17.04.1959
Neðri deild: 110. fundur, 78. löggjafarþing.
Sjá dálk 468 í B-deild Alþingistíðinda. (313)
115. mál, ríkisreikningar
Ólafur Björnsson:
Herra forseti. Ég hef lítið þannig á, að samþykkt hv. Alþingis á ríkisreikningnum geti í rauninni ekki verið annað, en formsatriði og sá því ekki ástæðu til annars sem nm. í hv. fjhn. en leggja til, að reikningurinn yrði samþykktur. En með fyrirvara mínum vildi ég þó áskilja mér rétt til þess að ræða einstaka liði reikningsins og gera aths. við hann. Auk þess sem það er þannig, að fjhn. hefur mjög takmarkaða aðstöðu til þess að kryfja ríkisreikninginn til mergjar og gera sér fulla hugmynd um réttmæti þeirra aths., sem fram koma við reikninginn, þá er þess ekki að vænta, að hún geti annað en lagt til, að hann verði samþykktur, en a. m. k. hvað mig snertir felst ekki í því nein viðurkenning á því, að öll þau útgjöld ætti að inna af höndum, sem ríkisreikningurinn er yfirlit yfir.
Það er nú aðallega einn liður í ríkisreikningnum, sem ég ætlaði hér stuttlega að gera að umtalsefni, en það er skrá sú yfir nefndakostnað, sem birt er á bls. 118 og 119 í ríkisreikningnum. Þar er þó engan veginn um að ræða allar þær launuðu nefndir, sem starfað hafa á vegum ríkisins, heldur aðeins þær n., sem starfað hafa á vegum ríkisins og koma undir 19. gr. fjárl. eða óviss útgjöld.
Það hefur mikið verið talað um nefndafarganið, eins og það er orðað og ekki er vafi á því, að meiri kostnaður er lagður í þessi nefndastörf, en verjandi er með tilliti til þess starfs, sem innt er af hendi. Hins vegar má ekki loka augunum fyrir því, að nefndarskipanir geta auðvitað verið mjög nauðsynlegar til þess að athuga einstök mál og er þannig með ýmsar þær nefndir, sem eru hér á 19. gr. fjárlaganna. Sumar starfa og samkvæmt sérstökum lögum. Og ég tel ekki nokkurn vafa á því, að margar þær nefndir, sem hér eru taldar, hafi unnið nytsamt starf. Ég teldi þó æskilegt og það er aðalástæðan til þess, að ég hef staðið hér upp, að hv. Alþ. yrði gefinn kostur á því í ríkari mæli en nú, eins og frá ríkisreikningnum er gengið, að fylgjast með starfi þessara n. og gera sér grein fyrir því, hvaða starf hefur raunverulega verið unnið á vegum þeirra.
Kostnaðurinn við þessar n. á 19. gr. fjárlaganna nemur um það bil 1.3 millj. kr. Það má e. t. v. segja, að hér sé ekki um gífurlega háa fjárhæð að ræða, miðað við niðurstöður ríkisreikningsins í heild. En bæði er þetta út af fyrir sig álitleg fjárhæð, sem ýmislegt mætti gera fyrir, auk þess sem hér er ekki um að ræða nema hluta af nefndakostnaði ríkisins í heild, þannig að full ástæða er til þess, að grein sé fyrir því gerð, hvers konar störf er þarna um að ræða. Það mundi líka eyða tortryggni í garð þessara n. og fjárveitinga til þeirra, ef meiri möguleikar væru á því að fylgjast með störfum nefndanna og átta sig á því, í hverju þau raunverulega hafa verið fólgin.
Sá háttur hefur verið tekinn upp, og tel ég það vel farið, að undanfarin ár hefur með fjárlagafrv. verið lögð fram sérstök starfsskrá, eins og það er kallað, en það er yfirlit yfir launagreiðslur til þeirra, sem gegna störfum í þágu hins opinbera. Ég teldi mjög æskilegt í framtíðinni, að á svipaðan hátt fylgdu með ríkisreikningnum einhverjar upplýsingar um störf þeirra n., sem launaðar hafa verið, t. d. það, hvort n. hafi skilað áliti, hve margir fundir hafa verið haldnir í nefndinni o. s. frv., þannig að hægt væri að gera sér hugmynd um það, hvaða störf þarna eru unnin.
Það má ekki taka þau orð, sem ég hef mælt hér, þannig, að ég sé að fullyrða það, að þau störf, sem þessar n., sem hér eru taldar, og aðrar n., sem starfað hafa á vegum ríkisins, hafa unnið, hafi yfirleitt verið ónytsamleg störf. Sjálfsagt hafa margar af þessum n. innt gott verk af hendi, auk þess sem sumar þeirra, eins og ég áður sagði, starfa samkvæmt sérstökum lögum. En það mundi verða til þess að eyða tortryggni í þessum efnum, ef nánari skýrsla væri birt um störf þeirra, heldur en hér er gert.
Að einstökum n. og kostnaði við þær ætla ég ekki að víkja, en á því má þó vekja athygli, að ein n. er það hér, sem ber langsamlega hæst allra n. hvað kostnað við nefndarstörfin snertir, en það er efnahagsmálanefnd, eins og hún er kölluð. Kostnaður við þessa efnahagsmálanefnd hefur numið 200.000.00 kr. á þeim fimm mánuðum, sem hæstv. fyrrv. ríkisstj. sat að völdum. Hér mun vera um að ræða kostnað við hina margumtöluðu allsherjarúttekt á þjóðarbúinu. Og hvað sem öðru líður, þá verður hæstv. fyrrv. ríkisstj. ekki ásökuð fyrir það að hafa ekki a. m. k. lagt verulegt fé fram til þessara hluta þá fáu mánuði af þessu ári, sem hún sat að völdum.
Nú skal ég síður en svo átelja það, þó að lagt sé í kostnað við að safna upplýsingum um efnahagsmál þjóðarinnar og undirbúa till. í því efni. Slíka starfsemi þyrfti að mínu áliti bæði að auka og skipuleggja betur en nú er gert. Það er nú einu sinni þannig, að vígorðin, sem einna mest ber á, þegar efnahagsmálin eru rædd í stjórnmálaumr., leysa út af fyrir sig ekki nokkurn vanda, og er það sama, hvaða vígorð það eru, sem þar eru nefnd. Það þýðir t. d. ekki að tala um það, að það þurfi að skipuleggja, eins og það er orðað og taka upp áætlunarbúskap. Það þarf að vita, hvað á að skipuleggja og hvernig, hvað á að gera áætlanir um og á hvern hátt. Og svo að ég verði nú ekki sakaður um einhliða málflutning, þá skal ég ekki staðnæmast við það eitt að nefna vígorð, sem aðallega er beitt af sósíalistum og þeim, sem líkar skoðanir hafa, heldur víkja einnig að þeim, sem ég sjálfur nota kannske meira, en æskilegt er og mínir samherjar. Það leysir út af fyrir sig heldur auðvitað ekki neinn vanda, þó að talað sé um það, að það þurfi að auka frelsi og efla framtak. Aðalatriðið er það, hvaða ákveðnar ráðstafanir þyrfti að gera til þess að auka frelsi og efla framtak. M. ö. o.: það eru ekki slagorðin, sem leysa efnahagsvandamálin, heldur till. um ákveðnar aðgerðir í ákveðnum málum. En til þess að slíkar till. verði gerðar, þurfa að vera fyrir hendi upplýsingar um ákveðnar staðreyndir í þjóðarbúskapnum og till. að byggjast á slíkum upplýsingum.
Það ber því síður en svo að lasta, að ráðstafanir skuli hafa verið gerðar af hæstv. fyrrv. ríkisstj. til þess að afla þessara upplýsinga, sem hugsaðar voru sem grundvöllur fyrir till., sem gerðar yrðu í þessum efnum. En það er önnur hlið á þessu máli. Sjálfsagt hafa þeir, sem í þessari efnahagsmálanefnd hafa starfað, unnið eitthvert verk og sennilega ekki tekið fyrir það hærri laun, en gerist við slík nefndarstörf. Um það skal ég ekki fullyrða á einn veg eða annan. En gallinn er bara sá, að mér vitanlega hefur ekkert af þeim upplýsingum, sem þessi ágæta n. hefur safnað, komið fyrir almenningssjónir. Það er ekki fyrir hendi nein nánari skýrsla um það, hvaða tiltekin störf það eru, sem hér er um að ræða, sem borguð hafa verið fyrir 200 þús. kr. á þessum fáu mánuðum. E. t. v. er það kostnaður við störf hinna erlendu sérfræðinga, sem hingað voru fengnir. Það verður þá væntanlega upplýst, ef svo er. En annars var víst allmikill fjöldi manna, sem að þessari skýrslugerð vann og mun greiðslan til hinna erlendu sérfræðinga vera lítill hluti af þeim kostnaði, sem hér er um að ræða, enda nær þessi reikningur ekki nema yfir fyrstu fimm mánuðina af valdatímabili vinstri stjórnarinnar svokölluðu. Það væri mjög æskilegt að mínu áliti, ef einhver fyrrv. ráðh., sem þessum málum er kunnugur, vildi upplýsa nánar um þetta, hvers konar störf hér hefur verið um að ræða, hvort þær upplýsingar, sem þessi n. hefur safnað, eru til í því formi, að aðgangur sé að þeim, o. s. frv.