissjóði, að ég get alveg eins hugsað mér peningana jafnvel geymda meira að segja hjá Eysteini eins og í bönkunum, þannig að ég held, að það sé ósköp vel hægt að hugsa sér, að ríkið spari sér stundum svona lántökugjöld eða vexti og eigi peningana sjálft og þurfi þá ekki að spyrja neinn aðila og því síður að standa í löngum samningum við hina og þessa ríkisbanka um að útvega fé. Ég vil bara minna á, að það eru 10 millj. kr. á ári, sem sjálfur ríkissjóður og hans fyrirtæki ýmis greiða í vexti til bankanna, og yfirleitt eru þessir vextir mjög háir. Ég held, að það gerði ekkert til, þó að vextirnir yfirleitt, sem ríkið og ríkisstofnanir greiða til bankanna, væru lækkaðir stórkostlega á Íslandi, og ég held, að það tíðkist í hverju elnasta landi, sem sjálft hefur ríkisbanka, að ríki og ríkisstofnanir hafi lægri vexti en aðrir. Þessu vildi ég aðeins skjóta fram vegna þess, sem hæstv. viðskmrh. sagði. En að svo miklu leyti sem hæstv. ríkisstj. vill endilega fá að greiða há gjöld og háa vexti til bankanna, þá hún um það, en ég vil leyfa mér sem þm. Reykv. að mótmæla því, að þetta sé endilega látið koma niður á fyrirtæki, sem Reykjavíkurbær á í. Þó að ríkið vilji greiða 1% lántökugjald að sínu leyti af lánum til Sogsvirkjunarinnar, þá mundi ég vilja, að Reykjavíkurbær að sínu leyti slyppi með að hafa það 1/4 % eða lægra. Það vildi ég nú aðeins segja í þessu sambandi.
Hæstv. fjmrh. gaf þær upplýsingar — og báðir ráðh. raunar — að það væri, eins og stendur í grg., sérstaklega sementsverksmiðjan, sem þarna væri verið að hugsa um. Nú munum við það allir, að í lögunum um Framkvæmdabankann er alveg sérstaklega rætt um það, að Framkvæmdabankinn skuli beina sínum lánum til einkaaðila, og honum er það mikið uppálagt að stuðla að slíku. Ég hef áður komið fram með nokkrar fyrirspurnir og gengið hálfógreiðlega að fá svör viðvíkjandi sementsverksmiðjunni, og það seinasta, sem við þm. heyrðum frá hæstv. ríkisstj., var, að það væri þá nokkur snurða á þræðinum. Ég vil leyfa mér að spyrja: Hefur nokkuð breytzt með snurðuna? Ég gat þess til þá og hafði ástæðu til að ætla, að það væri rétt, að þeir amerísku bankar, sem við hefði verið átt með þetta, og þá sérstaklega Alþjóðabankinn, hefðu sett það að skilyrði fyrir að veita þetta lán til sementsverksmiðjunnar, að það lán yrði veitt til sementsverksmiðju, sem væri eign einkaaðila, en ekki eign ríkisins. Mér skildist á hæstv. fjmrh. þá, að ríkisstj. hefði, aldrei þessu vant, staðið sig sérstaklega vel í baráttunni við Ameríkanana um þetta og þverneitað að ganga inn á þessi skilyrði. Ég vil nú spyrja, þegar hér er nú komið fram að veita Framkvæmdabankanum heimildina til að ganga í gegnum þessi viðskipti: Hafa menn einhverja von um, að Framkvæmdabankanum takist að liðka Ameríkanana, þannig að þeir láti nú undan því, sem ríkisstj. vill í þessu efni? Eða er ef til vill meiningin að láta undan og breyta þarna að einhverju leyti til og fara að stíga sömu sporin og í áburðarverksmiðjumálinu? Svo framarlega að minnsta kosti, af því að nú er komið undir þinglok, sem nokkrar breytingar hefðu á orðið viðvíkjandi útlitinu með lánin til sementsverksmiðjunnar, þá held ég, að það væri mjög æskilegt, að við fengjum upplýsingar um þetta.
Viðvíkjandi því, sem hæstv. viðskmrh. minntist á um Sogsvirkjunina og að það þyrfti peninga til hennar og var að undra sig yfir, að ég hefði nú ekki verið að minnast neitt á það, þá minntist ég nú á það og var með fsp, um það á síðasta þingfundi. þó að ég fengi ekki svör við því þá. Sjálfur hef ég lagt fram tvö frv. hér um lántöku til Sogsvirkjunarinnar, heimild til ríkisstj. og heimild til Sogsvirkjunarinnar, og ég vildi einmitt að gefnu tilefni leyfa mér að vona, að annaðhvort yrðu þau frv. mín nú samþ. og kæmu bráðlega úr n. eða þá að hæstv. ríkisstj. færi sjálf að leggja fram eitthvað viðvíkjandi lánsheimild til þriðju virkjunar Sogsins, því að það fer hver að verða síðastur, þar sem þinginu verður nú bráðum vafalaust slitið.
Mér þætti svo vænt um, að fjhn., sem vafalaust fær þetta mál, athugaði vel um þessi ákvæði viðvíkjandi lántökugjaldinu til opinberra stofnana. Ég held, að það sé óviðfelldið, jafnvel þótt um góðan sjóð væri að ræða, að skattleggja ríkið sjálft eins hátt og þar er gert.