04.05.1955
Sameinað þing: 56. fundur, 74. löggjafarþing.
Sjá dálk 413 í D-deild Alþingistíðinda. (2745)
31. mál, hagnýting brotajárns
Viðskmrh. (Ingólfur Jónsson):
Herra forseti. Till. á þskj. 31 um rannsókn á hagnýtingu brotajárns hefur nú verið til umr. og til athugunar í hv. fjvn. Hv. fjvn. hefur leitað sér nokkurra upplýsinga um þetta mál og fengið nokkur svör. Til viðbótar því vil ég geta þess, að ég hef rætt um þetta mál við nokkra verkfræðinga, og þeir hafa ekki svarað þessu máli alveg til hlítar, hafa sagt, að í fljótu bili gætu þeir ekki ímyndað sér, að rekstur sá, sem hér er ætlazt til að verði hafinn, geti borgað sig. Er þá helzt borið við, að hráefnið muni vera of lítið.
Það hefur verið bent á það í greinargerð með till., að síðustu 5 árin hafi verið fluttar út 13700 lestir af brotajárni og að það sé nokkur mælikvarði á, hversu hráefnið sé mikið. En það hefur einnig verið bent á það, þótt ekki hafi verið kannske hér í þinginu, að þessi mikli útflutningur undanfarin ár stafi af því, að hér hafi safnazt fyrir í haugum mikið af brotajárni á stríðsárunum, og það sé vegna þess, að útflutningurinn gat orðið svona mikill síðustu árin. Það hefur einnig verið bent á, að það séu ekki líkur til, að hægt sé að skrapa saman svo mikið magn nú, eftir að búið er að hreinsa til þær fyrningar, sem söfnuðust á stríðsárunum. Eigi að síður finnst mér, að þetta mál eigi að fara í nánari rannsókn.
Ég er ekki sammála hv. flm., sem talaði hér áðan, að enginn Íslendingur hér heima sé því vaxinn að fella dóm í þessu máli. Ég þekki nokkra verkfræðinga, sem ég hef rætt þetta mál við, og þeir hafa ekki borið við neinum þekkingarskorti í málinu eða því, að þeir gætu ekki haft aðstöðu til að komast til botns í því, ef þeir gefa sér til þess tíma. Og það liggur í hlutarins eðli, að fjöldi af okkar verkfræðingum hefur komizt meira og minna í kunningsskap við járnbræðslu og járnsteypu og rekstur slíkra fyrirtækja. Það er þess vegna engum vafa bundið, að íslenzkir verkfræðingar eru vel færir um það á fyrra stigi málsins að gera sér grein fyrir því, hvort hér sé möguleiki að koma slíkri starfsemi af stað eða reka hana með sæmilegum árangri. Og ég vil segja það, að þetta mál er nú í nokkurri athugun. Það hefur engum aðila verið falið formlega að athuga þetta mál, en ég hef beðið tvo verkfræðinga að hafa þetta í huga og gefa mér skýrslu um málið. Og ég vænti, að þeir geri það áður en mjög langur tími líður. Hvort það þarf að borga þeim fyrir þessa skýrslu, geri ég ráð fyrir að fari eftir því, hvað vel og ýtarlega hún verður úr garði gerð.
Leiði þessi athugun í ljós líkur fyrir því, að Íslendingar geti nú gert nýtingu brotajárnsins að atvinnugrein, þá leiðir af sjálfu sér, að það á að leita út fyrir landssteinana til þeirra verkfróðu manna, sem hafa reynslu í þessu efni. En íslenzku verkfræðingarnir eru áreiðanlega færir um að draga línurnar og álykta um það, hvort hér sé um möguleika að ræða, enda þótt þeir geti ekki fullyrt, hvort ráðast beri í þetta fyrirtæki. En ég segi það, að ef þeirra niðurstöður leiða til þess, að allar líkur bendi til, að þetta borgi sig, þá á að leita lengra, til þeirra, sem reynsluna hafa.
Ég er alveg sammála fyrra flm., að við Íslendingar eigum að gera okkur að atvinnugrein allt, sem hugsanlegt er, nýta þau fáu hráefni, sem við eigum í landinu, ef það svarar kostnaði, og láta slíkt alls ekki undir höfuð leggjast, ef líklegt má telja, að þetta borgi sig. Hráefnið hefur verið flutt úr landi á undanförnum árum á nokkuð misjöfnu verði. Ég hygg, að það hafi oft verið um 1 kr. kílóið f.o.b. íslenzka höfn. Og það er nú kannske ekki hátt verð, en þess ber að geta, sem áður hefur reyndar verið sagt frá, að allir dýrmætari málmarnir hafa verið nýttir hér í landinu, en ekki fluttir út. Þess ber líka að geta, að steypujárnið, sem við flytjum inn, er ekki í mjög dýru verði. Ég man ekki, hvað það kostar núna komið hingað til lands. Ég man eftir tölum, að það var eitthvað um kr. 2.50 f.o.b. kílóið í erlendri höfn. Ég vil ekki fullyrða, að það sé verðið í dag, en ef það er ekki um að ræða nema kr. 1.50 verðmun á kg, þá sjáum við það nú í fljótu bili, að það ber ekki að flana hér að neinu, heldur að rannsaka þetta mál vel. Og magnið, sem unnið verður úr, verður áreiðanlega að vera nokkuð mikið, til þess að það geti svarað kostnaði, með þeim vinnulaunum, sem við verðum að greiða, og öðrum kostnaði, sem á þetta hleðst. — Hvort það gæti borgað sig fyrir okkur að flytja inn málmgrýti frá Svíþjóð eða Noregi og jafnvel brotajárn annars staðar frá, eins og hv. flm. talaði hér um áðan, það skal ég alveg láta ósagt um. En þótt það virðist vera fjarstæðukennt, þá er vitanlega ekkert á móti því að athuga möguleikann fyrir því einnig.
En ég vil aðeins endurtaka það, sem ég áðan sagði, að enda þótt mér sýnist eins og hv. fjvn., að fengnum þeim upplýsingum, sem hún fékk, að litlar líkur séu til þess, að það svari kostnaði að setja hér upp málmsteypu og málmbræðslu til þess að hagnýta það brotajárn, sem hér fellur til, þá finnst mér sjálfsagt að láta fara fram athugun á þessu máli og þá fyrst hér heima af íslenzkum verkfræðingum. Leiði þeirra niðurstöður það í ljós, að þetta sé fjarstæða, þá álít ég, að það eigi ekki að kosta meiru til. Leiði þeirra niðurstöður í ljós, að líklegt megi telja, að þetta svari kostnaði og að í þetta eigi að ráðast, þá mundi ég leggja til, að leitað væri til þeirra manna, sem hafa reynslu í þessu efni, t. d. norskra eða sænskra sérfræðinga. Ég segi þetta hér að gefnu tilefni, af því að það hefur verið lagt til að vísa þessu máli til ríkisstj., og ég segi það vegna fyrirspurnar hv. fyrra flm. hér áðan, að um leið og þessi till. er samþ. og reyndar áður en hún var samþ., hafa þegar verið gerðar nokkrar ráðstafanir til bráðabirgðaathugunar á málinu.