13.05.1960
Neðri deild: 81. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 3179 í B-deild Alþingistíðinda. (1515)
118. mál, landnám, ræktun og byggingar í sveitum
Ásmundur Sigurðsson:
Herra forseti. Þetta verða aðeins örfá orð út af því, sem fram hefur komið í þessum umr. Hv. flm. frv., 2. þm. Norðurl. v. (JPálm), sagði í svari til mín áðan, að það væri ekki rétt, að framlög 41. gr. væru eingöngu ætluð til ræktunar. Ég vil alveg mótmæla þessu. Það er ekkert orð í þeirri grein, sem heimilar að nota þau til nokkurs annars en ræktunar, og bezta sönnun fyrir því er líka sú, að hann flytur hér frv. til þess að heimila að nota þetta fé til annars en ræktunar. Þess vegna vil ég algerlega mótmæla því, að ég hafi gefið nokkuð rangt í skyn í þessu efni.
Hv. þm. sagði enn fremur, að það væri ekki skortur á ræktun, sem ylli því, að jarðir færu í eyði, það væri skortur á húsum og það væri skortur á samgöngum. Við getum náttúrlega vel sagt, að það sé skortur á þessu öllu saman. Og það er líka enn eitt, sem kannske veldur því mest, en ég ætla út af fyrir sig ekki að fara að draga inn í þessar umr., og það er sú þróun í atvinnulífinu og öllu þjóðlífinu, sem er að breyta þjóðlífinu úr tiltölulega frumstæðu bændaþjóðfélagi í nútíma tækniþróað þjóðfélag. Þessi breyting er að verða í landbúnaðinum eins og öðru. Ég ætla ekki að fara að blanda því stóra máli inn í þessar umr. núna, en þar er ekki sízt að finna auðvitað eðlilega ástæðu til þess, að það er að verða stór breyting á þessum sviðum, sem m. a. kemur fram í þessu.
Þá mun það hafa komið fram hér, að það mundi vera að fækka mjög mikið eða tiltölulega orðnar heldur fáar þær jarðir nú orðið, sem eftir væri að byggja íbúðarhús á. Ég skal játa, að þeim hefur farið mikið fækkandi á síðari árum. En af því að ég vinn nú í þeirri stofnun, sem hefur með lánastarfsemina að gera til þessara mála, þá vill svo til, að mér er vel kunnugt um þetta, og ég vil því í því sambandi gefa t.d. hv. þm. þær upplýsingar, að síðan 1931, að fyrst var með lögum farið að lána til íbúðarhúsabygginga sérstaklega á sveitabýlum, hafa verið veitt úr Búnaðarbankanum 2998 lán, eða rétt að segja lán til bygginga á 3 þús. jörðum, og er það um það bil helmingur af öllum jörðum á landinu. Af þessum tæpum 3 þús. lánum voru veitt milli 8 og 9 hundruð á árunum 1931–1947, það voru í kringum 50 lán á ári eða innan við það. Þá kom fyrst verulegur kippur í þessa lánastarfsemi og það var með l. um landnám, nýbyggðir og endurbyggingar í sveitum, sem voru samþ. 1946. Þau árin, sem þau giltu óbreytt, það var frá 1947–1955, voru veitt 190 lán á ári að meðaltali, bæði á eldri býlum og nýbýlum, en þá var gerð breyting á þessum lögum, þannig að vextir voru hækkaðir, svo að verulegu nam. Þau ár, sem liðin eru síðan, hafa verið veitt samtals 620 lán, eða um 125–130 lán á ári. Hér er átt við bæði nýbýli og eldri býli.
Þegar litið er á þetta, er alveg ljóst, að það er helmingur af jörðum á landinu, sem hafa ekki fengið lán úr Búnaðarbankanum til byggingar íbúðarhúsa síðan 1931. Nú geri ég ráð fyrir, að eitthvað af þessum jörðum hafi verið, verið það vel byggðar upp áður, að þess gerist ekki þörf, en það sýnir samt, að það er mikið óunnið, þangað til búið er að byggja vel upp íbúðarhús á öllum býlum landsins.
Ég nefni þetta til þess að sýna, að ef eðlilegar ástæður eru fyrir hendi, séu ekki horfur á, að það fækki verulega umsóknum um þessi lán á næstu árum. Hitt er svo vitanlegt, að eftir því sem meira verður byggt upp og byggt vel upp á eldri býlunum, þá kemur vitanlega að því, að þeim fækkar, sem eftir verða, og hverfa vonandi að mestu.
Þá vil ég víkja örfáum orðum að reglugerðarákvæðinu, sem gert er ráð fyrir í till. minni á þskj. 350. Ég tel mjög nauðsynlegt, ef frv. er samþ., að setja þetta ákvæði og setja fastari reglur en frv. gerir ráð fyrir um, hvernig nýbýlastjórn skuli haga sér í þessu. Formaður nýbýlastjórnar, hv. 2. þm. Norðurl. v., gat þess, að það væri í mörgum tilfellum, sem nýbýlastjórn yrði að taka slíkar ákvarðanir, vegna þess að ekki væri hægt að setja í fastan ramma alla hluti, sem þyrfti að taka til greina í sambandi við það. Það er rétt. Fyrst og fremst hefur hún orðið að taka slíkar ákvarðanir í sambandi við t.d. bæjarflutninga og brunatjón og annað því um líkt. En ég hika ekki við að fullyrða það, að ef frv. verður samþ. óbreytt, muni það mjög mikið auka þennan vanda í þessum málum. Telja má líklegt, að umsóknir berist frá allflestum þeim bændum, sem leggja út í nýbyggingu íbúðarhúsa eftir þessa væntanlegu lagabreytingu, ef hún verður að lögum, og þá mun nýbýlastjórn þurfa mikið að meta, nema þá því aðeins að hún taki þá stefnu að veita öllum eða svo að segja öllum þennan styrk, en ef það yrði, má líka hækka þá upphæð, sem gert er ráð fyrir, að verulegum mun. Ef við gerðum ráð fyrir því, dugir ekki að gera ráð fyrir 1 millj. 250 þús., heldur 2½–3 millj. Nú geri ég ekki ráð fyrir, að þetta yrði gert, hún mundi reyna að meta ástæður manna að einhverju leyti, þannig að þetta kæmi ekki til greina.
Ég ætla ekki að hafa þessi orð öllu lengri, nema ég ætla aðeins í lokin að benda á, að það hefur nú um nokkuð langt árabil verið að fara fram hér á Alþ. heldur leiðinlegur eltingarleikur með þessi lán til byggingar á sveitabýlum. Það var lítils háttar styrkur veittur til byggingar á sveitabýlum fyrir árið 1947, þegar lögin um landnám, nýbyggðir og endurbyggingar í sveitum tóku gildi. En samt sem áður hrökk það ekki betur en svo, að það voru ekki byggð að jafnaði nema milli 40 og 50 íbúðarhús á ári. Með þeim lögum 1947 var tekin gersamlega önnur stefna. Þá voru vextirnir lækkaðir ofan í 2% af þeim lánum, þau voru hækkuð til stórra muna, og það var þetta, sem hleypti fyrst og fremst fjöri í byggingarframkvæmdirnar. En 1955 var aftur gerð breyting á vöxtunum og þeir voru hækkaðir, og afleiðingin varð svo sú, að rétt stuttu síðar var farið inn á þá braut að veita sérstaka byggingarstyrki til nýbýlanna, byggingarstyrki, sem urðu þó aldrei meiri en það, að þeir urðu rétt til þess að bæta upp það tjón, sem nýbyggjendurnir urðu fyrir af vaxtahækkunum. Og nú er búið að hækka þar vextina stórkostlega. Svo kemur svona tillaga hér á eftir um það að veita styrki til að bæta svolítið af þessu upp aftur. Þetta er nefnilega heldur óviðfelldinn eltingarleikur, og það, sem hann gerir fyrst og fremst, er, að hann heldur sífellt áfram að stimpla bændurna sem styrkþega í stað þess að reyna að halda fast við stefnuna, sem mörkuð var árið 1947, að veita lánin svo há sem unnt væri með lágum vöxtum, svo að þyrfti enga styrki, og það hefði verið æskilegast.