06.04.1954
Efri deild: 78. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 1025 í B-deild Alþingistíðinda. (932)
179. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti. Ekki get ég a.m.k. enn þakkað n. fyrir að hafa athugað þau atriði í frv., sem ég reyndi að benda henni á í gær. Það á kannske eftir að koma fram hér eftir, en enn hefur hún ekki minnzt á þær brtt., sem ég flyt á þskj. 665, og ekki einu orði á neitt af þeim atriðum, sem ég benti henni á að mundi þurfa að laga í lögunum, ekki til að gera neina stefnubreytingu eða neitt þess háttar, heldur bara til þess að það væri hægt að framkvæma þau eins yfir landsheildina. — Ég benti henni á það og flutti brtt. við 5. gr. frv., þar sem talað er um, að maður byggi hús, áður en tvö ár eru liðin frá söludegi. Núna t.d. er verið að auglýsa í blöðunum tvö hús í byggingu hér í bænum, annað þeirra er byrjað að byggja af manni, sem er nýlega búinn að selja hús, búinn að fá byggingarleyfi og lóð, byrjaður að byggja þetta hús. Nú er hann búinn að fá aðra lóð og annað byggingarleyfi og ætlar að selja þetta hálfgert. Hvenær á að skattleggja þennan mann? Hvað á að bíða lengi eftir því, að hann selji og haldi áfram að selja hálfgerð hús og byggja, og hvenær á að gera upp ágóðann, sem hann hefur haft af þessu? Það er gersamlega ómögulegt eftir greininni. Þess vegna geri ég þá brtt., að þarna komi inn í, eins og skattstjórinn í Rvík segist hafa hugsað sér greinina, og legg til, að fram komi, að hann hafi lokið við byggingu húss innan tveggja ára. Þá hefur maður ákveðið í höndunum, þá hefur maður gert það upp, og þá liggur allt hreint fyrir.
Í öðru lagi vil ég benda hv. n. á það, þó að ég hafi nú ekki tekið það upp í mína brtt., að hún miðar þarna við fasteignamatið. Nú sagði ég hérna í öðru máli um daginn, að bæjarstjórn R-víkur hefði ekki treyst eiðsvörnum mönnum til að gera brunabótamatið, svo að það væri nothæft fyrir vátryggingu húsanna, heldur hefði hún orðið að láta nýja menn fara í það, af því að það hefði verið svo mikið ósamræmi í því, og hún hefði meira að segja fengið stjórnarráðið til þess að viðurkenna það með því að samþ., að nýtt mat skyldi fara fram á brunabótamatinu. Nú fullyrði ég alveg hreint, að þótt það kunni að hafa verið munur á brunabótamatinu, — og við skulum segja, að það hafi verið, bæjarstjórnin ákvað, að hann væri, og stjórnarráðið samþ. að það væri, — þá er miklu meiri munur á fasteignamatinu hjá ríkinu eftir því, á hvaða tímum það er gert, svo að það er ákaflega ótryggur samanburður að miða þarna við fasteignamatið, og væri miklu betra að miða við brunabótamatið eða kostnaðarverðið, sem menn yfirleitt gefa upp á húsunum, heldur en fasteignamatið. Við þetta hef ég nú ekki gert brtt., en á þetta bendi ég. En mig langar til að fá alveg ákveðið upp frá mönnunum, sem í n. hafa starfað, — tveir af þeim eru í þessari þd. hér og geta þess vegna upplýst það, hvernig á að framkvæma ákvæðið eins og það er núna um tvö árin hjá mönnunum, sem hyggja. Ef þeir gefa mér þær upplýsingar og þær liggja fyrir í þingtíðindum, þá mun verða reynt að fara eftir því af skattayfirvöldunum, a.m.k. þegar það kemur til þeirra skattayfirvalda, sem ég á hlut að og úrskurða stundum, en eins og ákvæðið er þarna, sé ég enga leið til þess að fara eftir því, og þess vegna er mín aths. fram komin.
Þá langar mig til að fá að vita hjá þeim tveim mönnum, sem hafa verið í mþn. og þess vegna um málið fjallað, annar alltaf og hinn um tíma, viðvíkjandi langferðunum vegna atvinnu sinnar. Það er 4. tölul. l. í brtt. við 10. gr. Þar stendur svo, með leyfi forseta, að ferðakostnaður þeirra skattgreiðenda, er fara langferðir vegna atvinnu sinnar, eftir mati skatt
yfirvalda, eigi að vera frádreginn skatti. Þetta hefur nú alltaf verið, svo að það er engin breyting frá því, sem hefur alltaf verið. Nánari ákvæði skulu sett með reglugerð um þennan frádrátt. Nú skal ég taka dæmi, sem hafa verið bara svona siðasta mánuðinn fyrir mér til úrskurðar. Það er barnakennari, sem býr 15 km veg frá skólanum, sem hann á að kenna í. Hann telur sig þurfa að eiga bíl til að fara á milli, og hann upplýsir, að hann brúki bílinn ekki til annars. Kostnaðurinn við hann var 6800 kr. Eru þetta langferðir vegna atvinnu, svo að hann eigi að fá bilkostnaðinn frádreginn, eða ekki? Þessi kennari er hérna á Suðurlandsundirlendinu. Ég skal taka annað dæmi. Það er maður hérna uppi í sumarbústað, sem stundar atvinnu í Rvík og fer á milli í strætisvagni. Hann eyddi í fyrrasumar nærri 2 þús. kr. í strætisvagnagjald á milli sins heimilis og síns atvinnurekstrarstaðar. Eru þetta langferðir vegna atvinnu? Maður austan úr Seyðisfirði fór til Vestmannaeyja og stundaði sjó; ferðin fram og til baka kostaði hann á sjöunda hundrað krónur, hann fékk það frádregið. Ein af þeim kröfum, sem almenningur gerir til skattalaga, er sú, að þau séu réttlát og mismuni ekki þegnunum, en hér verður þegnunum mismunað með þessu ákvæði. Það verða ekki kallaðar langleiðir ýmsar þær ferðir, sem eru allra dýrastar fyrir þá menn, sem stunda atvinnu frá heimili sínu og þurfa að sækja hana daglega. Hér á hv. Alþingi situr t.d. vitamálastjórinn, sem býr í Hafnarfirði. Hverju hann kostar til að fara á milli skrifstofu sinnar og heimilis sins, veit ég ekki, en veit það þó, því að Alþingi hefur reyndar sjálft ákveðið, hvað ferðakostnaður er á mánuði, með því, sem þfkn. lætur hann hafa í ferðakostnað. Alþingi hefur sjálft ákveðið það. Og það er bara geysimikið, sem ferðakostnaðurinn verður á milli Hafnarfjarðar og Rvíkur eftir því. Mig langar til að fá þetta útskýrt nánar, því þótt reglugerð komi og segi þarna eitthvað um, þá verður það aldrei nema óljóst og aldrei nema svo óljóst, að það er ekki hægt eftir því að fara.
Þá hef ég flutt brtt. við k-liðinn í þessum sama 4. lið. Þar er gert ráð fyrir því, að kostnaður við stofnun heimilis skuli dreginn frá tekjum hjóna á því skattári, sem þau ganga í hjónaband, og sá frádráttur nemur persónufrádrætti fyrir ómagalaus hjón samkv. 12. gr. Ég er ekki á móti þessu út af fyrir sig, en ég spurði, hvernig ætti að framkvæma þetta. Þið vitið allir saman, að hjónin telja fram sitt í hvoru lagi, þangað til þau giftast. Þá telur maðurinn fram fyrir sjálfan sig allt árið og konuna frá giftingardegi. Afleiðingin af þessu verður sú, að það fer alveg eftir því, hvenær á árinu hjónin gifta sig, hvernig þessi frádráttur kemur til með að verka á þeirra framtal. Ef það er láglaunakarlmaður, sem giftist hálaunakvenmanni, og þau gifta sig seinast á árinu, þá getur vel farið svo, að þau séu ekki í neinum skatti og hafi því ekkert gagn af frádrættinum. Ef það væri aftur hálaunamaður, sem giftist seinast á árinu, þá geta hjónin notið gagns af þessu. Ef þau gifta sig snemma á árinu, þá náttúrlega hafa þau gagn af því og því meira, því fyrr sem þau gifta sig. Ég hef talað um það við marga menn, hvernig eigi að framkvæma þetta. Sumir segja: Það er langeðlilegast að framkvæma það þannig að segja: Ja, þetta er jú ákveðin upphæð, við skulum segja 12 þús. kr., sem þau eiga að fá fyrir það, — ég nefni þetta dæmi, af því að það er góð tala. Þau hafa gift sig, þegar sex mánuðir eru liðnir, þar af leiðandi á konan að fá 1/4 af frádrættinum á sínu framtali þá sex mánuði, sem hún er ein um sitt framtal, en hitt að koma saman á þau bæði. — Þetta finnst sumum eðlilegast. Aðrir segja: Það er langeðlilegast að telja bara allt fram í lokin frá karlmanninum. — Enn aðrir segja: Það á bara að skipta því í tvennt og telja helminginn af því hjá konunni og hinn helminginn hjá karlmanninum. — Það er ekkert sagt um það í greininni, hvernig á að framkvæma þetta. Þess vegna hef ég leyft mér að koma með brtt. um það og segja, að þau skuli fá frádráttinn það árið, sem þau telja fyrst sameiginlega fram. Ef þau gifta sig seint á árinu, þá er það í þeirra sjálfsvaldi, þá skiptir sér enginn af því, þó að þau séu sitt í hvoru framtali til áramótanna; þá eru þau saman allt áríð á eftir, og þá fá þau hann allan. Ég held, að það sé skárra, og er það þó ekki gott, úr því að það á að gefa þennan frádrátt. Mér hafði einu sinni dottið í hug að lofa þeim að fá þennan frádrátt annaðhvort það árið, sem þau gengju í hjónaband, eða árið á eftir og lofa þeim að velja um. Árið eftir eru þau alltaf komin saman í framtal og hafa fullt gagn af frádrættinum öllum, en eins og greinin er þarna, þá má skilja hana á marga vegu, og getur vel farið svo, að hjónin hafi ekkert gagn af frádrættinum. Þess vegna óska ég upplýsinga um það, hvernig hugsað er að framkvæma þetta. — Nú eru hér nokkur fleiri atriði, sem eru óljós, en þó er það nú samt svo, að ég mun ekki fara út í þau fleiri.
En svo flyt ég 3. brtt. um það, að aftan við lögin bætist ný grein um það, að texti þessara laga skuli færast inn í meginmál skattalaganna og þau prentast í einu lagi. Í sambandi við þetta vil ég benda á, að það eru yfir hálft þriðja hundrað skattanefndir í landinu, sem þurfa að nota þessi lög, og það eru ákaflega mikil óþægindi fyrir alla og þó alveg sérstaklega fyrir þá, sem eru ekki því vanari að fletta upp í lögum og leita í lagasöfnum og annars staðar, að þurfa að nota öll þau lög, sem til eru um breytingar á skattalögunum, til að finna, hvað við á og hvað er rétt. Þess vegna eru það geysileg þægindi, sem af því mundu hljótast að prenta þau saman. Í öðru lagi vil ég benda á það, að sumir segja, að það kosti peninga, og það er rétt. Það er tiltölulega ósköp lítið, sem það kostar. Það lengist eitthvað svolítið þetta þskj., sem þarf að prenta hvort sem er, hvort það kunna að vera nokkur hundruð krónur, kannske 1000 kr., sem þarf að auka pappír í það, ég skal ekki segja um það, en það er algert aukaatriði, og það margsparast í vinnu fyrir skattanefndirnar, sem þurfa að nota það. Enn segja sumir, að það sé ekki hægt að vera að þessu núna, því að í haust verði þetta allt saman tekið upp á ný, þá verði tekinn upp félagaskatturinn, þá muni nefndin hafa komizt að niðurstöðu um, hvernig bezt sé að hafa hann, og þá muni Alþingi, enda þótt það gleypi ekki við þeim breytingum, þó að minnsta kosti samþ. einhverjar breytingar, og því komi þá aftur breyt. á þessum lögum. Það er bara allt annað mál, þó að þá komi ný breyting um breytingu á einu atriði, félagaskatti, heldur en að þurfa núna að leita í öllum lögunum viðvíkjandi ótal atriðum í þeim. Þó að það eina atriði, félagaskatturinn, væri í sérstökum lögum, þá er það út af fyrir sig. Maður hefur þá félagaskalann í þeim lögum; að öðru þarf ekki að leita þar. Þess vegna legg ég mjög mikla áherzlu á það fyrir skattanefndirnar úti um land, bæði undirskattanefndir og yfirskattanefndir, allar skattanefndir, sem þurfa að nota lögin, og líka fyrir almenning, sem vill nota sér þau, lesa þau og kynna sér þau, að þau séu staðfest og færð öll inn í einn samhljóða bálk, og eins og frv. þetta er núna, þá veit ég ekki annað en það sé flutt þannig lagað, að það sé óskaplega auðgert. Eins og brtt. komu frá mþn., þá voru þær ekki fluttar þannig. Það var talið, að þá væri ómögulegt að færa það inn í lögin og gera það allt að einu. En eins og það breyttist í n. í Nd., strax á milli 1. og 2. umr., þá var það flutt sem brtt. við áður gerð lög og lagabreytingar, svo að það er vandalaust núna að færa það allt saman inn í einn bálk.
Ég legg ákaflega mikið upp úr þessu, því að það er til óumræðilegs hagræðis fyrir menn. Satt að segja er ekki forsvaranlegt að láta nefndir, sem búnar eru að bíða eftir að geta starfað núna á annan mánuð, — þær, sem fyrst ætluðu að byrja, voru komnar saman og byrjaðar og stöðvaðar af stjórnarráðinu, þangað til þessi lög kæmu, — það er ekki forsvaranlegt, þegar vorannirnar fara að koma, að fleygja þá í þær þessu frv. og segja þeim að vinna eftir því og leita svo í öllum gömlu lögunum að því, hvað nú sé í gildi í viðbót við þetta, sem nú er samþ., því þó að þeir séu langminnugir og vitrir margir, þá er ég alveg óviss um, að þeir muni svo hverja einstaka grein í eldri lögum, sumum frá 1942, sumum frá 1947, sumum frá 1935 o.s.frv., sem er breytt með þessum lögum. Hér stendur: „3. mgr. 32. gr. laganna falli niður.“ Hvað er í henni? Hver man það? Það er ákvæði um, að þeir, sem hafi atvinnurekstur á tveim stöðum, megi telja seinna fram en aðrir, og er vafasamt, hvort það á að samþykkja hana. En hvað sem því líður; menn sjá hér ekki, hverju er breytt. Svona eru lögin, og þau eru þannig löguð, að það er bókstaflega ekki hægt fyrir margar nefndir að vinna eftir þeim nema með mikilli fyrirhöfn, nema þau séu staðfest í einni heild og gefin út.