06.03.1957
Sameinað þing: 44. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 432 í D-deild Alþingistíðinda. (2873)
120. mál, álitsgerðir um efnahagsmál
Ólafur Thors:
Það er alveg rétt, sem hér hefur verið bent á af hv. sjálfstæðismönnum, að þessar umr. hafa tekið á sig nokkuð sérkennilegan blæ. Hæstv. ráðherrar virðast vilja láta svo sem þeir telji, að hér sé um það eitt að ræða, hvort alltaf og undir öllum kringumstæðum sé skylt að birta öll þau álit, sem ríkisstj. fær í hendur frá sérfræðingum.
Ég held, að það hafi ekki komið fram nein rödd frá neinum um, að þetta væri ævinlega skylda. Ég er alveg sammála því, sem hæstv. menntmrh. áðan sagði. Þvert á móti geta mál oft legið þannig fyrir, að ríkisstj. er nauðsynlegt að leita til sérfróðra manna um þeirra álit, og það getur oft þjónað hagsmunum þjóðarheildarinnar bezt, að þau álit séu ekki birt. Um þetta eru í raun og veru allir sammála. En þetta er ekki efni þessa máls, sem hér er verið að ræða um.
Ástæðan fyrir því, að við spyrjum nú um, hvert sé álit þessara útlendu sérfræðinga og hvernig á því standi, að það hefur ekki verið birt, er, að hæstv. forsrh., — ég skal ekki gera hann ábyrgan fyrir því, sem hans blað um þetta hefur sagt, heldur hefur hann sjálfur sagt: Þessir erlendu sérfræðingar hafa með umsögn sinni staðfest, að hér er um helsjúkt fjármálaástand að ræða, sem þarfnast, eins og hann segir, gagngerðra endurbóta, og að það þurfi að gera stórfelldar ráðstafanir til úrbóta. Hann segir, hæstv. ráðh., 7. okt. s.l.: „Á þessu stigi málsins er ekki unnt að skýra frá álitsgerð þessara ágætu og mikilsmetnu sérfræðinga í heild.“ Í þessu hlýtur að liggja fullkomið loforð um, að það líði ekki á löngu, þangað til þjóðin fái að vita þetta, sérstaklega ekki þegar þetta mælir maður, sem fyrir hönd síns flokks og sinna samherja hefur sagt: Við ætlumst ekki til, að þjóðin í blindni taki ákvörðun. Þjóðin hlýðir ekki í blindni því, sem henni er sagt. Þjóðin þarf að vita, að hverju hún gengur og hvað hún velur og hverju hún hafnar. — Það er þetta, sem við erum að gagnrýna, og ég vil segja hæstv. ráðh. það alveg hreinskilnislega, hvað fyrir okkur vakir með þessari fsp.
Ég leyfi mér að minna á það, að 1950, þegar Sjálfstfl. og Framsfl. ganga til samstarfs, þá ganga þeir til samstarfs um mjög róttækar aðgerðir í efnahagsmálum þjóðarinnar, þ.e.a.s. gengisfellingu. Þá er forsrh. Steingrímur Steinþórsson og fjmrh. Eysteinn Jónsson. Núv. hæstv. forsrh. og ég erum þá báðir í stjórn ásamt fleirum. Næsta stórfellda aðgerðin, sem gerð er, er þegar bátagjaldeyriskerfið er innleitt 1951. Forsrh. Steingrímur Steinþórsson, fjmrh. Eysteinn Jónsson, Hermann Jónasson og Ólafur Thors báðir í stjórn ásamt öðrum. 1955 er svo komið, að Hermann Jónasson er ekki lengur í stjórn. Hann hafði borið hita og þunga dagsins með okkur hinum þar til seint á árinu 1953. 1955 er sem sagt Ólafur Thors orðinn forsrh., Eysteinn Jónsson fjmrh., og þá eru enn gerðar ráðstafanir um þungar skattaálögur til úrbóta fyrir framleiðslustarfsemi landsins með fullu samkomulagi milli Sjálfstfl. og Framsfl. Þegar þessu er lokið, þá dregur sundur með þessum flokkum, vegna þess að yfir er lýst af framsóknarmönnum, að svo djúptækur ágreiningur ríki í efnahagsmálum þjóðarinnar milli flokkanna, að þeir geti ekki átt samstarf lengur, og nú er helzt látið í það skina, að ágreiningurinn hafi verið út af fjárfestingunni, til húsabygginga.
Nú bendi ég á það, að bæði Alþýðuflokksmenn og kommúnistar deildu löngum á fyrrv. ríkisstj. fyrir það, að hún væri of athafnalítil í því að leyfa almenningi að byggja þak yfir höfuð sér og sínum og að styðja þær aðgerðir, og það var einnig innbyrðis samkeppni á milli Framsfl. og Sjálfstfl. um, hvor flokkanna ætti mestan heiðurinn af því, sem þó var gert. Báðir vildu í raun og veru meira og minna deila á hinn flokkinn fyrir að hafa verið of aðgerðalítill í þessum efnum. Nú er þetta álitið aðalmeinbugurinn í þjóðfélaginu.
Nú bjuggumst við sjálfstæðismenn sannarlega við því, þegar hæstv. forsrh., sem hefur staðið fyrir klofningi á milli framsóknarmanna og sjálfstæðismanna út af ágreiningi um efnahagsmálin, skýrir frá því, að nú hafi hann fengið óyggjandi sérfræðingaálit í hendurnar, sem hann telur sanna sitt mál um nauðsyn á algerri stefnubreytingu, að við fengjum það í hendur. áður en við tækjum ákvarðanir um nýjar ráðstafanir í efnahagsmálunum. Og við hlutum að álíta, að í þessu áliti sérfræðinganna fælist eitthvað gersamlega nýtt, eitthvað annað en við höfum verið að glíma við, framsóknarmenn og við, meðan við bárum hita og þunga dagsins.
En reyndin varð sú, eins og sagt hefur verið frá, að við fengum ekki að sjá þessi álit, en vorum neyddir til þess að taka ákvörðun á tveimur eða þremur nóttum. Og stjórnarliðinu var jafnvel sýnd sú forsmán, að þingmenn þess voru ekki einu sinni látnir vita um, hvað þeir áttu að samþ., svo að við sleppum nú stjórnarandstöðunni. Stjórnarliðinu er sýnd sú forsmán, — ég orða það eins og mér býr í huga, — að þeir fá ekkert að vita, á hverju það er byggt, sem þeir eru að gera. En við fengum þó allir að sjá í sjálfu frv., að það var ekki lagt inn á nýjar brautir að öðru leyti en því, að það voru lagðir á helmingi hærri skattar en nokkru sinni áður hafði verið gert.
Nú spyrjum við: Er þetta gert samkv. ráðleggingum þeirra sérfræðinga, sem hæstv. forsrh. kallaði „óyggjandi“ í þessum efnum í ræðu sinni á fundi Framsfl. 7. okt. s.l.? Ef það er gert gegn þeirra ráðleggingum, hvernig þorir þá stjórn, sem hefur risið öndverð gegn ráðstöfunum fyrrverandi stjórnar, að gera það gegn því, sem hún hefur kallað sannfæringu sina og samvizku, og gegn ráðum sérfræðinganna?
Það er þetta, sem verið er að spyrja um. Við erum ekki að biðja ykkur um að búa til ritgerð úr ritgerð. Við erum ekki að biðja ykkur um að baka brauð úr deigi. Við erum að biðja ykkur um að fá að sjá það, sem þessir óyggjandi sérfræðingar sögðu, svo að við vitum, hvort þið hafið reynt að breyta samkv. ykkar samvizku eða hafið í þessu sem öðru breytt gegn ykkar samvizku.