10.05.1955
Sameinað þing: 58. fundur, 74. löggjafarþing.
Sjá dálk 290 í D-deild Alþingistíðinda. (2656)
197. mál, niðursuða sjávarafurða til útflutnings
Frsm. (Pétur Ottesen):
Tilgangur fjvn. með flutningi þessarar þáltill. er sá, að fiskniðursuðuiðnaðurinn í landinu geti tekið þeim stakkaskiptum, að framleiðsluvörur vorar í þessari grein standi um gæði, verð og frágang allan á sporði sams konar vörum keppinauta vorra á erlendum mörkuðum, en mikið skortir á, að svo sé nú. Þróun í þá átt að sigrast á erfiðleikum þeim, sem orðið hafa á leið okkar um sölu niðursuðuvara erlendis, hefur verið ákaflega hægfara, og raunar má segja, að þar sé um kyrrstöðu að ræða eins og nú er. Aftur á móti hefur starfseminni í þess stað verið beint að því að nota sem bezt þann markað, sem til er í landinu sjálfu fyrir þessar vörur. Það er því sýnt, að til þess að hafizt geti straumhvörf hér á landi í þessu efni, þarf að leita nýrra úrræða.
Fjvn. leggur því til, að ríkisstj. verði falið að kveðja til þess sérfróða menn að leggja á ráðin um það, hvernig þessi atvinnugrein, niðursuða sjávarafurða til útflutnings, verði byggð upp á raunhæfan hátt. Reynsla og þekking í þessu efni mun vera nokkur fyrir hendi hér hjá oss, en því til viðbótar ætti oss engan veginn að vera ókleift að kynnast hinni fullkomnustu tækni á þessu sviði í þeim löndum, þar sem lengst er komin tækniþróunin í þessu efni. En leiðin fyrir Íslendinga til þess að losna úr þeirri sjálfheldu, sem niðursuðuiðnaðurinn að þessu leyti er nú í, er sú ein, að þeir geti náð hagnýtum tökum á tæknilegum rekstri þessarar iðngreinar. Það er alkunnugt, að stórfelldar breytingar hafa orðið á síðari árum erlendis í vélakosti þessa iðnaðar, enda er það svo, að það er mjög undir því komið um rekstrarafkomu slíkra fyrirtækja, að notaðar séu afkastamiklar og sjálfvirkar vélar við hvað eina, sem að iðn þessari lýtur.
Það er vafalaust rétt, sem Sigurður Pétursson gerlafræðingur, en hann starfar í fiskiðnaðardeild Fiskifélags Íslands, segir í grg. sinni um þetta mál, að ef Íslendingar eigi að gera sér nokkrar vonir um að selja niðursuðuvörur á erlendum markaði, þá verði afköstin í verksmiðjum hér að vera sambærileg við það, sem gerist í verksmiðjum keppinauta okkar erlendis. Hér er því um annaðhvort að ræða, að verksmiðjur í þessu efni séu búnar nýtízku tækjum, eða að hugsa ekkert um framleiðslu niðursuðuvara fyrir erlendan markað. Þetta er vafalaust rétt, og þetta verður að hafa ríkt í huga, þegar farið verður að vinna á ný að uppbyggingu þessa iðnaðar.
Norðmenn, sem byggja sinn stóra niðursuðuiðnað að heita má einvörðungu á útflutningi og hafa nú fasta markaði í 20 þjóðlöndum, hafa byggt iðnað sinn vel upp að vélakosti, vísindalegri starfstilhögun og rannsóknum. Þeir hafa komið á hjá sér í þessum iðnaði landssambandi, sem hefur eigin rannsóknarstöð fyrir iðnaðinn. Þá er og samstarf á milli þessa landssambands og ríkisstj. um mjög strangt gæðaeftirlit með allri niðursuðuframleiðslu í landinu. Þá hefur og verið komið á fót í Noregi skóla, sem veitir fræðslu um allt, sem að iðnaði þessum lýtur. Allt er þetta til athugunar og eftirbreytni fyrir Íslendinga, og vafalaust kemur það í ljós, þegar sérfróðir menn fara að fjalla um þetta mál hér, að margt getum vér lært af Norðmönnum, Þjóðverjum, Bandaríkjamönnum, Kanadabúum og fleiri í þessu efni, en í öllum þessum löndum er rekinn mikill niðursuðuiðnaður.
Annar þáttur þessarar þáltill. lýtur að því, að ríkisstj. rannsaki jafnframt, hvernig ríkið geti greitt götu þeirra aðila, einstaklinga eða félaga, sem stofna vilja til slíks iðnaðar. En það er augljóst mál, að endurskipulagning þessa iðnaðar, sem væri í því fólgin að gera hann þannig úr garði, að við getum rutt okkur braut á erlendum mörkuðum, kostar vafalaust mikið fé. Að sjálfsögðu ber að hafa alla gát á um það, í hve mikið er ráðizt hverju sinni, en það, sem í er ráðizt og upp verður byggt, verður í einu og öllu að vera svo úr garði gert, að það svari til kröfum tímans, bæði um vélakost og eftirlit með gæðum framleiðslunnar. Norska stórþingið hefur í ríkum mæli stutt niðursuðuiðnaðinn í Noregi með fjárframlögum og á annan hátt, og gera má ráð fyrir því, að sú þörf verði fyrir hendi hér, þegar hafizt verður handa um úrbætur í þessu efni, eins og stefnt er að með þessari þáltill.
Það er reynsla allra framleiðsluþjóða, sem selja vörur sínar á erlendum markaði, að það kostar mikla fyrirhöfn og fjárframlög að afla markaðs fyrir framleiðslu, sem hefur ekki áður verið á boðstólum frá því landi, og þá léttir það ekki gönguna, þegar fyrir eru á markaðnum sams konar vörur, sem þekktar eru orðnar og vel hafa reynzt. Þessir erfiðleikar hafa áður orðið á vegi Íslendinga. Með dugnaði og fyrirhyggju hafa þeir á margan hátt gengið með sigur af hólmi í þessari viðureign. Á saltfiskmarkaðinum hefur þeim vegnað svo vel, að auk þess að selja þar árlega mjög mikið magn, hefur þeim jafnvel á stundum tekizt að selja fiskinn á hærra verði en keppinautar þeirra, og stafar þetta af því, að þar fer saman fiskgæði og sérstök ástundun um vöndun á verkun fisksins.
Þá er sókn Íslendinga í sölu hraðfrysts fisks ekki minni. Í því efni hafa Íslendingar tileinkað sér fyllstu tækni í verkun fisks og vaxandi sölu, sem byggist á viðurkenningu kaupendanna víðs vegar um heim á því, að hraðfrystur ísfiskur frá Íslandi sé fyrsta flokks vara þeirrar tegundar.
Það er ekki langt síðan Íslendingar fóru að flytja út skreið. Norðmenn voru þar langt á undan þeim. En hvað hefur skeð? Nú hefur skreiðarframleiðslan aukizt á örfáum árum þannig, að hún nam á s.l. ári um 15% af heildarútflutningi aflans, og útlit er fyrir og raunar vitað um, að framleiðsla skreiðar hefur þó aukizt allverulega á þessu ári frá því, sem var á s.l. ári. Þar hefur þó verið við ramman reip að draga, eins og gefur að skilja, í samkeppninni við Norðmenn, sem búnir voru á undan Íslendingum að fá fótfestu á þessum mörkuðum.
Hvað snertir sölu saltsíldar hafa Íslendingar unnið sér sterka aðstöðu og síðustu árin ekki getað notað sér til fulls þá sölumöguleika, sem þeim hafa staðið til boða.
Sama máli gegnir um sölu fiskimjöls, lýsis og á hrognum, bæði söltuðum og frystum. Hér hafa Íslendingar í fullu tré við keppinauta sína.
Eina undantekningin er niðursuðuvörurnar. Þær tilraunir, sem gerðar hafa verið með sölu á niðursuðuvörum og sjávarafurðum, hafa ekki borið árangur, eins og hér hefur áður verið vikið að og jafnframt gerð grein fyrir því, hverjar orsakir liggi til þess. En þetta stendur vissulega til bóta. Þegar þessi iðnaður hefur með vélakosti, skipulagningu framleiðslunnar, vöruvöndun og öðru tekið sambærilegum framförum og sams konar iðnaður, sem bezt og hagkvæmast er rekinn annars staðar, þarf ekki að efast um heilbrigða þróun hans. Íslendingar eiga heimsins beztu hráefni þessarar tegundar. Fjölbreytni gæti orðið mikil í framleiðslunni. Að sjálfsögðu þarf að vanda vel til um staðsetningu slíkra niðursuðufyrirtækja. Það er mjög mikilsvert atriði, að eigi þurfi að verða hlé á starfseminni, og því nauðsynlegra er þetta sem fyrirtækið er stærra og meira fé bundið í því. En þeir staðir eru vissulega til hér á landi, þar sem aflabrögðum er þannig háttað, að allt árið um kring er nægt verkefni jafnan fyrir hendi. Þá getur og niðurlagning kryddsíldar í dósir verið gott viðbótarverkefni að grípa til, ef hlé yrði á nýmetisniðursuðunni, en kryddsíldin, eins og kunnugt er, hefur mikið geymsluþol. Þannig ætti að reynast kleift að sigla fram hjá því skeri hér, sem stundum veldur erfiðleikum í fiskniðursuðunni í Noregi, að hráefni skorti um lengri eða skemmri tíma.
Það hníga því öll rök að því, að fiskniðursuða til útflutnings í landi voru geti, þegar vel er í haginn búið fyrir hana orðið þjóðinni giftudrjúg. því að fullvíst má telja. að Íslendingum verði, þegar svo er komið. ekki skotaskuld úr því að finna kaupendur að þessum vörum. svo vel sem þeim hefur orðið ágengt um fisksöluna að öðru leyti. Er þess að vænta, að ríkisstj. bregðist svo vel við um, að ný athugun verði látin fram fara á máli þessu, og að í té verði látinn, ef með þarf, stuðningur og fyrirgreiðsla við framgang þessa máls.