12.02.1958
Sameinað þing: 26. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 93 í D-deild Alþingistíðinda. (2439)
54. mál, aðsetur ríkisstofnana og embættismanna
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti. Ég skal ekki blanda mér mikið inn í umræður um þessa till., hún fer vafalaust til nefndar og verður rannsökuð þar, en trúað gæti ég því, að árangurinn af þeirri rannsókn yrði ekki mikill. En það er önnur hlið á þessu máli, sem ég tel að sé rétt að athuga og vildi benda nefndinni á, áður en málið færi til hennar. Ef við lítum í blöðin frá því fyrir þessar bæjarstjórnarkosningar, þá sjáum við, að eitt af því, sem deilt var um, var það, hvort útsvör í Reykjavík væru hærri, en annars staðar. Aðrir fundu það út með því að deila tölu gjaldenda í heildarútsvörin í Reykjavík, að þau væru þyngri, en annars staðar, og öfugt tóku aðrir skalann og fundu, að á þann hátt væru þau léttari.
Nú er það svo, að þessir menn, sem síðasti ræðumaður var að tala um og vinna við stofnanir og eru í embættum í Reykjavík, sem eru fyrir allt landið, borga um 30% af útsvörunum í Reykjavík.
Nú er mér spurn: Er þetta réttlátt? Þeim er borgað af landsfé, þeir vinna fyrir landsheildina, — og hvers vegna á einn staður, þar sem þeir eru staddir af tilviljun, þar sem embættið er staðfest, að taka allt þeirra útsvar og það að verða orsök til þess, að hægt sé að segja með sanni, að hægt sé að hafa útsvarsskalann lægri í Reykjavík, en annars staðar? Væri ekki miklu réttara gagnvart jafnvægi í byggð landsins og gagnvart heildinni, sem borgar laun þessara manna, að láta t.d. helminginn af útsvarinu renna í einhvern jöfnunarsjóð, sem skiptist svo á milli allra sveitafélaga.
Ef við tökum svo til viðbótar það, að svo að segja öll heildverzlun fyrir allt landið fer í gegnum Reykjavík og annar geysilega stór hluti útsvaranna kemur þaðan, sumpart sem veltugjald og sumpart sem tekjuútsvar, þá er bara mikill hluti af útsvari Reykjavíkur, líklega upp undir helmingurinn, — ég hef nú ekki reiknað það út samt, — sem liggur á mönnum, sem annaðhvort taka opinber laun frá heildinni ellegar hagnað af viðskiptum við landsheildina. Ég held því, að ef nefndin fer að athuga þetta mál, hvernig ætti að dreifa embættismönnum héðan út um allt land, þá sé rétt að athuga jafnframt um þessi útsvör, sem raunverulega eru greidd til Reykjavíkur fyrir viðskipti við landið allt og fyrir peninga, sem landsmenn allir taka að sér að greiða, jafnt íbúar Reykjavíkur sem aðrir, hvort ekki væri rétt að athuga það líka og hvort ekki ætti að breyta útsvarslögunum að því leyti, að nokkur hluti af útsvörum þessara manna rynni í einn sameiginlegan sjóð, sem yrði jöfnunarsjóður fyrir sveitarfélögin öll í landinu í heild. Þetta vildi ég biðja nefndina að athuga, það felst óbeint í till.