11.08.1959
Efri deild: 7. fundur, 79. löggjafarþing.
Sjá dálk 323 í B-deild Alþingistíðinda. (61)
1. mál, stjórnarskipunarlög
Gísli Jónsson:
Herra forseti. Ég hafði ekki hugsað mér að lengja umr. með því að taka til máls við þessa umr. Ég tók eftir, að hv. þm. Str. kastaði að mér ýmsum hnútum í gær, en því er ég nú svo vanur frá fyrri tímum, að ég ætlaði að láta mér það í léttu rúmi liggja.
En mér ofbauð svo hræsni hv. þm. S-Þ. í þessu máli, að ég gat ekki stillt mig um að standa upp, þegar hann leyfir sér að segja, að fram bornar brtt. miði alveg sérstaklega að því að halda við jafnvægi í byggð landsins og það sé Framsfl., sem einn berjist fyrir því. Veit ekki þessi hv. þm., að langsamlega stærsta höggið gegn því máli var reitt af Framsfl. á þinginu 1955? Eftir að búið var að athuga mjög gaumgæfilega alla möguleika til þess að viðhalda jafnvægi í byggð landsins, fullt samkomulag var um þessi mál, fullur samningur var gerður milli Sjálfstfl. og Framsfl. um að tryggja jafnvægissjóðnum á 3. hundrað millj. kr. í stofnfé, sem gaf honum nærri 30 millj. kr. í árlegan arð, þá á síðustu stundu eða við 3. umr. sveik Framsfl. þetta mál, þetta stærsta mál byggðanna og nú þetta hjartans mál Framsfl., eins og marka mátti af ræðu hv. þm. S-Þ. Ætti ekki Framsfl. að blygðast sín fyrir framkomu sína í þessu máli? Mig undrar það, að nokkur þm. Framsfl. skuli leyfa sér að koma hér og tala um, að hann sé að bjarga jafnvægi í byggð landsins eftir slík svik.
Það er svo sem ekkert nýtt að heyra það, að Framsfl. telji sig vera aðalumboðsaðila sveitafólksins á Íslandi þrátt fyrir alla þá ófyrirleitni, sem þessi flokkur hefur hvað eftir annað sýnt þessu fólki í einu og öðru. Það væri hægt að telja hér upp ýmislegt, sem sýndi, að það eru allt aðrir menn, sem unnu fyrir sveitirnar á síðustu árum, heldur en Framsfl. En þó er ekkert mál, sem hefur sýnt hug Framsfl. til byggðanna eins og svikin við jafnvægi í byggð landsins, því að sá blettur verður aldrei þveginn af framsóknarmönnum. Ég held, að þessir menn ættu sem minnst að tala um það, að þeir væru að vinna fyrir dreifbýlið. Nei, þeir eru sannarlega að vinna fyrir sjálfa sig, af hræðslu við það, að þeir missi völd, sem þeir hafa ranglega haldið allan tímann, síðan þessu fyrirkomulagi var komið á og síðan flokkurinn var stofnaður.
Hv. þm., sem var frsm. minni hl. n., datt ekki í hug að gera tilraun til þess að hrekja þau ummæli og þau rök, sem ég færði fram í gær í minni ræðu, hvort það væri lýðræði, að flokkur með 30% atkv. réði yfir 50% þm. Því datt honum ekki í hug að koma nálægt. En hv. þm. Str. lét þau orð falla í gær í sinni ræðu, eftir að ég var búinn að verja, meira en helmingi af mínum tíma til þess að sýna fram á, hvaða rök ég hefði fært fram í kosningunum fyrir þessu máli, — hann leyfði sér á eftir að segja, að ég hefði ekki komið nálægt því að tala um það, hvað ég hefði rætt um málið á framboðsfundum. Þetta er málaflutningur framsóknarmanna: Kalla hvítt svart og svart hvítt. Eftir að ég er búinn að standa hér og hv. dm. eru búnir að hlusta á mig lýsa því, hvernig ég færði rök fyrir mínu máli, þá leyfir þm. Str. sér að segja: Hann kom ekki nálægt málinu, minntist ekki á, hvað hann hefði sagt.
En hv. þm. Str. minntist á annað. Hann byrjaði ræðu sína á því hér að eiginlega hálfvíta hæstv. forseta fyrir að hafa ekki vítt mig fyrir mína ræðu og skildi eiginlega ekkert í því, að honum skyldi hafa yfirsézt. Nú vil ég upplýsa hv. þm. Str. um það, að í öll þau 14 ár, sem ég átti sæti hér á þingi, kom það aðeins einu sinni fyrir, að maður væri víttur hér af forseta í þessari hv. d. og átti ég sæti hér allan þann tíma og það var hv. 1. þm. S-M., formaður þingflokks framsóknarmanna. Hann var margvíttur hér í d. (Gripið fram í: Af hverjum?) Af forseta, sem þá var Lárus Jóhannesson. Ég hygg, að hv. þm. S-Þ. (KK) muni eftir því. Hann var ekki víttur af mér, en hafði sannarlega unnið til þess. Nei, ég er ekkert óvanur því, þó að slíkum skeytum sé skotið til mín frá framsóknarmönnum. Í 14 ár var það dagleg venja hjá Framsfl. og hans málgögnum að kasta að mér alls konar hnútum, jafnvel svo, að ég varð að höfða hvað eftir annað mál á flokkinn til þess að fá hann dæmdan. Þetta er ekkert nýtt, svo að það kom mér ekkert á óvart, þótt hv. þm. Str byrjaði á þessu hér, og hefði ekki heldur staðið upp til þess að hrinda því af mér.
Hann sagði einnig hér, — úr því að ég er byrjaður að ræða hér núna, — að ég hefði varið tímanum til þess að rekja atvinnusögu Barðstrendinga, sem hefði verið með eindæmum á því tímabili, sem ég hefði verið þm. Maður, sem heldur slíku fram eins og þessu og það hér á Alþingi, vitandi það, að alþjóð veit, að það er alveg hið gagnstæða, — ja, honum má ekki mikið trúa, verð ég að segja, því að ég veit, að hann getur ekki fengið einn einasta mann til þess að viðurkenna það, að atvinnusaga Barðstrendinga hafi á mínu þingmannstímabili verið á þann veg, er hann lýsti, þegar hvert þorpið á fætur öðru var reist úr rústum fyrir mínar aðgerðir, eftir að það hafði verið lagt í rústir í ráðherratíð þessa hv. þm., á meðan þeir þá gengu hverja hungurgönguna á fætur annarri í stjórnarráðið til hans til þess að reyna að draga fram lífið — og að svo skuli þessi hv. þm. koma hér og halda slíku fram, af því að hann er orðinn rakalaus í því máli, sem um er verið að ræða.
Svo minntist hann á það, að stjórnin 1944 hefði verið eins og barn, sem tók við stórum arfi og sóaði honum. Veit nú ekki hv. þm. Str. að, að eitt af því, sem þá var sóað, var að kaupa 32 togara til landsins, — togarana, sem Framsfl. kallaði „gumsið“ á sínum tíma, togarana, sem öll þessi ár hafa staðið undir mest öllum útflutningnum? Og veit ekki hv. þm. Str. það líka, að þegar Framsfl. komst í stjórnaraðstöðu, þá flýtti hann sér að kaupa önnur 10 skip, sem kostuðu 25–30% meira, af því að þá var hann kominn á þá skoðun, að það hefði alls ekki verið „gums“, sem Sjálfstfl. var að kaupa til landsins á árunum 1945–48.
Og svo segir hv. þm. Str., að það sé fjarstæða, að framsóknarmenn standi gegn lýðræði. Ja, það er sannarlega fjarstæða, að sá flokkur standi gegn lýðræði, sem vill viðhalda því ólýðræði í landinu, að flokkur, sem aðeins hefur 20–25% atkv., ráði meiri hluta Alþ. ýmist með klækjum, eins og var gert 1956, eða á annan hátt.
Hann sagði einnig hér, að Alþfl. hefði fylgt mér að málum við þessar kosningar, þess vegna hefði ég komizt á þing. Hvaðan hefur hv. þm. þessa speki? Vill hann leggja saman atkv. framsóknarmanna, eins og þau hafa verið undanfarin ár í sýslunni, þar til hann fékk hjálp frá Alþfl., og sjá svo, hvaðan viðbótin hefur komið? Vill hann svo reikna út atkv., sem ég fékk 1956 og ég fékk nú og athuga, hvort ég hafi þurft á nokkurri viðbót að halda? Það skakkar aðeins 4 atkv. á því, sem ég fékk minna nú en 1956. En ætli frambjóðandi Framsfl. í Barðastrandarsýslu hafi ekki 50–60 atkv. meira, en flokkurinn hefur nokkru sinni átt, síðan Steingrímur Steinþórsson var í kjöri þar?
Það hefur verið erfitt að koma því saman, að vinstri stjórnin hafi verið óvinsæl, en forustuflokkur hennar hafi þó fengið í kosningum meiri kosningasigur, en nokkru sinni áður. Ja, það er m.a. af því, að þetta var það eina mál, sem þeir treystu sér yfirleitt til að ræða um, Þeir lögðu alla sína áherzlu, bæði á fundunum og í öllum sínum málgögnum, til þess að telja fólkinu trú um, að það væri að tapa frelsi sínu, ef það kysi ekki Framsfl, til þess að hindra að kjördæmabreytingin næði fram að ganga. Og það var gengið svo langt, að bændunum var talin trú um, að þeir mundu missa jafnvel jarðabótastyrkinn, ef þetta mál yrði samþ. Svo langt var gengið. Og þeir gátu þó fengið nægilega marga menn til þess að trúa sér, að þeir gátu aukið fylgi sitt á þessu eina máli. Þetta er sannleikurinn í málinu.
Ég vil enda þessi orð mín með því að óska þess, að þegar þjóðin áttar sig á því, hvað hefur skeð hér, þá njóti hún frjálsar en áður hefur verið atkvæðisréttar síns, einnig í hinni dreifðu byggð, því að því er ekki að leyna, að það hefur stundum verið þrýst nokkuð mikið á af því valdi, sem Framsfl. á í hverju héraði.
Ég er einmitt að vona, að þetta verði eitt sporið í áttina til þess, að menn gangi frjálsari að kjörborðinu nú en áður. Ég er alveg viss um, að það verður svo. Hins vildi ég gjarnan óska Framsfl., að hann batnaði, en ekki versnaði og yrði betri og meiri umboðsmaður dreifbýlisins, en honum hefur tekizt að vera hingað til, en þá má hann sannarlega breyta eitthvað um vinnuaðferðir.