06.01.1959
Neðri deild: 51. fundur, 78. löggjafarþing.
Sjá dálk 1960 í B-deild Alþingistíðinda. (2387)

Aldarminning fyrrverandi þingmanna

forseti (EOl):

Háttvirtir þingdeildarmenn. Í dag er liðin ein öld, síðan Jón Magnússon forsætisráðherra fæddist, 16. jan. 1859, í Múla í Aðalreykjadal.

Jón Magnússon átti um aldarfjórðung sæti hér á Alþingi og varð tvívegis forsætisráðherra lands vors, að síðustu til dauðadags 1926. Undir forustu þeirrar ríkisstjórnar, er hann veitti forsæti, hlaut land vort fullveldi sitt, og hann varð fyrstur forsætisráðherra fullvalda Íslands. Þjóð vor minnist sérstaklega með þakklæti hans giftudrjúga þáttar í þeim samningum við stjórnarvöld Danmerkur, er leiddu til fullveldis og hlutleysisyfirlýsingar Íslendinga 1, des. 1918.

Ég vil biðja hv. þdm. að minnast þessa merka forustumanns í stjórnmálum Íslands með því að rísa úr sætum. — (Dm. risu úr sætum.)

forseti (JPálm): Í dag komum við alþingismenn saman af óvenjulega hörmulegu tilefni, því að nú er talið víst eftir víðtæka leit úr lofti og á sjó í 8 daga, að botnvörpuskipið Júlí frá Hafnarfirði hafi farizt með allri áhöfn á Nýfundnalandsmiðum í ofviðrinu þann 8. þ. m. Hafa þar horfið í hafsins djúp 30 hraustir menn úr liði okkar sjómannastéttar.

Togarinn Júlí var talinn eitt á meðal ágætustu skipa í þeim flokki okkar fiskiskipaflota, sem ber nafnið nýsköpunartogarar. Hann var fullgerður á árinu 1947 og var 657 brúttósmálestir að stærð, útbúinn fullkomnustu öryggistækjum.

Íslenzka þjóðin vill hafa frið við aðra menn. Hún er friðsöm þjóð. Þó á hún í árlegu stríði vegna sinna örðugu atvinnuvega. Það stríð er háð við hamfarir náttúrunnar á sjó og landi: ofsastorma, stórhríðar, þokur og dimmviðri, hafís, vatnsföll og annan háska. Í þeirri baráttu hafa margir Íslendingar látið lífið fyrr og síðar í hættulegum ferðalögum í okkar illviðrasama landi og á síðari árum ekki sízt í viðskiptunum við okkar þýðingarmestu samgöngutæki á landi, sjó og í lofti og einnig okkar nýjustu vinnuvélar.

En í fremstu víglinu okkar lands stendur sjómannastéttin, sem sækir bjargræði þjóðarinnar í djúp hafsins, við strendur landsins og á fjarlægum fiskimiðum. Hún getur á öllum tímum árs búizt við örðugu stríði við ólgandi hafrót, enda þótt okkar veiðiskip hafi á síðari árum orðið miklu stærri og fullkomnari að öllum öryggisútbúnaði, en áður hefur þekkzt.

Það er líka svo, að nálega árlega eru stærstu skörðin höggvin í það víglið Íslendinga, sem á sjónum heyr baráttuna.

Undanfarna daga hef ég og fleiri hugsað aftur í tímann til þess atburðar, er gerðist 8. febr. 1925, þegar einhver ægilegasta stórhríð, sem komið hefur á þessari öld, skall á fyrri hluta dags yfir allt Norður- og Vesturland. Í þeim ósköpum fórust 2 fullkomnustu togarar, sem þjóðin átti þá, vestur á Halamiðum. Fórust með þeim 68 manns. Víðs vegar á landinu varð þá manntjón og miklir fjárskaðar. Ég nefni þetta nú vegna þeirra einkennilegu örlaga, að sama mánaðardaginn, þann 8. febr., 34 árum síðar varð það hörmulega manntjón, sem veldur okkur sorg í dag.

Síðasta skeytið, sem frá Júlí barst, heyrðist að kvöldi 8. þ. m., og allt bendir til, að það sama kvöld hafi skipið farizt. Þá var ofviðrið mest og mörg önnur íslenzku skipin komust í mikinn háska og voru sum tæpt komin.

Alltaf síðan hefur skipsins verið leitað af skipum og flugvélum og það með mikilli fórnfýsi og dugnaði. Ástvinir skipsmanna og þjóðin öll hefur eigi viljað gefa upp síðasta vonarneistann, þar til allt um þraut. En nú virðist öll von úti um það, að nokkur hafi bjargazt. Leit flugvélanna og skipanna hefur náð yfir 70 þúsund fersjómílna svæði.

Á skipinu var 30 manna skipshöfn, flestir ungir menn og hraustir. Hinn yngsti þeirra var 16 ára, en sá elzti 48 ára, flestir 20–30 ára. Af þessum mönnum voru 19 frá Reykjavík, 5 frá Hafnarfirði og 6 frá öðrum stöðum á landinu. 12 heimilisfeður voru í þessum hóp, sem láta eftir sig konu og börn. 39 börn samtals innan 15 ára aldurs eru föðurlaus eftir þetta sorglega slys. Margir áttu foreldra á lífi, og er sumt af því fólki einmana eftir.

Þann hörmulega atburð, sem hér hefur orðið, harmar þjóðin öll. Missir 30 hraustra manna er mikið áfall.

Við, sem hér erum saman komin, kveðjum hinar föllnu hetjur í nafni þjóðarinnar með virðingu og þakklæti fyrir mikið og gott ævistarf. Minningarnar um þá og þann atburð, að þeir féllu á vígvellinum, eru merkilegar. Í slíku stórslysi felst mikil aðvörun fyrir þá, sem eftir lifa, um alla þá fyrirhyggju, sem framvegis er unnt að viðhafa.

Við þökkum öllum þeim mörgu innlendu og erlendu mönnum, sem af fórnfýsi, hugrekki og atorku tóku þátt í hinni víðtæku leit, sem að skipinu var gerð.

Við sendum útgerðarstjórn og eigendum skipsins í Hafnarfjarðarbæ einlæga samúðarkveðju.

En fyrst og fremst, einkum og sérstaklega viljum við í okkar veikleika votta syrgjandi ástvinum hinna látnu manna einlæga samúð og dýpstu hluttekningu í þeirra sáru sorg. Foreldrar og börn, eiginkonur, unnustur, systkini, frændur og annað venzlafólk á þar hlut að máli.

Við viljum biðja guð vors lands, drottin allsherjar, sem við tilbiðjum og trúum á, að senda öllu hinu syrgjandi fólki sinn styrk og veita því sína vernd, svo að það geti tekið hinum þungu örlögum, sem að höndum hefur borið. með sálarró og hugrekki, og að öllu þessu harmandi fólki verði fært að hugga sig við minningarnar um hinar horfnu hetjur og vonirnar um að fá síðar að hitta þessa sína ástvini á landi lifenda.

Ég bið háttvirta alþingismenn að taka undir orð mín með því að rísa úr sætum. — [Þingmenn risu úr sætum.]