20.11.1957
Sameinað þing: 14. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 345 í D-deild Alþingistíðinda. (2709)
34. mál, bygging kennaraskólans
Menntmrh. (Gylfi Þ. Gíslason):
Herra forseti. Hv. þm, N-Ísf. (SB) fór nokkrum orðum um húsnæðisvandamál kennaraskólans. Hann lýsti því, að sú merka stofnun hefði nú um alllangt skeið átt við mikla húsnæðiserfiðleika að etja. Í því, sem hann sagði þar um, var ekkert ofsagt. Það hefur verið illa búið að kennaraskólanum nú um langt skeið, og hefur nú um margra ára skeið verið á því fyllsta þörf að gera hér á myndarlegar úrbætur.
Ég dreg síður en svo í efa áhuga hv. þm. á því, að úr byggingarvandkvæðum kennaraskólans verði leyst sem allra fyrst og á sem allra myndarlegastan hátt. Þó verð ég að segja, að mér kom flutningur þessarar þáltill. nokkuð á óvart, þegar ég sá henni útbýtt sem þskj. fyrir nokkru. Upphaf hennar hljóðar þannig, með leyfi hæstv. forseta:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að halda áfram byggingu nýs kennaraskóla, sem undirbúin hefur verið undanfarin ár.“
Með tilliti til þess, að hv. flm. áttu mjög auðvelt með að sannfæra sig um það, að verið var að byggja nýjan kennaraskóla á þeim tíma, sem till. var flutt, og haldið hefur verið áfram framkvæmdum við það síðan og er núna t.d. í dag, að því er ég bezt veit, verið að vinna að þessum byggingarframkvæmdum, þá kom mér flutningur tillögunnar nokkuð á óvart. Það er mjög óvenjulegt, að lagt sé til, að Alþingi skori á ríkisstj. að halda áfram byggingarframkvæmdum, sem verið er að vinna að. Auðvitað er ekkert á móti því og sýnir áhuga á málinu, spillir síður en svo fyrir því, en óvenjulegt er það engu að síður. En í tilefni af flutningi till. vildi ég þó leyfa mér að gefa stutt yfirlit yfir byggingarmál kennaraskólans, til þess að ekkert þurfi að fara á milli mála um það, hvernig að því máli hefur verið staðið, og til þess að sú hv. nefnd, sem fær þetta mál til meðferðar, viti nokkuð um forsögu málsins og hv. alþm. allir raunar einnig. Ég mun styðja það fyrir mitt leyti, að þessi till. fari til nefndar, þó að efni málsins, eins og ég hef upplýst, sé í raun og veru þannig, að eðlilegast væri, að till. yrði tekin aftur, þar sem verið er að gera það, sem till. fjallar um að gert skuli.
Upphaf byggingarmáls kennaraskólans mun vera að rekja til 4. þings Sambands ísl. barnakennara, sem haldið var 19, júní 1950 á Akureyri. Það skoraði á þáv. menntmrh., sem mun hafa verið hv. þm. Reykv., Björn Ólafsson, að hefja undirbúning og framkvæmdir í málinu. Tæpu ári síðar, eða í maí 1951, skipaði menntmrn, byggingarnefnd. Byggingarnefndin skrifaði strax bæjarráði Reykjavíkur og bað um lóð undir skólahúsið. Rúmu ári síðar, eða 28. júní 1952, tilkynnir byggingarnefndin menntmrn., að loforð sé talið fengið fyrir lóð undir skólann hjá Reykjavíkurbæ. Lóðarúthlutunin fór hins vegar ekki fram fyrr en 4. júní 1956, eða 4 árum síðar. 11. febr. 1953 ritar byggingarnefndin menntmrn. enn og ítrekar, að hafnar verði framkvæmdir í málinu, en rn. hafði ekki enn tekið neina ákvörðun um að láta teikna kennaraskólabygginguna. Í sama mánuði 1953, í febr. 1953, sendi menntmrn. þessa beiðni byggingarnefndarinnar um teikningu húsameistara ríkisins til umsagnar, en húsameistarinn kvaðst ekki hafa nægilegan mannafla til þess að taka að sér ný verkefni svo sem þessa teikningu. Í maí 1953 samþykkir rn., að sérstakur húsameistari verði ráðinn til þess að gera teikninguna undir umsjá húsameistara ríkisins.
Það tekur síðan næstum ár að teikna bygginguna, þ.e. frá því í maí 1953 þangað til í apríl 1954. Þá leggur þáverandi menntmrh. til, eftir að hann hafði athugað teikninguna, að hún verði minnkuð, húsið verði ekki haft eins stórt og arkitektinn og byggingarnefndin hafði lagt til. Nefndin vill hins vegar ekki fallast á, að teikningin verði minnkuð, svo að þannig fer, að í september 1954 samþykkir menntmrn. endanlega teikningu af skólanum. Enn tekur nokkurn tíma að taka ákvörðun um upphaf framkvæmda af þeirri einföldu ástæðu, að fjárfestingarleyfi vantar, en byggingarnefndin hefur tekið fram í bréfum sínum til menntmrn., að hún hafi á hverju ári síðan 1952 sótt um fjárfestingarleyfi fyrir byggingunni, en ávallt fengið synjun. Út af fyrir sig verður ekki talið eðlilegt, að menntmrn, hafi á þeim tíma hafizt handa, þar eð fjárfestingarleyfi vantaði. En í júní 1956, þ.e. þeim hinum sama mánuði og kjósa átti í til Alþingis, og þá fyrst, eftir að byggingarmálið er búið að vera á döfinni í sex ár, — þá fyrst ritar menntmrn. innflutningsskrifstofunni og óskar eftir nauðsynlegum leyfum, til þess að unnt sé að hefja nú þegar byggingu kennaraskólahúss. 29. júní 1956 tilkynnir byggingarnefndin, að fjárfestingarleyfi sé fengið, og æskir þess, að ráðstafanir verði gerðar til þess að hefja bygginguna, og þá, að fengnum þessum leyfum, ákveður menntmrn, í júní 1956, að byggingin skuli hafin. Þegar ég tók við forstöðu menntmrn., lá málið því þannig fyrir, að byggingarnefndin hafði leyfi fjárfestingaryfirvalda og leyfi rn. til þess að hefjast handa um framkvæmdir, og lét ég byggingarnefndina vita, að ég væri sammála fyrir mitt leyti ráðstöfunum fyrirrennara míns í þessum efnum. — Gröftur hófst síðan á s.l. hausti, en miðaði skammt þá, og mun tíðarfar hafa ráðið mestu um.
Árið 1957 skrifaði menntmrn. til innflutningsskrifstofunnar og óskaði þess, að aftur yrði veitt á yfirstandandi ári fjárfestingarleyfi vegna kennaraskólahúss, þannig að unnt sé að hafa þann hraða á framkvæmd byggingarinnar, sem fjárveitingar og aðrar aðstæður leyfa að áliti byggingarnefndar skólans. Fjárfestingarleyfi var hins vegar ekki veitt fyrr en 2. sept.1957. Ein af ástæðunum fyrir þessum drætti var sú, að byggingarmál Húsmæðrakennaraskóla Íslands höfðu verið á dagskrá, frá því að hv. Alþ. felldi frv. um að flytja þann skóla til Akureyrar, en skólanum hafði verið sagt upp húsnæði því, sem hann hafði haft til umráða í Háskóla Íslands, og var húsnæðislaus. En ég hafði gert þá uppástungu, að húsmæðrakennaraskólanum yrði ætlaður staður í hinni nýju kennaraskólabyggingu, á efstu hæð hússins. En til þess að unnt væri að taka fullnaðarákvörðun um það, varð að breyta teikningum kennaraskólahússins. Endanlegar teikningar gátu því ekki legið fyrir fjárfestingaryfirvöldunum, og mun það m.a. hafa valdið nokkrum drætti, sem mér þótti mjög miður, á því, að endanlegt fjárfestingarleyfi yrði veitt. En eftir að byggingarnefnd bæjarins hafði samþykkt hinn nýja tillöguuppdrátt, þar sem húsmæðrakennaraskólanum var ætlaður staður í byggingunni, og sú nýja teikning hafði verið lögð fyrir fjárfestingaryfirvöldin, þá samþykktu þau fjárfestingarleyfi fyrir byggingunni, að upphæð 1 millj. og 50 þús. kr., og það var byggingarnefndinni tilkynnt þegar í stað með fyrirmælum af hálfu rn. um að halda áfram byggingunni með þeim hraða, sem tiltækilegur þætti.
Þannig stendur því málið í dag, — ég vil segja sem betur fer, — að verið er að vinna að byggingu hins nýja kennaraskólahúss. Því mun verða haldið áfram í haust, svo lengi sem tíðarfar og aðstæður leyfa. Frá teikningunni er endanlega gengið, og á næsta ári mun verða hafður sá hraði á byggingunni, sem fjárveiting og fjárfestingarleyfi heimila. Menntmrn. mun leggja á það ríka áherzlu, að fjárfestingarleyfi fáist sem fyrst fyrir byggingunni, og gera það, sem í þess valdi stendur, til þess að þessari byggingu geti orðið lokið sem fyrst.
Ég vænti þess, að þessar upplýsingar dugi hv. flm. þessarar till., til þess að þeir megi sannfærast um, að eftir þann mikla drátt, sem orðið hefur á undirbúningi og framkvæmdum í þessu máli undanfarin ár, frá því að það komst á dagskrá árið 1950, sé málið nú komið á þann rekspöl, að ástæðulaust sé að óttast, að ekki verði fram haldið af fullum krafti.