22.04.1955
Neðri deild: 76. fundur, 74. löggjafarþing.
Sjá dálk 1340 í B-deild Alþingistíðinda. (1744)
80. mál, meðferð ölvaðra manna og drykkjusjúkra
Gylfi Þ. Gíslason:
Herra forseti. Þau fáu orð, sem ég sagði hér áðan, hafa gefið tveimur hv. þm. tilefni til nokkurra ummæla, hæstv. heilbrmrh. og hv. 5. þm. Reykv. (JóhH). Ummæli hæstv. ráðh. voru hófsöm; hið sama verður ekki sagt um ummæli hv. 5. þm. Reykv., en segja má líka, að öfugt hlutfall hafi verið á milli vitsins og hófseminnar í ræðum þeirra.
Báðir, einkum þó seinni ræðumaðurinn, reyndu að draga það í efa, að Reykjavíkurbær hefði vanrækt skyldu sína í þessu máli, sem hér er um að ræða. Þóttist hv. 5. þm. Reykv., sem þó hefur verið bæjarráðsmaður í Reykjavík um langt skeið og er þess vegna málum Reykjavíkurbæjar gagnkunnugur, ekki hafa á reiðum höndum upplýsingar til þess að afsanna mitt mál. En staðreyndir málsins eru ofur einfaldar, og skal ég leyfa mér að rifja þær upp í örfáum setningum.
Það er rétt, sem hv. ræðumaður sagði, að um langan aldur var eða hefur verið nokkur ágreiningur um það á milli helztu sérfræðinga í þessum málum hér í hæ, hvernig ráða skyldi fram úr þessum vandamálum. Hafði verið svo í stríðinu og fyrst eftir stríðið, en það náðist um þessi mál allsherjar samkomulag allra aðila 1949, Alþingis, bæjarstjórnar Reykjavíkur og helztu sérfræðinga í bænum. Það samkomulag var gert með setningu l. nr. 55 frá 1949, um meðferð ölvaðra manna og drykkjusjúkra. Ég hygg mig muna það rétt, að þau lög hafi verið samþykkt einróma hér á Alþingi, og það veit ég með vissu, því að um þau var fjallað í n., sem ég átti sæti í, að þau voru sett með fullu samþykki bæjaryfirvalda Reykjavíkurbæjar og enn fremur að fengnum ráðum ýmissa kunnustu manna í heilbrigðismálum í þessum bæ. Þarna eygðu menn loksins endalok á hinum hvimleiðu deilum, sem mörg undanfarin ár höfðu staðið um staðsetningu þessara hæla og fyrirkomulag þeirra. Samkomulagið var í mjög stuttu máli þannig, að koma skyldi upp sjúkrahúsi eða sjúkrahúsdeildum fyrir þá, sem teknir væru úr umferð, hætt við að fangelsa þá og setja þá í „kjallarann“, heldur skyldu þeir settir í sjúkrahús eða sjúkrahúsdeild í staðinn. Um þessar sjúkrahúsdeildir átti að fara samkv. nánar tilteknum reglum, í aðalatriðum eins og gilda um byggingu sjúkrahúsa. Þá skyldi komið upp sérstöku drykkjumannahæli fyrir þá drykkjusjúklinga, sem eiga sér batavon, og ríkissjóður tók að sér að reisa slíkt hæli algerlega á sinn kostnað. Í þriðja lagi skyldi koma upp drykkjumannahæli fyrir „króníska“ drykkjusjúklinga, þ.e.a.s. fyrir þá, sem ekki var talið að mundu eiga sér nokkra batavon. Um þetta hæli áttu að gilda sömu reglur og um sjúkrahúsbyggingarnar, kostnaðurinn greiðast að hluta af ríki og að hluta af bæ.
Fyrir þessum þrenns konar stofnunum var gert ráð til þess að bæta það mikla þjóðfélagsböl. sem drykkjusýkin hlýtur að teljast. Heilbrigðisstjórnin hófst mjög snemma handa um að sinna því hlutverki, sem henni var ætlað með lögunum. Hins vegar varð ekkert úr því, að komið væri upp sjúkrahúsdeildum eða deildum til þess að setja menn í, sem teknir væru úr umferð, eða hæli fyrir „króníska“ drykkjusjúklinga. Í þessum málum háðum áttu sveitarsjóðirnir, fyrst og fremst auðvitað sá voldugasti, þ.e. Reykjavík, að hafa forgöngu. Hv. 5. þm. Reykv. þarf því engar upplýsingar um það að sækja á bæjarskrifstofurnar, hverjar staðreyndir málsins eru. Þær eru þessar: Það, sem ríkissjóður tók að sér að gera í heildarsamkomulaginu 1949, hefur verið gert. En þar sem forustan átti að vera í höndum sveitarfélaganna, aðallega Reykjavíkurbæjar, hefur ekkert verið gert. Þetta er mergurinn málsins.
Afsökun hæstv. ráðh. fyrir hönd Reykjavíkurbæjar, sem að vísu var mjög hófleg, byggist á misskilningi, því að hún getur aðeins átt við drykkjumannahæli fyrir „króníska“ drykkjusjúklinga. Þar má til sanns vegar færa rök hæstv. ráðh., að eðlilegt geti verið, að slíkt hæli sé byggt fyrir fé ríkisins, því að það þurfi að vera landshæli. Þau rök má a.m.k. virða, en þau gilda alls ekki um sjúkrahúsdeildirnar, sem eiga að veita viðtöku mönnum, sem teknir eru úr umferð sökum ölvunar; þær verða auðvitað að vera í hverjum einstökum kaupstað. Þeim ætti að koma upp í sambandi við hvert einasta sjúkrahús í þéttbýli og þó fyrst og fremst hér í Reykjavík.
Ég endurtek það, að sú framkvæmdin, sem áreiðanlega var hvað nauðsynlegust af öllu, sem um var fjallað í l. frá 1949, var að koma upp slíkri deild við sjúkrahús hér í Reykjavík, t.d. við landsspítalann eða Klepp. Ég skal ekki blanda mér inn í þá deilu, sem uppi er um það, í sambandi við hvora stofnunina slík deild eigi að vera. Það greinir sérfróða menn á um, og þar skal ég ekkert orð í belg leggja. En ég endurtek, að sú framkvæmd, sem nauðsynlegust var, var að koma upp slíkri sjúkrahúsdeild, til þess að þeirri svívirðu yrði hætt að fangelsa þá, sem teknir eru úr umferð sökum ölvunar. Sú framkvæmd átti að vera í höndum Reykjavíkurbæjar samkvæmt l., og það dettur auðvitað engum í hug, að það eigi að vera landsstofnun, sem veita eigi þeim viðtöku, sem teknir eru úr umferð í Reykjavík. Þetta frv., sem hér er til umræðu, fjallar um þetta mál, en ekki hæli fyrir „krónísku“ drykkjusjúklingana. Eftir sem áður á það að vera samkvæmt l. eins og þau verða, þó að þetta nái fram að ganga, sameiginlegt mál ríkis og sveitarfélaga.
Það er 1. gr., sem hér er aðalatriðið, og hún fjallar um sjúkrahúsdeildirnar til þess að veita viðtöku mönnum, sem teknir eru úr umferð í skyndingu sökum ölvunar. Staðreynd málsins er sú, og hún er í mínum augum afar einföld: Það, sem Reykjavíkurbær tók að sér að gera 1949, m.a. að koma upp sjúkrahúsdeild við eitthvert sjúkrahús hér í Reykjavík, til þess að hægt yrði að fangelsa þá óhamingjusömu menn, sem teknir eru úr umferð, hefur verið látið ógert. Því hlutverki hefur Reykjavíkurbær ekki sinnt og hefur þó haft til þess 5 ár. Og þegar það er ljóst mál, að því verður ekki sinnt, þá er til þess ætlazt, að ríkissjóður taki það algerlega að sér.
Ég skal að síðustu endurtaka það, að ég er því sammála, að hann geri það, því að ég hef enga trú á því, að Reykjavíkurbær bæti ráð sitt. Fimm ára vanræksla í þessum efnum af hans hálfu er nægileg sönnun þess, að úr málinu mundi ekkert verða, þó að l. stæðu óbreytt í önnur 5 ár. Þó að ég teldi í sjálfu sér eðlilegra og raunar sjálfsagt, að Reykjavíkurbær tæki þátt í þessum sjúkrahúskostnaði, eins og öðrum sjúkrahúskostnaði, þá vil ég samt sem áður ekki láta málið stranda lengur á deilu um þetta atriði, heldur láta greiða þennan kostnað úr ríkissjóði, gæzluvistarsjóði, til þess að loksins geti eitthvað orðið úr þessum bráðnauðsynlegu framkvæmdum.