31.05.1960
Sameinað þing: 56. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 3374 í B-deild Alþingistíðinda. (1633)

Almennar stjórnmálaumræður

Landbrh. (Ingólfur Jónsson):

Herra forseti. Góðir áheyrendur. Við umr. í gærkvöld töluðu stjórnarandstæðingar um, að gefin hefðu verið fögur kosningaloforð af núverandi stjórnarflokkum á s.l. árl. Við sjálfstæðismenn sögðum fyrir kosningarnar, að gera þyrfti róttækar aðgerðir í efnahags- og fjármálum þjóðarinnar, strax þegar samstæður þingmeirihluti væri fyrir hendi til þess að gera slíkar og nauðsynlegar aðgerðir. Það, sem núv. stjórnarflokkar hafa að unnið, er því í fullu samræmi við það, sem sagt var fyrir kosningarnar. Stjórnarandstæðingar halda því fram, að lítilla aðgerða hafi verið þörf. Hermann Jónasson fullyrti í gærkvöld, að ekki væri um það að ræða, að nauðsyn hafi borið til róttækra aðgerða. Hermann Jónasson fullyrti, eins og hann orðaði það, að aðeins hefði þurft að draga nokkuð úr framkvæmdum og afla hefði mátt tekna með innflutningi á hátollavörum og hækkun yfirfærslugjalds, eftir því sem nauðsyn krefði. Þetta var það, sem hann vildi gera, gamla vinstristjórnarleiðin.

Þegar Hermann Jónasson og stjórnarandstaðan gera lítið úr því nú, að ríkisstj. hafi átt við erfið verkefni að glíma, verður ekki hjá því komizt að minna á, hvernig komið var í desember 1958, þegar vinstri stjórnin fór frá völdum. Ástæðulaust er að rifja þá sögu upp í löngu máli. Þjóðin þekkir þá sögu. Þjóðin veit, að núverandi stjórnarandstæðingar vildu vera áfram við völd. En þeir gáfust upp. Forustan var úrræðalaus, vonlaus og vanmegnug að leysa þau vandamál, sem við var að etja. Þjóðin man ummæli Hermanns Jónassonar og lýsingu hans á ástandinu, þegar hann kvaddi stjórnarráðið. Þjóðin man umsögn efnahagsmálasérfræðings stjórnarinnar um það, hvernig málum þjóðarinnar var komið. Landsmenn allir þreifuðu átakanlega á því, hvernig vinstri stefnan leiddi vandræði yfir þjóðina.

Þegar stjórnarandstaðan heldur því fram, að enginn vandi hafi verið fyrir hendi, þegar núv. stjórn tók við, þá mun enginn hugsandi maður, sem fylgist með í þjóðmálunum, taka þau ummæli alvarlega.

Til þess að forða því hruni, sem við blasti í desember 1958, myndaði Alþfl. minnihlutastjórn með stuðningi Sjálfstfl. Gerðar voru bráðabirgðaráðstafanir, sem orkuðu að koma í veg fyrir fullkomið öngþveiti, sem við blasti. Sannanlegt var, að vísitalan hefði komizt í 270 stig í októbermánuði s.l., ef vinstristjórnarstefnan hefði ekki verið stöðvuð í ársbyrjun 1959. Þarf ekki að lýsa því, hvaða afleiðingar slík dýrtíðarhækkun hefði haft á atvinnuvegina. Augljóst er, að það hefði leitt til algerrar stöðvunar, atvinnuleysis og vandræða. Reiknað hefur verið út, að gengi íslenzkrar krónu hefði þurft að vera 60 kr. í stað 38 kr., miðað við Bandaríkjadollar, ef vinstristjórnarstefnan hefði verið ráðandi fram eftir árinu 1959.

Bráðabirgðaráðstafanirnar, sem gerðar voru á árinu 1959, leiddu til þess, að afstýrt var vandræðum og hruni. Ekki var unnt að gera varanlegar ráðstafanir í efnahagsmálum fyrr en eftir síðustu kosningar, að samstæður þingmeirihluti var fyrir hendi. Ríkisstj. tók að sér að leysa þann hnút, sem Hermann Jónasson og hans stjórn gafst upp við að leysa.

Það þarf þrekmann til þess að tala eins og Hermann Jónasson gerði í gærkvöld, þar sem hann hlýtur að skilja, að þjóðin öll man, þegar hann sem skipstjórnarmaður þjóðarskútunnar stökk frá borði til þess að reyna að forða sér og sínum flokki, en skildi þjóðarfleyið eftir stjórnlaust í brimrótinu. Þjóðin getur gagnrýnt stjórnarflokkana og aðgerðir ríkisstj. í efnahagsmálum. Hún getur efazt um, að nauðsyn hafi borið til þess að taka svo stórt spor sem gert var. Þjóðin getur efazt um réttmæti aðgerðanna, á meðan reynslan hefur ekki sannað, að þær eru réttar og nauðsynlegar. En allir hljóta að hafa sannfæringu og vissu fyrir því, að sú forusta, sem brást á örlagastundu og gafst upp, þegar mest á reyndi, verðskuldar ekki traust og getur ekki vænzt þess að verða trúað fyrir forustuhlutverki að nýju.

Stjórnarandstæðingar neita fyrri yfirlýsingum sínum um erfiðleikana og vandann, sem þjóðin var komin í. Þeir þyrla upp blekkingum um, að verið sé að leggja byrðar á þjóðina að óþörfu. Stjórnarandstæðingar eru svo kaldrifjaðir, að þeir segja, að ríkisstj. hafi fellt krónuna að ástæðulausu. Þeir viðurkenna ekki, að krónan var fallin og það, sem gert var, var aðeins það að viðurkenna staðreyndir. Þegar stjórnarandstæðingar tala við bændur, er fullyrt, að farið sé verst með bændastéttina. Þegar þeir ræða við verkamenn, er fullyrt, að sérstaklega sé níðzt á þeim. Þegar þeir ræða við útgerðarmenn og sjómenn, er talið, að stjórnin hafi alls ekki séð þeirra hag borgið og aðstaða útgerðarinnar sé nú mun verri en áður. Þegar þeir ræða við kaupmenn, er fullyrt, að álagning sé svo lág, að nú sé engin aðstaða til þess að reka verzlun. Þegar þeir tala við iðnaðarmenn, er talið, að aðgerðirnar grafi undan iðnaðinum í landinu. Þannig reyna stjórnarandstæðingar að magna upp óánægju og reyna að vinna gegn því, að sú nauðsynlega víðreisn, sem stjórnarflokkarnir berjast fyrir, heppnist. Sem betur fer, er fólkið í landinu farið að skilja, að hin neikvæða barátta stjórnarandstöðunnar vinnur gegn þjóðarhag.

Oft heyrist það hjá ýmsum kjósendum Framsfl., þegar rætt er við þá, að þeir telja, að núverandi efnahagslöggjöf hafi verið það eina, sem hægt var að gera, og það hefði ekki mátt dragast lengur. Efnahagsmálalöggjöfinni er ætlað að ná því marki, að þjóðin leggi grundvöll að efnahagslegu og heilbrigðu atvinnulífi. Með efnahagslöggjöfinni er gjaldmiðill þjóðarinnar skráður á réttu gengi. Undanfarið hafa gilt mörg gengi í landinu og gjaldmiðillinn skráður á fölskum forsendum. Með því að draga úr uppbótakerfinu og skrá krónuna rétt hafa ýmsar vörur hækkað nokkuð í verði. Er engin ástæða til að reyna að dylja það. Þegar frá líður, mun sú verðhækkun, sem af réttu gengi leiðir, ekki verða tilfinnanleg, þar sem sú verðhækkun mun leita jafnvægis með eðlilegum hætti. Verðhækkun, sem stafar af réttri gengisskráningu, er því allt annars eðlis en verðhækkun, sem leiðir af álögðum sköttum og tollum. Slíka verðhækkun fær kaupandinn sízt bætta.

Framsóknarmenn og sósíalistar tala mikið um kjararýrnunina, sem almenningur nú verður við að búa. Hefur verið minnzt á bændur í því sambandi. Er því rétt að gera sér grein fyrir því, hvernig vinstri stjórnin bjó að bændastéttinni 1958. Þá voru lagðir á rekstrarvörur landbúnaðarins 55% skattar, án þess að tryggt væri, að bændur fengju nokkuð til þess að greiða þessa skatta með. Þannig hækkaði áburður og fóðurbætir um 50%, vélar og varahlutir svipað, en það gleymdist, þegar þessir skattar voru á lagðir, að tryggja landbúnaðinum tekjur til þess að standa undir sköttunum. Bændur urðu fyrir geysilegu tjóni vegna þess, að þeir fluttu út afurðir 1958 og 1959. Ekki kom vinstri stjórninni til hugar að bæta landbúnaðinum það tjón, enda þótt annar útflutningur væri á þeim tíma bættur að fullu. Afurðasölulöggjöfin var ekki lagfærð, fyrr en sjálfstæðismenn tóku að sér forustuna í því. Er vitað, að landbúnaðurinn hefur nú meiri möguleika en áður til þess að fá það verð fyrir afurðirnar, sem ætlazt er til með sex manna nefndar samkomulaginu. Sex manna nefndin reiknar út, hverjar tekjur bóndans eiga að vera, miðað við, að hann beri ekki minna úr býtum en verkamenn, sjómenn og iðnaðarmenn. Undanfarið hafa bændur ekki fengið að fullu greitt það verð, sem þeim var ætlað að fá. Stafar það af því m.a., að löggjöfin um afurðasölumál landbúnaðarins var ekki komin í það horf, sem hún nú er komin í, eftir breytingarnar, sem á henni voru gerðar s.l. vetur. Að nokkru leyti stafar þetta af því, að ekki hefur alltaf verið gert ráð fyrir nauðsynlegum kostnaði, og að nokkru leyti vegna þess, að sölufélög bænda hafa ekki ávallt haft svo góðan rekstur sem æskilegt er. Það er eðlilegt, að afkoma bóndans hljóti að vera slæm, ef haldið er eftir drjúgum hluta af þeim launum, sem honum ber að fá. Hvað mundi launþegi segja, ef skráð tímakaup væri 22 kr., en útborgað væri aðeins 20 kr.? Það er nauðsynlegt, að þessu óréttlæti verði kippt í lag, og að því hefur ríkisstj. unnið með endurbótum á afurðasölulögunum.

Annar þáttur þessa máls hlýtur einnig að vera hjá bændunum sjálfum, þannig að þeir sætti sig ekki við annað en að þeir aðilar, mjólkurbú, sláturhús og aðrir, sem með sölu landbúnaðarvara fara, greiði fullt verð fyrir vöruna.

Hv. þm. Páll Þorsteinsson minntist á brbl. og 3%, sem hann sagði að ætti að draga af bændum með þeim lögum, og vildi gera mikið úr því. Ég hélt satt að segja, að hv. þm. mundi ekki minnast á þetta, því að hlutur framsóknarþm. í því máli er ekki slíkur, að hann sé flokknum til sæmdar.

Það er rétt að geta þess, að sauðfjárafurðir hækkuðu ekki um 3% skv. samkomulaginu í vetur, heldur 4%, en mjólkurafurðir um 2.4%, sem að jafnaði var talið að væri þá 2.85%. Þetta samkomulag var ekkert neyðarsamkomulag. Þetta sýndu útreikningar, sem báðir aðilar sættu sig við, og hvorugur aðili óskaði eftir að vísa málinu til yfirdóms.

Þegar stjórnarandstæðingar tala um slæma afkomu bænda, er nauðsynlegt að gera sér grein fyrir því, að hin slæma afkoma bændastéttarinnar er ekki núv. stjórn að kenna. Efnahagsaðgerðir stjórnarinnar hafa enn lítið verkað á afkomu landbúnaðarins. Áburður og fóðurbætir er greiddur niður, þannig að verðhækkun á þessum vörum er ekki mjög tilfinnanleg. Hin slæma afkoma bændanna var augljós á s.l. ári, og stafar hún af fyrrgreindum aðgerðum árið 1958. Auðvitað taka bændur sinn þátt í því, sem nú gerist. Erfiðleikar þeirra eru fyrir hendi, og skal ég ekki gera lítið úr þeim. Augljóst er, að landbúnaðurinn getur ekki byggt framtíð sína á því, að krónan sé skakkt skráð. Bændur verða að byggja afkomu sína á því, að þeir fái fullt verð fyrir framleiðslu sína hverju sinni. Og ef það gerist, geta þeir staðið af sér dýrtíð og aðra erfiðleika ekki siður en aðrar stéttir þjóðfélagsins.

Þegar stjórnarandstæðingar eru ekki að tala við bændur, er mest gert úr því, hvað launþegar eru illa haldnir. Mætti gera samanburð á ráðstöfunum 1958 og núv. efnahagsaðgerðum, og kemur þá í ljós, að launþegar og landsmenn allir fá nú nokkuð til þess að geta tekið á sig þær verðhækkanir, sem af réttri gengisskráningu leiðir. Ekki var um það að ræða 1958, að fjölskyldubætur og ellilífeyrir væri hækkað eins og nú. Ekki var um það að ræða þá, að tekjuskattur af almennum launatekjum væri afnuminn. Ekki voru þá gerðar ráðstafanir til þess að lækka útsvörin um 10–15%. Þá urðu þjóðfélagsþegnarnir að taka á sig byrðarnar bótalítið, enda þótt verkföll væru almenn og kauphækkanir nokkrar í krónum, sem reyndust algerlega óraunhæfar, þar sem kaupmáttur launanna fór stórlega minnkandi í hinni skefjalausu dýrtíð, sem leiddi af stefnu vinstri stjórnarinnar.

Til merkis um það, að um miklar upphæðir er að ræða í bótum til almennings í landinu, skal þess getið, að í litlu hreppsfélagi úti á landi hefur verið reiknað út, hversu hárri upphæð nemur aukning fjölskyldubóta, ellilífeyris og afnám tekjuskatts, og er það skv. útreikningum 450 þús. kr. í þessu litla og fámenna hreppsfélagi. Þetta sýnir, að nú eru greiddar miklar bætur og háar fjárhæðir, sem gera almenningi léttara að taka á sig þær byrðar, sem af verðhækkununum leiðir.

Þá er það, sem stjórnarandstæðingar gera mikið úr, en það eru veltuútsvörin. Bezt væri, að ekki þyrftu nein veltuútsvör að vera. En úr því að ekki hefur tekizt að afnema þau, má fullyrða, að lögfesting í þá átt, sem nú er gerð, er til stórbóta frá því, sem verið hefur. Talað hefur verið um, að níðzt verði á samvinnufélögunum með þessu fyrirkomulagi. Geta má þess, að samvinnuskatturinn verður afnuminn og skattur á mjólkurbú og sláturhús sömuleiðis. Munu því ýmis sölufélög bænda greiða lægra útsvar eftir nýju lögunum en áður var. Er það að sjálfsögðu réttmætt, þar sem skattlagning á landbúnaðarvörur hlýtur að leiða til hækkaðs útsöluverðs. Mikið hefur verið gert úr því, að innlánsdeildum samvinnufélaga er ætlað að leggja inn í Seðlabankann hluta af innstæðuaukningu sinni. Ekkert er þetta nema grýla, og er vitað, að kaupfélagsstjórar gera ekkert úr þessu og telja kaupfélögunum engan óhag að þessu ákvæði í lögunum. En stjórnarandstaðan kallar eigi að síður: úlfur, úlfur. Má segja, að flest sé notað til þess að hræða fólk og blekkja með marklausum fullyrðingum.

Vaxtahækkunin er ekki vinsæl, og hefur jafnvel verið gefið í skyn, að hún sé til komin að óþörfu. Vexti ber að lækka við fyrsta tækifæri. Mætti telja það augljóst batamerki í efnahagslífinu, þegar það verður talið fært. Ætli samdráttur að verða of mikill og hættumerki atvinnuleysis gerir vart við sig, ber að örva framkvæmdir m.a. með vaxtalækkunum. Tryggja verður næga atvinnu fyrir alla, sem vilja vinna. Stefna ber að því, að þeim fjölgi, sem vinna að framleiðslustörfum. Nauðsynlegt er að vinna að því, að skipaflotinn verði mannaður íslenzkum áhöfnum, enda þótt það leiði til þess, að framkvæmdir minnki nokkuð.

Öruggt er, að þjóðin á fram undan bjarta tíma, ef hún sameinast um að vinna að þeim verkefnum, sem þarf að leysa. Nauðsynlegt er, að nokkur þolinmæði verði sýnd, þangað til árangur af aðgerðum ríkisstj. kemur í ljós. Batinn í efnahagsmálum þjóðarinnar mun koma og verður augljós, fyrr en menn grunar, ef áróðursöflunum tekst ekki að koma í veg fyrir, að efnahagsaðgerðirnar fái að njóta sín. Reynir nú á dómgreind og skilning alls almennings í landinu. Sættir þjóðin sig við að taka á sig nokkra kjaraskerðingu um stundarsakir, til þess að unnt verði að koma í veg fyrir varanlega kjaraskerðingu alþjóðar? Ef almenningur skilur, hvað í húfi er, er ekki að efast um, hver niðurstaðan verður. Það verður að treysta því, að sá kosturinn, sem tryggir þjóðinni farsæld og velgengni í framtíðinni, verði valinn.