27.03.1957
Sameinað þing: 48. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 69 í D-deild Alþingistíðinda. (2422)
136. mál, vetrarflutningar á mjólkurframleiðslusvæðum
Frsm. (Halldór E. Sigurðsson):
Herra forseti. Fjvn. hefur leyft sér að flytja á þskj. 356 till. til þál. um vetrarflutninga á mjólkurframleiðslusvæðum.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, hversu framleiðsluhættir þjóðarinnar hafa breytzt á síðustu árum, frá því að þjóðin bjó að sínu, breytti mjólk í mat og ull í fat, til þess viðskiptabúskapar, sem nú tíðkast. Með aukinni ræktun, stofnun mjólkurbúanna, kerfisbundnum flutningum og fólksfjölgun í bæjunum hófst nýtt tímabil í sögu þjóðarinnar. Á því tímabili hefur mjólkurframleiðslan farið mjög ört vaxandi og mjólkurneyzlan að sama skapi. Á síðari árum mun mjólkurframleiðslan hafa aukizt um 5 millj. lítra árlega og innvegin mjólk til mjólkurbúanna hafa verið um 60 millj. lítra á s.l. ári. Frá mjólkurbúunum hefur verið flutt sem neyzlumjólk um 40% af þessu heildarmagni, og hefur það haldizt nokkuð jafnt í hendur, mjólkuraukningin og mjólkurneyzluaukningin. Hinum hluta mjólkurinnar, 60%, hefur verið breytt í skyr, smjör, rjóma og osta og þannig verið flutt frá mjólkurbúunum. Verðmæti þessara mjólkurafurða mun vera um 180 millj. kr. Sést á þessu, hversu snar þáttur í lífsafkomu þjóðarinnar mjólkurframleiðslan er orðin.
Þegar á það er litið, að mjólk er einhver viðkvæmasta vara, sem hugsazt getur, gagnvart skemmdum og þolir ekki geymslu nema skamma stund, og auk þess sem flytja þarf hana til mjólkurbúanna, þarf einnig að flytja hana frá þeim til markaðsstaða, verður augljóst, hvað öruggir flutningar eru mikils virði í þessu kerfi.
Það má gera ráð fyrir því, að um 25%a af heildarmjólkurframleiðslunni falli til á þeim tíma ársins, þegar mest hætta er á, að snjóalög trufli eðlilega flutninga. Hér er því um að ræða verðmæti, er nema 45 millj. kr., og er því augljóst, hvað truflanir á flutningunum geta haft mikla fjárhagslega þýðingu.
Á því tímabili, sem mjólkurbúin hafa starfað og mjólkurflutningar á langleiðum átt sér stað, hefur veðrátta hér á landi verið óvenju mild. Páll Bergþórsson veðurfræðingur, sem hefur kynnt sér þessi mál og er glöggur mjög hefur skýrt mér frá því, að það hlýindatímabil, sem hafi staðið hér síðan 1920, eigi sér ekki neinn samanburð í tíðarfari 3–4 síðustu alda. Hvort hér er um varanlegar breytingar á veðráttunni að ræða, telja hinir vísu menn sig ekki geta sagt um. Á það má því benda, að það hefur ekki reynt á okkur til fulls, hvort jafnmiklir vetrarflutningar og nú er þörf á eru framkvæmanlegir á landi hér, ef veðráttan væri með svipuðum hætti og hún var hér síðari hluta 19. aldar.
Ég vil þó leggja á það áherzlu, að þrátt fyrir þessa mildu veðráttu, sem ríkt hefur á undanförnum vetrum, hafa á hverjum vetri skapazt nokkur vandræði um mjólkurflutningana og stórfé verið varið til þess að halda þeim áfram.
Á yfirstandandi vetri — eða nú um tveggja mánaða skeið — hafa snjóalög orðið meiri í sumum landshlutum, sérstaklega hér suðvestanlands, heldur en átt hefur sér stað síðan skipulagðir mjólkurflutningar voru upp teknir. Í sumum hreppum Mýra- og Snæfellsnessýslu hafa mjólkurflutningar fallið alveg niður og eru ekki komnir í lag enn þá.
Samkv. upplýsingum, sem ég hef fengið frá mjólkurbússtjóranum í Borgarnesi, telur hann, að afurðatjón bænda á þessu svæði muni nema 150–200 þús. kr. Ég hygg þó, að til snjómoksturs sé búið að verja í Borgarfjarðarhéraði einu á þessu tímabili af opinberu fé fjárhæð, sem jafnvel skipti hundruðum þúsunda, til þess að halda mjólkurleiðunum opnum, auk þess fjármagns, sem einstakir hreppar og einstaklingar hafa lagt fram í sama skyni.
Sú aðferð, sem við höfum notað til þess að halda uppi mjólkurflutningum undanfarna vetur, hefur verið fólgin í því að láta jarðýtur ryðja snjó af vegum, svo að þeir væru færir venjulegum bifreiðum. Slík aðferð getur gengið, þegar um einstaka skafla er að ræða, en ekki jafnfallin snjóalög á stóru landssvæði. Þá myndast samfelldar traðir, sem fyllast við minnsta fjúk og minnsta kul. Framtíðarlausn þessa máls hlýtur því að vera fólgin í því, að það finnist tæki, sem geta farið eftir snjónum með nægum hraða og með hæfilegan flutning.
Þeir snjóbílar, sem bezt hafa reynzt hér á landi, hafa of lítið burðarmagn og dráttarhæfni, til þess að hægt sé að reikna með, að þar sé að finna framtíðarlausn þessa máls. Hins vegar hafa jarðýtur nægilegt dráttarmagn til þess að annast flutninga, en hraði þeirra er of lítill, svo að flutningarnir verða það dýrir, að við það er ekki unandi. Í sambandi við flutning á ýtunum vil ég þó geta þess, að vegaverkstjórinn í Borgarnesi, Ari Guðmundsson, hefur tjáð mér, að þeim hafi tekizt að láta jarðýtu af stærðinni DT 9 flytja um 12 tonn af vöru með því að nota fjóra sleða til flutningsins, og gerir hann sér vonir um að geta aukið þetta upp í 15 tonn og haldið þó mesta hraða vélarinnar. Hann telur það sína reynslu, að margir sleðar gefist betur en einn stór í slíka flutninga.
Enda þótt reikna megi með því, að þeir menn, sem að þessum málum vinna daglega, hafi þá reynslu til að bera, sem tryggi, að sú lausn yrði valin á hverjum tíma, sem till. gerir ráð fyrir, má á það benda, að þegar þeir eru önnum kafnir við að greiða úr flutningum og samgönguerfiðleikum, gefst ekki tóm til að íhuga þessi mál eða athuga þær leiðir, sem þeim gæti þó hugkvæmzt. Till. þessi gerir hins vegar ráð fyrir því, að þeim gefist tækifæri til að koma að reynslu sinni, þekkingu og hugkvæmni á þessum sviðum við þær aðstæður, að árangurs megi vænta.
Enda þótt þessi till. geri ráð fyrir og hafi fyrst og fremst í huga þörfina á mjólkurframleiðslusvæðunum, vegna þess að þar er um daglega flutninga að ræða, vil ég þó taka það fram, að það er hugsun okkar, að árangurinn af henni megi einnig koma að notum öðrum landshlutum, því að flutningar á landleiðum eru orðnir nauðsyn öllum landsbúum.
Herra forseti. Ég hef með þessum fáu orðum viljað undirstrika þessi atriði: Mjólkurframleiðsla er orðin mikill þáttur í þjóðartekjum okkar. Mjólkurneyzlan sannar, að það er þörf á þessari framleiðslu. Öruggir flutningar eru hvergi jafnmikils virði og í sambandi við mjólkurframleiðsluna. Minnstu truflanir geta haft stórkostlegt fjárhagslegt tjón. Veðurfar hefur verið það milt undanfarna áratugi, að það hefur ekki reynt á okkur, hvað vetrarflutningar dygðu, ef til verulegra snjóalaga kæmi. Við eigum því að nota tímann til þess að undirbúa okkur undir slík átök.
Að lokum vil ég vekja athygli á því, að hér er um stórmál að ræða og meira hagsmunamál en þessi litla og hógværa till. gefur tilefni til að ætla við fyrstu sýn. Hér er um að ræða sameiginlegt hagsmunamál framleiðenda og neytenda. Ég treysti því á velviljaða afgreiðslu hv. alþingismanna, skjóta fyrirgreiðslu hæstv. ríkisstj. og góðan árangur af starfi þeirra manna, sem um málið kunna að fjalla. Þar sem þessi till. er flutt af n., lít ég svo á, að hún þurfi ekki frekari athugunar við.