16.11.1956
Sameinað þing: 10. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 253 í D-deild Alþingistíðinda. (2629)
43. mál, endurskoðun varnarsamningsins
Ólafur Thors:
Herra forseti. Það er aðeins af tilefni þess, að hæstv. forseti hefur ekki talið sér fært að gefa hv. 1. þm. Reykv. (BBen) tækifæri til stuttrar athugasemdar, sem ég kvaddi mér hljóðs. Ég hafði raunar látið mér til hugar koma að segja hér nokkur orð, en eftir hinar ágætu ræður hv. 1. þm. Reykv. fannst mér ekki ástæða til þess, þó að ég nú geri það að gefnu þessu tilefni. En það vil ég minna minn ágæta vin, hæstv. forseta, á, að þegar ég var ungur hér á Alþingi, þá fékk ég að tala fimm sinnum, þegar mikið lá við, og talaði ég þó ekki þá í nafni heils flokks, eins og hv. 1. þm. Reykv. nú gerir. (Forseti: Þá hefur forsetinn ekki kunnað þingsköp.) Jú, hann kunni þau. Hann kunni bæði þingsköp og mannasiði og jafnvel enn betur en þessi prúði forseti. Og ég vil nú leyfa mér að segja, að einstaka sinnum gengur ekki formið fyrir öllu, og það er nokkur munur, hvort þm. eins og hv. 1. þm. Reykv., sem er formaður stærsta þingflokksins, talar hér í nafni síns flokks um svo stórt mál eða hvort verið er að karpa um ómerk frv. hér á Alþingi, án þess að ég ætli mér nú að kenna þessum hæstv. forseta þingsköpin.
Ég vildi aðeins leyfa mér vegna þess, sem hæstv. forsrh. áðan sagði, að leiða athygli að því, að hér hefur ekki verið spurt um, hvað hæstv. ríkisstj. ætlar að segja við Ameríkanana, þegar þeir koma til samninga, í öllum einstökum atriðum, eins og hæstv. forsrh. sagði.
Það er spurt um það af okkar hendi, sjálfstæðismannanna, og ég endurtek: þeirra manna, sem fara með umboð 42.4% af kjósendum, hver eigi að vera meginstefna í þessu meginmáli þjóðarinnar, og það er ekki óeðlilegt, að það sé áréttað, að við óskum eftir að vita um þessa meginstefnu. Svörin, sem við höfum fengið, eru að mínu viti ekki nægjanlega ljós. Ég get tekið undir með hv. 1. þm. Reykv., að það er tæplega von, að maður geti til fulls áttað sig á þeim, þótt þau séu einu sinni lesin upp hér af hæstv. utanrrh.
Hæstv. forsrh. sagði, að sá eini boðskapur, sem hann hefði nú okkur að flytja, þingmönnunum, væri þessi: Við stjórnarliðar höfum komið okkur saman um að koma okkur ekki saman. — Hverjir hafa komið sér saman um að koma sér ekki saman? Eru það aðeins Alþýðubandalagsmennirnir eða alþýðukommúnistarnir, sem við nú köllum þá í daglegu tali, — eru það aðeins þeir, sem hafa komið sér saman um að koma sér ekki saman við hæstv. forsrh. og hæstv. utanrrh., eða eru þessi samtök eitthvað víðtækari? Og það er ekki nema eðlilegt, að það sé dálítið skopazt að því, og hæstv. forsrh. má ekki vera svo viðkvæmur sem fram kom, að hann reiðist yfir því, þó að dálítið sé skopazt að því, að baráttan, sem hér hefst á þinginu með yfirlýsingum um, að það sé ekki sæmandi frjálsborinni þjóð eins og Íslendingum að spyrja til hægri og vinstri um, hvað við ætlum að gera í okkar málum, skuli enda á því, hér á Alþingi, svo að segja deginum áður en samningar eiga að hefjast við Ameríkumenn, að sjálfur forsrh. lýsi yfir: Ég má ekki segja þinginu frá því, ég má ekki segja sjálfstæðismönnum né þinginu í heild frá því, hvað fyrir okkur vakir í meginatriðum, fyrr en ég er búinn að heyra, hvað Ameríkanarnir hafa að segja. Finnst ykkur það eðlilegt, segir hann, að ég segi ykkur frá þessu, fyrr en ég veit, hvað þeir ætla að segja? — Jæja, en fáum við þá að vita það, þegar hann veit, hvað þeir hafa að segja? Hvenær fær Sjálfstfl. á Íslandi eða aðrir, sem ekki styðja núverandi hæstv. ríkisstj., að vita, hvað er að gerast í þessum málum? Hvenær er að því komið, að hæstv. forsrh. treysti sér að segja þinginu frá þessu?
Ég vil leyfa mér að minna hæstv. forsrh. á, að ég held, að það sé mjög algeng venja, sem ég efa ekki að jafnfróður maður í þessum efnum og reyndur eins og hæstv. forsrh. er hlýtur að vita, að þeir, sem með völdin fara á hverjum tíma, verða oft að svara þinginu spurningum, sem virðast ekki alltaf vera mjög þægilegar. Þessi hæstv. ráðh. vitnaði mjög til þeirra atburða, sem nú hafa gerzt með Bretum. Ef hann hefur fylgzt með þeim umr., sem hafa farið fram á þingi Breta í sambandi við málið, sem hann gerði aðallega að umræðuefni, þá hlýtur honum líka að vera vel kunnugt um það, að þar var forsrh. spurður og hann neyddist til að svara ýmsum atriðum, sem þingmenn áttu ekki nærri eins óskeikulan kröfurétt á að spyrja um og fá svarað eins og því, sem hér er spurt um. Og þó skeði það, að þegar forsrh. færðist undan í svipuðum mæli og núverandi hæstv. forsrh. gerði hér á þinginu, þá varð svo mikil háreysti á þessu virðulega þingi Breta, að það varð að slita fundi, og það er í þriðja skipti, sem slíkt kemur fyrir á þessari öld.
Við skulum svo aðeins gera okkur ljóst, að það, sem hér er um að ræða, og það er aðalatriðið í því, sem við höfum spurt um, er það: Ætlar núverandi hæstv. ríkisstj. að ganga til samninga við þá, sem í umboði NATO fara með varnir landsins, á grundvelli þeirra yfirlýsinga, sem hún um þetta hefur gefið og fram að þessu hefur viljað skilja þannig, að hér ætti ekki að vera neinn her í landi á friðartímum, eins og þeir segja, eða ætlar hún eitthvað annað?
Kommúnistar eru eini flokkurinn í stjórnarliðinu, sem hefur fengizt til að tala skýru máli. Þeir hafa sagt: Herinn á að fara úr landinu, aldrei fremur en nú. — Þessi flokkur hefur sagt: Ekki aðeins á herinn að fara úr landinu, heldur eigum við að fara úr NATO. Nú er tækifæri til þess. Við viðurkenndum, þegar stjórnin var mynduð, að það væri ekki tækifæri til þess. Nú hafa NATO-þjóðirnar brotið svo af sér, að nú eigum við réttinn, og við eigum að nota hann. — Þetta er eina svarið, sem við höfum fengið, utan loðmollulegra yfirlýsinga, sem kannske er ekki vel hægt að átta sig á.
Ég spyr nú og bið um, að mér sé svarað því skilmerkilega. Ég spyr: Viljið þið, þeir lýðræðissinnar, sem kölluðuð hingað til landsins varnir árið 1951 á grundvelli þess, að þá væri hættuástand ríkjandi í heiminum vegna ófriðarhættunnar eða ástandsins í Kóreu, — viljið þið í dag neita því, að sú hætta, sem þið tölduð varða því, að við yrðum að fá hér varnir i landinu, sé í dag meiri, en ekki minni en hún var þá? Þetta er það, sem er verið að spyrja um. Ég skal endurtaka það. Ég skal minna á það, að 1949 erum við sammála um að hafa ekki her á friðartímum. 1951 segjum við: Vegna ófriðarástandsins í Kóreu biðjum við um, að hingað sé sent varnarlið. Nú segi ég: Getur nokkur heilvita maður sagt: Ég játa að vísu, að ég bað ykkur 1951 að senda mér varnir til að tryggja öryggi minnar þjóðar, eftir því sem auðið yrði? Getur nokkur heilbrigður Íslendingur litið framan í þá menn, sem hann bað um vörn, og sagt: Ég bað um þessar varnir vegna hættunnar, sem stafaði frá ófriðarástandinu í Kóreu? Getur nokkur Íslendingur litið framan i þessa menn og sagt: Nú bið ég um, að þeirri vörn, sem ég þá kallaði yfir mig, sé nú frá mér vikið hún sé af mér tekin, því að nú er bara verið að berjast í Ungverjalandi og Egyptalandi? Getur nokkur ráðh. mælzt undan því að svara slíkri spurningu, borinni fram í nafni stærsta stjórnmálaflokks Íslands? Getur hann neitað því að svara: Teljið þið, sem voruð með því að biðja um landvarnir 1951, að nú sé hættan svo hjá liðin, að þið getið farið fram á, að þessi landvörn verði af okkur tekin? Þetta spyr ég um, ekki aðeins í nafni flokks míns, heldur í nafni óteljandi margra annarra Íslendinga, sem nú eru áhyggjufullir um, hvað gerast kunni í þessum efnum. Ég bið um, að þessu sé svarað. Ég spyr: Treystið þið ykkur til þess að halda því fram, að ófriðarhættan sé það miklu minni í veröldinni og sérstaklega sú ófriðarhætta, sem að okkur kann að snúa, að þið getið mælzt til þess í nafni Íslendinga, að vegna hinnar minnkuðu hættu séu landvarnirnar, sem taldar voru nauðsynlegar, ekki lengur nauðsynlegar og því skuli herinn fara? Ef þið ekki treystið ykkur til þess, því þá ekki að segja það? Á ekki þjóðin heimtingu á að vita svona hlut? Er það nokkuð annað, sem þjóðin á meiri heimtingu á að vita, heldur en hvort valdhafarnir i landinu ætla þetta eða hitt í svona stóru máli, þegar samningar standa alveg fyrir dyrum?