16.12.1955
Neðri deild: 36. fundur, 75. löggjafarþing.
Sjá dálk 237 í B-deild Alþingistíðinda. (205)
126. mál, bráðabirgðafjárgreiðslur úr ríkissjóði
Gylfi Þ. Gíslason:
Herra forseti. Þetta hafa að mjög mörgu leyti verið mjög athyglisverðar umræður. Það kemur ekki oft fyrir nú orðið hér í hinu háa Alþingi, að tveir ráðherrar gangi í ræðustólinn með vélrituð blöð, vélritaðar yfirlýsingar, sem þeir ætla að lesa yfir hv. þingheimi. Þetta hefur gerzt núna. Bæði hæstv. fjmrh. og hæstv. forsrh. hafa lesið yfir þingheimi stórpólitískar yfirlýsingar. Yfirlýsing hæstv. fjmrh. var um það, að fjárlög yrðu ekki afgreidd nú fyrir nýár, hann hefði að vísu viljað, að svo yrði gert, en það hefði strandað á samstarfsflokknum. Hann gaf í skyn, að legið hefði við stjórnarkreppu. Aðalefni í yfirlýsingu hæstv. forsrh., sem einnig var vélrituð, var um það, að við stjórnarkreppu væri ekki að búast, það væri of snemmt fyrir stjórnarandstöðuna að hlakka yfir því, að þessu stjórnarsamstarfi væri lokið, það lægju gild rök til þess, að fjárlög væru ekki afgreidd nú fyrir nýár.
Ég get ekki stillt mig um að vekja athygli á því með örfáum orðum, að með þessum yfirlýsingum er fallin ein helzta skrautfjöðrin, sem verið hefur á samstarfi þessara flokka síðan 1950. Ein helzta skrautfjöðrin hefur einmitt verið sú, að sú endurbót hafi verið gerð m. a. á meðferð fjármálanna, að fjárlög séu ávallt afgreidd fyrir nýár. Og það er Sjálfstfl., sem samkvæmt yfirlýsingu hæstv. fjmrh. hefur reytt þessa skrautfjöður af samstarfi Sjálfstfl. og Framsfl.
Dálítið spaugileg voru orðaskipti ráðherranna innbyrðis um það, hvort stjórnarkreppa hafi legið við eða sé yfirvofandi eftir áramótin. Það kemur sem sagt í ljós, að stjórnin hefur verið mjög ósammála um veigamikil atriði, sem undir venjulegum kringumstæðum hefðu átt að valda samstarfsslitum, en er samt ekki látið valda samstarfsslitum nú. Þetta minnir á frægan atburð, sem kom fyrir í stjórnmálum Bretlands á Viktoríutímabilinu og hefur þótt svo merkilegur, að hann er orðinn atriði í stjórnmálasögu Breta, móðurlands þingræðisins. Það var ófrávíkjanleg regla, að brezk stjórn varð að segja af sér, ef ósamkomulag kom upp í stjórninni. Stjórnin varð að vera sammála til þess að geta setið, Nú kom upp ósamkomulag í brezku stjórninni, og þess vegna hefði stjórnin átt að segja af sér. En forsætisráðherrann vildi með engu móti segja af sér, og hann dró feld yfir höfuð sér og fann upp þessa merkilegu lausn á málinu, hann gaf brezka þinginu þessa yfirlýsingu „His Majesty's Government has agreed to disagree“ — þ. e. stjórn hans hátignar konungsins hefur komið sér saman um að vera ósammála. Hún gat fengið að sitja, ef hún kæmi sér saman, og hún sat á þeim grundvelli, að hún hefði komið sér saman um að vera ósammála. Það er dálítið svipað þessu, sem hér hefur gerzt. Stjórnarflokkarnir koma sér ekki saman, en þeir koma sér saman um að koma sér ekki saman og sitja því áfram. (Forsrh.: Og þá er allt í lagi eftir enskum reglum.) Frá sjónarmiði forsrh. er áreiðanlega allt í lagi, því að hann situr áreiðanlega meðan sætt er. Frá sjónarmiði stjórnarandstöðunnar og þjóðarinnar er hins vegar fjarri því að allt sé í lagi.
Þá kem ég að öðru atriði, sem ég vildi minnast á í þessum fáu orðum mínum. Það upplýstist í þessum umræðum, og það er það annað merkilega, sem upplýsts hefur, að hæstv. ríkisstj. hefur vitað í mánuð, að fyrir dyrum stendur stöðvun alls togaraflotans og alls bátaflotans þegar um áramótin. Þessa vitneskju hefur ríkisstj. haft í heilan mánuð. Mér var ekki kunnugt um þetta, fyrr en ég las það í einu dagblaðanna nú fyrir nokkrum dögum, að svo voveifleg tíðindi væru fyrir dyrum. Ég tel hæstv. ríkisstj. hafa sýnt mikið ábyrgðarleysi, í fyrsta lagi með því að hafa leynt Alþingi þessum staðreyndum, því að frá þessu hefur ekki verið skýrt á Alþingi fyrr en núna, og í öðru lagi mikið ábyrgðarleysi með því að hafa ekki þegar lagt tillögur fyrir hv. Alþingi til að afstýra þeirri þjóðarógæfu, sem það vissulega er, ef togaraflotanum og bátaflotanum verður lagt um áramótin. Þetta vildi ég átelja.
Þá vildi ég að síðustu mjög taka undir það, sem kom fram hjá hv. 5. landsk. þm. (EmJ), að þm. verði skýrt sem fyrst frá niðurstöðum þeirra tveggja nefnda, sem ríkisstj. hefur haft starfandi á vegum sínum til þess að rannsaka afkomu atvinnuveganna og gera till. til úrbóta, að því er manni hefur skilizt.
Hæstv. forsrh. taldi það geta leikið á tveim tungum, hvort æskilegt væri að skýra jafnvel þm. frá till., sem fram kæmu um slík atriði. Ég held, að ef þessar nefndir hafa hagað störfum sínum líkt og slíkar nefndir gera venjulega, sé starf þeirra tvíþætt: Annars vegar athugun á ástandi og horfum, og fæ ég með engu móti skilið, hvernig getur verið varhugavert að skýra þingheimi og þjóðinni allri frá niðurstöðu sérfræðinga, sem athuga, hvernig komið sé og hvernig líklegt sé að þróunin verði í framtíðinni. Ef einhverjar till. eru hins vegar með þeim hætti, að þær gætu orðið til þess að skapa vissum aðilum í þjóðfélaginu gróðaaðstöðu, þá er sjálfsagt að láta slíkar till. ekki komast á almannavitorð, fyrr en þá vitað er, hvað gert verður. En frá þeim hluta rannsókna þessara sérfræðinganefnda, sem lýtur að ástandi og horfum, hlýtur að vera hægt að skýra Alþingi og þjóðinni allri, og það hefði átt að gera þegar í stað. Ég vil því mjög ítreka, að þetta verði gert.
Rök hæstv. forsrh., sem hann taldi, geta engan veginn talizt rök gegn því að birta þessar upplýsingar. Það hafa þegar komið í ýmsum blöðum bæjarins fram getgátur um það, hvað þessar sérfræðinganefndir, sérstaklega hagfræðinganefndin, hafi sagt. Mig grunar, að raunveruleg ástæða þess, að ekkert hefur verið birt opinberlega um þessar niðurstöður, sé sú, að a. m. k. eitthvað af því, sem í blöðum hefur verið sagt um þessar athuganir, hafi við rök að styðjast.
Það hefur verið getið upp á því opinberlega, að hagfræðinganefndin hafi a. m. k. fordæmt bátagjaldeyriskerfið. Það væri fróðlegt að vita, hvort það sé rétt, hvort þetta óskabarn núverandi stjórnarflokka og raunar sumra þeirra manna, sem hagfræðinganefndina skipuðu, hefði verið fordæmt af þeim nú og gagnrýni þeirra, sem frá upphafi hafa haldið uppi gagnrýni á þetta fyrirkomulag, verið þannig látin ásannast. Það hefur líka verið getið upp á því, að í þessum till. hafi verið kaupbinding. Ég sé ekki, hvaða leynd á að geta ríkt yfir því, hvort þessir trúnaðarmenn ríkisstj. hafi lagt til, að kaup allra launþega í landinn væri skert. Jafnvel þó að skýrt væri frá slíkri till., getur enginn aðili í landinu notað sér þá vitneskju til þess að skara eld að sinni köku. Það hefur líka verið getið upp á því, að ein till. sé sú, að ekki skuli gripið til gengislækkunar, heldur í þess stað lagðir á tollar og ýmis gjöld til þess að greiða útflutningsatvinnuvegunum styrki. Jafnvel þótt skýrt væri frá þessu með almennum orðum, þá gæti ekki fólgizt í því neinn gróðamöguleiki fyrir neina einstaka aðila í þjóðfélaginu, meðan ekki er látin í té nein vitneskja um það, hvar þessi gjöld mundu koma niður, en slíku er auðvitað sjálfsagt að halda leyndu, þangað til ráðstafanir eru gerðar.
Ég vil því mjög ítreka það, að áður en þingmenn hverfa heim í jólaleyfi, verði þeim gefinn kostur á að kynna sér niðurstöðu þessara rannsókna og meginkjarna tillagnanna. Ég geri að vísu ráð fyrir, að hvorki niðurstaða rannsóknanna né till. gætu talizt sérstaklega skemmtileg jólagjöf frá hæstv. ríkisstj. eða þeim, sem þetta hafa annazt, til hv. þm. En stundum verða menn að taka því, sem þeim þykir ekki skemmtilegt, og ég held, að það væri öllum að gagni, að menn gætu fengið að kynna sér niðurstöður rannsóknanna og tillögurnar í þinghléinu.