02.12.1955
Sameinað þing: 19. fundur, 75. löggjafarþing.
Sjá dálk 290 í D-deild Alþingistíðinda. (2548)
54. mál, stöðvun útflutningsframleiðslunnar
Flm. (Lúðvík Jósefsson):
Herra forseti. Síðan till. þessi var lögð hér fram, er nú liðið talsvert á annan mánuð, og er meginorsökin til þess, að till. hefur ekki verið rædd hér fyrr, sú, að ég hef verið fjarverandi um rösklega mánaðartíma vegna veikinda, en á þessum tíma hafa orðið allverulegar breytingar varðandi það mál, sem till. fjallar um.
Þessi till. er um að skora á ríkisstj. að gera nú þegar nauðsynlegar ráðstafanir til þess að koma í veg fyrir stöðvun karfaveiðanna og karfavinnslunnar og til þess að afstýra stöðvun síldveiðanna og annarra þátta útflutningsframleiðslunnar.
Þegar till. var flutt, stóðu mál þannig, að alger stöðvun vofði yfir í sambandi við karfaveiðar togaraflotans. Þá stóð þannig á, að hér í Reykjavík lágu til jafnaðar 3–4 togarar venjulega 4–5 daga með fullfermi af karfa og gátu ekki fengið afla sinn losaðan vegna þrengsla í frystihúsunum, og ástandið var svipað annars staðar á landinu, að þar var togurunum neitað um losun á afla af sömu ástæðum. Það gefur auga leið, að slíkt sem það, sem þarna kom fyrir, verður að teljast stórvítavert, að til þess þurfi að koma, og það er vitanlega fyrir einhverja meira en litla vanrækslu af hálfu þeirra, sem um eiga að sjá, að svo skuli fara um miðjan októbermánuð, á sama tíma sem hátt er kvartað undan því, að skortur sé á gjaldeyri, og stöðva verður að talsverðu leyti innflutning til landsins, að þá skuli ekki vera hægt að nýta þann afla, sem veiðist, og hann skuli vera skemmdur í stórum stíl, eins og átti sér stað með karfann á þessu tímabili. Allmargir heilir togarafarmar hér í Reykjavík urðu ónýtir í skipunum á þessu tímabili. Það varð að keyra svo að segja hvern einasta fisk úr skipunum beinustu leið til mjölvinnslu í verksmiðjur í staðinn fyrir að vinna fiskinn til. frystingar og til miklu meira verðmætis. Auk þess neyddust svo togararnir til þess hver af öðrum að hætta karfaveiðum, sem þó voru arðvænlegustu veiðarnar fyrir skipin, og þeir voru látnir taka upp aðra veiði, sem var vegna tímans miklu óhagstæðari og miklu hæpnara að gæti borið sig. Þó nokkur skipanna voru með þessu knúin til þess að taka upp siglingar á erlendan markað, sem vitanlega hlaut að þýða stórfellt gjaldeyristjón fyrir þjóðarheildina og mjög vafasama útkomu fyrir skipin sjálf.
Þessi þáttur er að mestu leyti liðinn hjá. Þó ber að athuga það, að enn er óráðið fram úr því, að um þetta leyti var verð á karfa til togaranna lækkað úr 90 aurum á kg niður í 75 aura, sem jafngilti í sjálfu sér, að þessar veiðar væru stöðvaðar. Meðan þetta lága verð er í gildi, verða ekki teknar upp neinar karfaveiðar hjá togurunum, hvort sem hægt er að veiða mikinn karfa eða ekki. Enn á eftir að ráða fram úr þessum vanda, og sýnist sjálfsagt, að það verði tekið föstum tökum að ráða fram úr því sem einu fyrsta atriði, þegar verið er að reyna að ráða fram úr þeim vanda að hafa til nægan gjaldeyri fyrir þjóðina. Einnig er það, að koma verður í veg fyrir, að til slíks sem þessa komi aftur.
Um það er ekki að villast, að útflutningur á frosnum fiski hafi ekki verið með eðlilegum hætti um þetta leyti. Útflutningurinn á frosnum fiski í septembermánuði var óeðlilega lítill og einnig í októbermánuði miklu minni en á sama tíma áður, og því fór vitanlega sem fór, að húsin fylltust í fyrstu aflahrotu, þoldu ekki aflahrotu skamman tíma, allt fylltist og það varð að neita að taka við aflanum. Svo var auðvitað rokið upp til handa og fóta, eins og vill verða, og afskipuninni komið í gang, en þá var líka aflahrotan gengin hjá að verulegu leyti.
Þá er einnig í þessari till. gert ráð fyrir því, að ríkisstj. láti ekki til stöðvunar koma í sambandi við síldveiðarnar hér við Faxaflóa, en eins og kunnugt er, hefur legið við borð, að þær stöðvuðust nú æ ofan í æ, og raunverulega hefur talsverður hluti af þeirri framleiðslu verið stöðvaður núna með því háttalagi, sem á þessu hefur verið. Mér er t. d. kunnugt um það, að þó nokkrir bátar frá Austurlandi og Norðurlandi og annars staðar lengra að, sem hingað höfðu leitað til síldveiðanna, hættu og fóru heim til sín, þegar stöðvunin skall á. En svo þegar búið var að heyja hér taugastríð í viku eða tíu daga og hægt að fá nýja framlengingu, nýtt veiðileyfi handa bátunum, nýjan ríkisstyrk til að halda veiðunum áfram, voru þessir bátar horfnir með öllu úr leik og höfðu ekki aðstöðu til þess að þeytast þá aftur á milli landshorna.
Vitanlega eru slík vinnubrögð sem þau að framlengja um 10–20 þús. tunnur í senn veiðileyfi fyrir síldveiðiflotann um þetta leyti árs fyrir neðan allar hellur. Það á ekki að gilda á því raunverulega neitt bann að halda áfram síldveiðunum, meðan síldin telst boðleg vara og meðan það getur borgað sig þjóðhagslega að halda veiðunum áfram. En það var þegar augljóst mál, að það þurfti miklu minna að greiða með þessari veiði en þarf almennt með veiði bátaflotans.
Enn þá er ástatt nokkuð svipað í þessum efnum. Enn er ríkjandi óvissa um það, hvort allmikil og góð veiði bátanna verði notuð eða hvort bátarnir verði knúðir almennt til þess að hætta, þar sem samningarnir við ríkisstj. eru komnir í þrot. Ég tel því, að þó að aðstæður séu allmikið breyttar frá því, sem þær voru, þegar ég flutti þessa till. fyrir hálfum öðrum mánuði, sé eigi að síður rétt, að till. haldi hér áfram í gegnum þingið og henni verði þá breytt í n., eftir því sem aðstæður hafa breytzt og eðlilegt þykir. En það verður að reyna að koma í veg fyrir, að slík óhöpp hendi í sambandi við framleiðsluna sem þarna hafa átt sér stað, og hv. Alþingi hlýtur að beina óskum sínum til ríkisstj. í þeim efnum, að komið verði í veg fyrir slíka framleiðslustöðvun sem þarna hefur orðið.
Að lokinni þessari umr. óska ég eftir, að till. verði vísað til allshn.