27.11.1956
Efri deild: 19. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 386 í B-deild Alþingistíðinda. (481)
11. mál, skipakaup
Forsrh. (Hermann Jónasson):
Herra forseti. Ég þakka fyrir þessar undirtektir, sem þetta frv. hefur fengið. Það er ekki ástæða til að gera of lítið úr því, hvílík þörf er á þessum skipum, og að því leyti get ég, í samræmi við það sem ég sagði í framsöguræðu minni um þetta mál, tekið undir það, sem hefur verið sagt um það atriði. Það eru þess vegna fá atriði, sem ég þarf að svara.
Ég vildi þó gera athugasemdir við það, sem hv. þm. N-Ísf. (SB) sagði um kaup á togurum hér áður fyrr. Hann sagði, að stjórnarandstaðan — sem var Framsfl. — á dögum nýsköpunarstjórnarinnar svonefndu hefði fundið að því mjög hatramlega, að þeir 30 togarar, sem þá voru keyptir, hefðu verið keyptir, og kallað það eyðslu. Þetta er náttúrlega ekki rétt haft eftir, því að við kölluðum þetta ekki eyðslu. Á hitt bentum við, að þessir togarar kostuðu um 100 milljónir og fóru sannarlega til að byggja upp framleiðslulíf í þessu landi. En það var úr miklum fjármunum að spila, við áttum þá inni — í eina skiptið í okkar sögu — um 1 milljarð og 200 millj. betur, miðað við núverandi gengi peninga, eða um 600 millj., ef ég man rétt, miðað við það gengi sem þá var, svo að þessi upphæð var ekki nema brot af því, sem við áttum þá inni erlendis.
Í annan stað minntist hv. þm. á það, og það sýnir nú, hve geysileg áhrif blaðamennskunnar eru, að hann tók hér dæmið um það, hvernig þessu hefði verið tekið — og vitnaði þar til ummæla eins hv. þm. í Framsfl. og hefur sjálfsagt átt við hv. þm. V-Húnv. (SkG), því að til þeirra ummæla hefur oft verið vitnað. En það sýnir, hve geysileg áhrif endurtekningarnar hafa, þegar sjálfur ritstjóri Morgunblaðsins, þar sem þessi orð hafa oftast verið endurtekin um spýtu og spýtu í kross, er farinn að trúa því sjálfur, að þetta hafi verið sagt um togarakaupin. Það verður varla fundið betra dæmi um það, hvaða áhrif endurtekning getur haft á menn, sem eru jafnvel eins vel upplýstir í málum og ritstjórar blaða hljóta þó að vera fyrst og fremst. (Gripið fram í.) Ja, þeir hljóta að vera það, ég geri ráð fyrir því. En hv. þm. V-Húnv. birti greinina mjög áberandi, a. m. k. einu sinni, og hefur leiðrétt þetta atriði, þessa skröksögu, — ég leyfi mér að kalla það það, því að hún er skröksaga, — ég held hér á Alþ. og á mjög áberandi stað í Tímanum, sem er víðlesið blað. Þessi ummæli voru alls ekki í neinu sambandi við togarakaupin. Þetta var í sambandi við verðbólgustefnu ríkisstj. og kom eins greinilega fram í þessari grein hv. þm. V-Húnv., eins skýrt fram og frekast er hægt að tala. En þetta hefur verið endurtekið hvað eftir annað og leiðréttist nú einu sinni enn, og hv. þm. N-Ísf. er óhætt að trúa því, að hann fer hér með algerlega rangt mál. Og ég geri ráð fyrir því, að það sé vegna þess, hvað þetta hefur oft verið endurtekið, að hann veit ekki orðið betur.
Viðkomandi þeim aðfinnslum, sem fram komu af hálfu Framsfl. á þessum kaupum, þá voru þær náttúrlega fyrst og fremst í þá átt, að þá voru nægilegir fjármunir til staðar hjá einstaklingum, félögum og bæjarfélögum til að ráðast sjálf í kaupin og standa fyrir kaupunum og velja skipin. Við bentum á, að það var valin ein tegund aðallega, og það einkennilega er, að það kom fram í ræðu háttvirts þingmanns, að hann vildi halda því fram, að þessi skip, sem hefðu verið keypt, hafi verið góð skip. Ég skal ekki rökræða við hann um það atriði. En hann minntist á, að það væri nauðsynlegt nú að hafa þau skip, sem keypt yrðu, af beztu gerð, og nefndi í því sambandi, að sumir af togurunum bæru sig betur en aðrir, þ. e. dieseltogararnir. En það var einmitt það skip, sem var valið af einstaklingi, samhliða því, sem hin skipin voru keypt öll af sömu gerð. Það er því rétt athugað hjá honum. Og það eru mestar líkur til þess af þessum ástæðum, að fjármunirnir voru til staðar, að skipin hefðu verið keypt, þó að ríkið hefði ekki gert þessar ráðstafanir.
Enn fremur má á það benda, að það var þá gróðavegur að gera út togara, og varð ekki taprekstur á togurum fyrr en löngu seinna, eftir að fjármálakerfið hafði breytzt, skekkzt. En enn fremur má nú á það benda, vegna þess að hv. þm. lét í ljós mikinn áhuga fyrir því, að atvinnutækjum væri fjölgað og þau efld úti um landið, að mjög fáir af þeim togurum, sem keyptir voru af nýsköpunarstjórninni, fóru út um land. Ég man ekki í svipinn, hvað þeir voru margir, en þeir voru mjög fáir. Það var ekki fyrr en togararnir tíu voru keyptir inn seinna af stjórn Stefáns Jóhanns, sem þessum afkastamiklu tækjum var dreift út um landið og stöðum úti um land hjálpað til þess að festa kaup á þeim. Það var fyrst þá, sem komst verulegur skriður á það mál. (Gripið fram í: Þetta er líka rangt.) Ja, það er þá að leiðrétta það, ef farið er rangt með. Ég á eftir að heyra þær leiðréttingar.
Hv. þm. sagði, að þau skref, sem hefðu verið stigin, væru of fá, of smá og of seint stigin. Ég skal ekki neita því og er síðastur manna til að mótmæla því, að það hefði þurft að stíga skrefin hraðar á undanförnum árum en gert hefur verið til þess að byggja upp atvinnutækin úti um land. En á það má benda, að eins og nú er komið fjárhag þjóðarinnar og fjárhag einstaklinga, þá hefur ekki verið fjármagn til staðar, eins og hann reyndar minntist á, til þess að halda áfram þessari uppbyggingu úti um landið með eins miklum hraða og æskilegt hefði verið. Það má á það benda í því sambandi, að eitt af þeim fyrstu málum, sem fyrrv. ríkisstj. hafði heitið að beita sér fyrir og láta sitja fyrir öllu öðru í sambandi við það fjármagn, sem ríkisstj. gæti aflað erlendis, var sementsverksmiðjan. Og seinustu þrjú árin leitaði ríkisstj. fyrir sér með lán, bæði í Evrópu og vestan hafs, til ýmissa framkvæmda, og tókst ekki að útvega annað lán en lán, sem tekið var hjá ríkisstj. Bandaríkjanna aðeins fyrir erlendum kostnaði við sementsverksmiðjuna, sem nú er verið að reisa og skortir fjármagn til, vegna þess að ekki hefur verið séð fyrir þeim hluta fjármagnsins, sem er innlendur kostnaður.
Þegar rætt var nm það að bera þetta frv. fram á undanförnum þingum, var það því eðlilega viðkvæðið, að það væri þýðingarlaust, þar sem enn hefði ekki tekizt að afla fjármagns til þeirra framkvæmda, sem samið var um, að ættu að sitja fyrir, og á ég þar við sementsverksmiðjuna og reyndar fleira, — að ekki hefði tekizt að afla fjármagns til þess, nema að litlum hluta. Og þess er ekki að dyljast í sambandi við þetta mál, að enn þá hefur ekki tekizt að afla þess láns, sem til þess þarf að kaupa þessa 15 togara. Sennilega verður það gert, eða það er gert ráð fyrir því, að það verði gert í sambandi við umleitanir um það, hvar skipin verða byggð, sem enn þá er óákveðið.
Ég hef þá svarað þessum aths. lítils háttar og sé ekki, að það sé fleira, sem ég þarf að taka fram.