18.03.1957
Neðri deild: 69. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 278 í C-deild Alþingistíðinda. (3218)
121. mál, ríkisborgararéttur
Frsm. (Björn Ólafsson):
Herra forseti. Svo mikið hefur verið rætt um þessi mál bæði fyrr og síðar, að það er að bera í bakkafullan lækinn að koma með ný rök fyrir því, á hvora hliðina sem er.
Ég verð að taka undir með síðasta ræðumanni að mér þykir mjög leitt, að menntmrh. landsins skyldi koma fram með þessa till. nú.
Ég hafði satt að segja búizt við því, að hann væri hættur við þessa herferð, sem hann hefur nú haldið uppi í nokkur ár. og sérstaklega að hann mundi nú ekki taka þetta upp aftur, eftir að hann var kominn í sitt virðulega embætti.
Hann gat þess í ræðu sinni við fyrri umr. málsins, að einn af umsækjendum héti Briem og það væri óeðlilegt, að menn, sem bæru nöfn, sem væru þegar íslenzk, skiptu um nafn. Þetta hefur nú verið upplýst, og hæstv. ráðh. veit, hvernig í því liggur. En í þessu liggur þannig, að umsækjandinn, sem er kona, hét Obermann, er nú gift íslenzkum manni, sem heitir Halldór Eggertsson Briem. Þess vegna ber hún löglegt, íslenzkt nafn og þarf ekki að skipta um. Ég vildi skýra frá þessu. Ég er ekki að deila á hæstv. ráðh., því að hér er um misskilning að ræða. En ég vildi gjarnan leiðrétta þennan misskilning.
Hæstv. ráðh. sagði einnig, að það væri einkennilegt, að við, sem værum á móti þessu, berðumst fyrir því, að menn mættu ekki halda nöfnum, sem hér gengju manna á milli og væru talin lögleg, eins og Rasmussen, Jensen Hansen og önnur slík nöfn. Þetta er rétt. Því miður er talsvert af þessum nöfnum hér á landi.
En mér finnst, að það ætti ekki að vera okkur keppikefli að bæta við þessi nöfn. Við mundum hafa meiri ánægju af að sjá þau hverfa heldur en að sjá þeim fjölga til mikilla muna í landinu.
Hæstv. ráðh. tók það mjög ákveðið fram, að ekki gæti komið til mála að láta erlend ættarnöfn festast í málinu um aldur og ævi. Mér þykir vænt um að fá þessa hiklausu yfirlýsingu frá honum um, að hann vilji ekki, að slíkt verði. Hann er þá raunverulega og þeir menn, sem flytja þessa till., alveg sammála meiri hluta Alþingis, sem hefur hafnað erlendu ættarnöfnunum undanfarin fimm ár.
Það, sem á milli ber, er það eitt, að meiri hluti Alþingis hefur aldrei viljað fallast á, að hinir nýju ríkisborgarar fengju að halda nöfnunum, á meðan þeir lifa, og taka þá áhættu, að þessir nýju ríkisborgarar færu að skíra börnin sín ættarnöfnunum og halda þeim þannig við mann fram af manni. Við vitum, að þetta hefur gerzt í fjöldamörgum tilfellum með íslenzku ættarnöfnin, og hví skyldi þá þessum útlendingum vera vandara að taka upp þennan sið og viðhalda nöfnum sínum á þann hátt? En þetta er einmitt meginástæðan fyrir því, að meiri hluti Alþingis hefur ekki viljað fallast á þessa till., sem hér liggur nú fyrir og hefur legið fyrir nokkrum undanförnum þingum.
Hæstv. ráðh. sagði, að hann vildi mælast til, að vel yrði tekið þessari málamiðlun, sem fram kemur í till. hans. Ég verð að segja, að ég er reiðubúinn að fylgja honum í hverju, sem gott er og sanngjarnt, en ég get ekki séð, að þörf sé á nokkurri málamiðlun í þessu efni.
En úr því að hæstv. ráðh. vill ekki fyrir nokkra muni, að hin erlendu nöfn taki sér bólfestu hér á landi, þá er í raun og veru ekkert annað, sem á milli ber, en tilfinningasemin fyrir þrengingu þeirra, sem verða að taka á sig þá byrði, að vísu af sjálfsdáðum, að breyta svo nafni sinu, að það samrýmist þjóðerni þess lands, sem þessir menn ætla að gera að fósturlandi sínu í framtíðinni. Mér virðist allt benda til, að þessi tilfinningasemi sé ríkari hjá hv. flutningsmönnum en hjá þeim mönnum sjálfum, sem eru að sækja um ríkisborgararéttinn og vita, að hverju þeir þurfa að ganga.
Mér finnst talsvert ósamræmi í því, að hinn nýi ríkisborgari fær að halda nafni sínu og þau börn hans, sem fædd eru, áður en ríkisborgararétturinn er veittur, hins vegar eiga öll börn umsækjanda að taka sér íslenzkt nafn, sem fæðast, eftir að hann er búinn að fá ríkisborgararéttinn. Það er óneitanlega talsvert mikið ósamræmi í þessu, og eins og hv. þm. Siglf. sagði, er það mikil freisting fyrir menn að sniðganga þetta ákvæði.
Ég tel ekki mikla ástæðu til, að svara sérstaklega ýmsu af því, sem fram hefur komið hjá þeim, sem mælt hafa með þessari till. En ég tók eftir, að hv. 5. landsk. þm. vildi líkja ættarnöfnunum við vörumerki. Mér fannst þetta dálítið nöpur samlíking fyrir þá, sem ættarnöfn bera. Vörumerkið er venjulega sett á sérstakar gæðavörur til þess að einkenna þessar vörur. Ef hann lítur svo á, að ættarnöfnin þjóni svipuðum tilgangi, þá er skiljanlegt, að honum finnist ranglátt, að menn verði að taka af sér það vörumerki, sem þeir hafa borið frá fæðingu. Annars tel ég, að þetta mál sé svo alvarlegt mál, að menn eigi ekki að blanda ósmekklegum gamanyrðum í þessar umr.
Ég mun svo ekki ræða þetta mál frekar en orðið er. Ég tel, að umræðuefnið í raun og veru sé tæmt, nema því aðeins að menn vilji endurtaka hvað eftir annað það, sem þegar er búið að segja um málið.
En ég býst við, að það séu fleiri en ég, sem mun þykja það óskemmtileg tilhugsun, ef erlend ættarnöfn, sum af ferlegustu gerð, ættu að flæða inn í landið í framtíðinni á meðan Íslendingum er meinað að taka ættarnöfn, þótt íslenzk séu.