07.04.1960
Neðri deild: 65. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 1974 í B-deild Alþingistíðinda. (599)
111. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Einar Olgeirsson:
Herra forseti. Hér liggur fyrir frá hæstv. ríkisstj. eitt af þeim málum, sem hún segist bera fram til þess að lina nokkuð afleiðingarnar af þeim aðgerðum, sem hún hefur þegar haft í frammi á öðrum sviðum, og er rétt að taka þetta nokkuð í gegn út frá því sjónarmiði. Við hliðina á almannatryggingunum á þetta frv. um tekjuskattsbreytinguna að verða það, sem á að bæta alþýðu manna að nokkru leyti upp kjaraskerðinguna. Meira að segja í þeim fallegu útreikningum, sem fyrir lágu, þegar gengislækkunarlögin voru sett fram, átti að sýna, að vísitölufjölskyldan fengi nú ekki raunverulega nema 3% dýrtíðaraukningu og það, sem bjargaði henni svona vel með þetta allt saman, væru almannatryggingarnar og tekjuskattslækkunin. Það er þess vegna rétt að byrja með því að athuga nú, hvað stiginn, sem hér er lagt til að verði lögfestur, segir og þýðir í þessum efnum.
Fyrir eintaklingana þýðir sú breyting, sem hér er lögð til á tekjuskattsstiganum, að t.d. launþegi með 60 þús. kr. tekjur, og svo að maður haldi sér alveg við vísitölufjölskylduna svokölluðu, þ.e. 2 börn á framfæri, þá hefur hann greitt í tekjuskatt fram að þessu 1390 kr., launþegi með 60 þús. kr. tekjur og tvö börn á framfæri. Þá sleppur hann sem sé nú við þessar 1390 kr., það er hans mikla eftirgjöf. Taki maður svo manninn með t.d. 130 þús. kr. tekjur og líka tvö börn á framfæri, þá þýðir það, að hann hefur áður greitt 18010 kr. og greiðir nú 4 þús., eða 14 þús. kr. sparar hann. Það þýðir, að maðurinn með 150 þús. kr. tekjur, samsvarandi vísitölufjölskylda, hefur greitt áður 24750 kr. og greiðir nú 7500 kr., eða 17 þús. kr., sem hans tekjuskattur minnkar. Og maðurinn með 200 þús. kr., líka vísitölufjölskylda, sem greitt hefur fram að þessu 44810 kr., greiðir nú 20500, eða sparar um 24 þús. kr. M.ö.o.: á sama tíma sem launþeginn með vísitölufjölskylduna með 60 þús. kr. tekjur fær eftir gefnar sínar 1390 kr., þá fær hátekjumaðurinn með 200 þús. kr. tekjur 24 þús. kr. eftir gefnar. Þetta eru sárabæturnar, eins og hæstv. ríkisstj. hyggst úthluta þeim til alþýðu manna til þess að draga úr afleiðingum dýrtíðarflóðsins, sem hún hefur velt yfir. Og ég held, að það hljóti að vera nokkuð greinilegt með þessu móti, hvað þetta þýðir fyrir einstaklingana, hvílíkt himinhrópandi ranglæti þetta er gagnvart láglaunamönnunum, gagnvart þeim, sem hafa þurftartekjurnar, eins og hagstofan reiknar þær núna, og hvílík gífurleg eftirgjöf þetta er hins vegar gagnvart hálaunamönnunum, gagnvart verulegum hátekjumönnum.
Hvað þýðir þetta svo fyrir fólkið í heild, við skulum taka Reykjavík, við skulum taka gjaldendurna í Reykjavík sem heild, eins og þeir vöru á skattskrá 1959? Samkv, þeim útreikningum, sem skattstofan hefur gert, kemur það í ljós, að 18 þúsund gjaldendur, — nákvæmlega 18390 gjaldendur, — 18 þús. gjaldendur í Reykjavík af alls um 26 þúsund gjaldendum fá eftirgjöf, sem er 20 millj. Það eru hér teknir allir þeir, sem hafa undir 70 þús. kr. tekjur. Eftirgjöfin til allra þessara 18 þús. er 20 millj. En ef maður tekur aftur á móti þá 1900 hæstu, hvað fá þeir þá í eftirgjöf, sem eru að tölu til aðeins 1/10 af þessum? Hvað fá þeir 1924 hæstu gjaldendur í Reykjavík eftir gefið í skatti með þessu móti? Þeir fá 18 millj. M.ö.o.: það eru teknar þarna tvennar upphæðir. Annarri er úthlutað til 18 þús. gjaldenda, það þýðir rúmar 1000 kr. á mann að meðaltali. Svo eru teknar hinar 18 millj. Þeim er úthlutað til 1900 hæstu gjaldendanna, eða tæpar 10 þús. kr. á hvern af þeim að meðaltali. M.ö.o.: ef maðurinn hefur undir 70 þús. kr., tekur ríkisstj. til úthlutunar til hvers af slíkum mönnum að meðaltali 1000 kr. Ef það eru aftur á móti menn, sem hafa yfir 100 þús. kr. tekjur, tekur ríkisstjórnin 18 millj. kr. til að úthluta, til hvers af þeim að meðaltall 10 þús. kr.
Þetta eru hugmyndir hæstv. ríkisstj. um réttlætið. Þetta eiga þó að vera sárabæturnar til alþýðu manna. Sá venjulegi launþegi með 60 þús. kr. laun og þar undir fær í sinn hlut 1100 kr. að meðaltall, og þetta gildir um 2/3 af öllum gjaldendum í Reykjavík, 18 þús. af 26 þús. Þetta er það, sem þeim er skammtað. Og á sama tíma eru öllum hátekjumönnum í Reykjavík, öllum, sem hafa yfir 100 þús. kr., gefnar aðrar 18 millj., tífalt meira á hvern þeirra að meðaltali. Af þessu má sjá, hverra hagur það er, sem hæstv. ríkisstj. ber fyrir brjósti. Það er ekki aldeilis vísitölufjölskyldan, fjölskyldan með 60 þús. kr. þurftartekjurnar, það er lítið, sem hún fær í dýrtíðaruppbót, meira að segja þó að hún hefði tvö börn á framfæri, meira að segja sú fjölskylda. En þeir, sem hafa yfir 100 þús. kr. tekjur, fá aldeilis úthlutað til sín, að meðaltali 10 þús. kr. á mann, — fari þeir upp í 200 þús., þá um 24 þús. Þar er ekki verið að skera við nögl sér. Ríkisstj. þekkir sína, eins og fjandinn er vanur að gera. Það er þess vegna ekki að tala um það, að réttlætið í þessu er eftir þeirri kokkabók, að því ríkari sem þú ert, því meira skalt þú fá; því fátækari sem þú ert, því meira skal af þér tekið. Það var líka greinilegt, að sú sama ríkisstj. sem er að afnema vísitöluna er að veita uppbætur. Svo að ég taki dæmi, sem hv. 7. þm. Reykv. (ÞÞ) var með hér áðan, vísitöluuppbótin samkvæmt því dæmi er m.ö.o. það, sem samsvaraði, meðan engin hækkun væri komin fram, 5% hjá þeim, sem 60 þús. kr. tekjurnar hafa, og 20% hjá þeim, sem 160 þús. kr. tekjurnar hafa.
Ég sá það einhvern tíma í málgagni Alþfl. nýlega, að það væri mikil jafnaðarstefna í því að vera að afnema tekjuskattinn, og það var eitt af þeim málum, sem Alþfl. alveg sérstaklega flutti þáltill. um, að stefna bæri að, að afnema tekjuskattinn með öllu. Ég er hissa á, að hann skuli ekki hafa lagt það fram að afnema hann með öllu, fyrst þetta er orðið hans aðalhugsjónamál, þveröfugt við það, sem var, þegar hann var stofnaður, þegar hann lýsti því yfir í stefnuskrá sinni, og mikið má vera, ef það stendur þar ekki enn þá, að hann sé á móti öllum óbeinum sköttum og tollum og með beinum stighækkandi sköttum á tekjur og eignir. Já, ég var eiginlega að spyrja að því, hvernig stæði á því, að Alþfl. hefði ekki getað fengið þetta fram. Var það virkilega svo, að það væri þá Sjálfstfl., sem stæði á móti því að afnema tekjuskattinn líka á tekjum hjá hátekjumönnunum? Það væri gaman að fá það upplýst á eftir, af hverju er verið að skilja þennan tekjuskatt eftir, fyrst Alþfl. stóð með því sem höfuðreglu að afnema tekjuskattinn með öllu. Var það þá Sjálfstfl., sem sá um, að þessir hátekjumenn skyldu þó bera einhvern tekjuskatt? Það væri fróðlegt að fá það upplýst, svo að maður vissi um samningana, sem hefðu farið fram um þetta, m.ö.o., hvort Alþfl, hefði barizt mjög harðlega fyrir því að afnema líka tekjuskattinn á þeim ríku, sem eftir er enn þá í þessu frv., eða hvort það eigi kannske að koma við endurskoðunina næstu. Ég verð að segja það, að þegar farið er að kenna svona hluti eins og hér er verið að framkvæma við jöfnuð eða jafnaðarstefnu, m.ö.o., að losa yrði jafnt ríka sem fátæka við tekjuskatt, þá liggur við, að manni detti í hug nokkuð bitur setning, sem ég held að Anatole France hafi einhvern tíma mótað í gamla daga, að lögin, sem væru jöfn fyrir öllum, bönnuðu í sinni hátign jafnt ríkum sem fátækum að sofa undir brúm eða betla á gatnamótum. Það fer að verða nokkuð einkennilegur jöfnuður, ef það er orðið hugsjónin, að það eigi að losa jafnt ríka sem fátæka við tekjuskatt. Og maður sér smámynd af því, hvert þetta er að leiða, þegar 60 þús. tekjumaðurinn, láglaunamaðurinn, er losaður við tekjuskattinn á 1390 kr., til þess að það sé hægt um leið að losa hátekjumanninn með 200 þús. kr. við 24 þús. kr. af sínum tekjuskatti. Ég vil bara benda á, hvert verið er að stefna með þessum aðferðum.
Það, sem notað hefur verið alveg sérstaklega sem röksemd fyrir því m.a. af hálfu Alþfl., að það ætti að fara að afnema tekjuskattinn, er, að tekjuskatturinn komi orðið þyngst niður á launþegum, vegna þess að þeir hafi yfirleitt slæma eða jafnvel oft og tíðum enga aðstöðu til þess að svíkja undan skatti. Hins vegar hafi hlutafélög og stóratvinnufyrirtæki allgóða aðstöðu til þess að svíkja undan skatti. Það er opinbert leyndarmál, að skattsvik hafa verið alltíð og hafa viðgengizt í mjög ríkum mæli á Íslandi á síðastliðnum áratugum. Og það má vissulega segja, að tekjuskattsstiginn, ekki sízt þegar útsvarsstiginn hefur verið tekinn til samlagningar við hann, hafi verið það þröngur, að hann hafi verið of þröngur og þannig beinlíms leitt menn til skattsvika. Þessa ókosti í sambandi við tekjuskatt, stighækkandi tekjuskatt, var auðvitað hægt að laga með tvennu móti. Það var annars vegar hægt að laga þetta með því að rýmka nokkuð um tekjuskatt, sem sé að láta tekjuskattinn byrja hærra en hann hefur byrjað og láta hann ekki vera, sérstaklega til að byrja með, eins hratt stighækkandi og hann hefur verið. Það út af fyrir sig hefði verið mjög réttlátt og mjög nauðsynlegt að gera þá endurbót. Í öðru lagi var hægt að bæta úr þessu með því að gera skatteftirlitið miklu betra og á vissan hátt harðvítugra en það er.
Ég held næstum því, að sú skoðun hafi skapazt hér á Íslandi, að kapítalisminn sé óhugsandi án skattsvika. Sannleikurinn er sá, að kapítalisminn hér á Íslandi, — ég held, að ég hafi talað um það einhvern tíma áður hér, fyrir einum eða tveimur áratugum, — hefur raunverulega alltaf verið bannaður, hann hefur alltaf þróazt hér í banni laganna, sem sé með skattsvikum og gjaldeyrissvikum, með brotum á löggjöfinni um skattheimtu og gjaldeyrisheimtu, og ég held, að það sé ekki fjarri lagi, enda hafa ýmsir forustumenn kapítalistanna orðið til að taka undir þetta. Þó að kapítalisminn hafi þróazt á Íslandi á þennan máta, þýðir það ekki, að hann geti ekki þróazt í einu landi án skattsvika, og ég hef fullyrt það hér áður, þegar við höfum verið að ræða þessi mál, að t.d. í því höfuðlandi kapítalismans, sem Bandaríkin eru, þá er það vitanlegt, að þrátt fyrir það, þó að skattsvik komi fyrir, eru þau ekki reglan, vegna þess að ríkið sjálft framkvæmir svo harðvítugt skatteftirlit, að jafnvel hin stóru og voldugu fyrirtæki þar hafa allmikið aðhald í þessum efnum, og ég veit, að þeirra eigin skattskýrslur eru lagðar til grundvallar um alla tekna- og eignaskiptingu í Bandaríkjunum, og jafnt kommúnistar sem kapítalistar notast við þessar skattskýrslur þeirra, sem þannig liggja til grundvallar, sem nokkurn veginn örugga heimild um, hvernig þjóðartekjur Bandaríkjanna skiptast á milli auðmannastéttar og launþega, vegna þess að það má í heild nokkurn veginn treysta þessum skattaframtölum. Hins vegar eru gífurlegar refsingar, sem ná langt aftur í tímann, svo framarlega sem það kemst upp um einhverja, að þeir séu skattsvikarar, og það er sagt t.d. í London, — ég sel það ekki dýrara en ég keypti, — að það að fara þar til lögfræðinga til þess að biðja þá um að skattsvíkja skýrslur, það mundi alls ekki þýða. Lögfræðingur mundi ekki taka slíkt að sér, en ég efast um, að íslenzkir lögfræðingar mundu nú álita slíkt óverjandi, með allri virðingu annars fyrir þeim.
Ég held, að það væri þess vegna alveg hægt þrátt fyrir kapítalismann í okkar landi að framkvæma tekjuskattslöggjöf án skattsvika, en með því að taka upp annað kerfi í þessum efnum. Jafnvel ég hef ekkert í því sambandi á móti því t.d., að það ameríska kerfi væri upp tekið, þó að ég sé ekki hrifinn af öllu, sem þar er. Það er rétt að nota hverja þá hluti, sem við getum lært gott af, hvaðan sem þeir koma. Ég gerði þetta hér að umtalsefni áður. Það var fyrir rúmu ári verið að breyta hér tekjuskattslögunum viðvíkjandi hlutafélögunum. Ég var á móti þeim hluta þeirra breyt., sem snerti hlutafélögin, að það var ákveðið þar að gefa þeim eftir og veita þeim allmiklu vægari tekjuskatt en áður, en án þess að Samtímis væri breytt þannig l., að skattheimtan væri gerð örugg og skatteftirlitið gott. Ég áleit og sagði þá, að það hefði átt að segja við hlutafélögin, um leið og þessu var breytt, nokkurn veginn á þessa leið: Við vitum nú, að þið hafið skattsvikið hingað til, og það er opinbert leyndarmál. Héðan í frá verðið þið að gera svo vel að vera heiðarleg, og ef þið ekki verðið það, verður ekki tekið af neinni miskunn á ykkur. — Ég álít, að það hafi verið rangt að breyta þeim lögum, án þess að gera um leið þær breytingar á skattkerfinu, sem þurfti, og meira að segja þær breytingar hefðu verið of miklar, þó að það hefði verið gert. Og ég álít það aftur rangt núna viðvíkjandi hátekjumönnum, sem hér er verið að lina hjá, að gera svona miklar breytingar, án þess að breyta skattinnheimtunni og skatteftirlitinu um leið. Ég álít það rangt. Þegar ríkið gerir svona breytingar og ætlast til þess, að sá almenni borgari í þjóðfélaginu, hvort sem það er hlutafélag eða einstaklingur, sem á í hlut, fari nú að breyta þarna um, þá á þetta að gerast þannig, að menn fái að vita af því. Það á að segja við menn um leið: Sú vatnsgrautarmiskunnsemi, eða hvað sem það hefur nú verið fram að þessu, verður ekki látin viðgangast. Ef ykkur er gefinn eftir skattur og breytt um, þá er héðan af ætlazt til þess, að þetta sé líka raunveruleiki. — Ég er hræddur um, að rétt eins og hefur orðið um hlutafélögin, eins verði með þessa breyt., sem nú er gerð við þá, sem hæstu tekjurnar hafa í þjóðfélaginu. Hvort það eru einstaklingar sem hátekjumenn eða hlutafélög, þá er þeim þarna gefið eftir, en gamla skattsvikakerfið allt saman látið haldast, og það er rangt. Það er vitanlegt, að lágtekjumennirnir svíkja yfirleitt ekki skatt, ekki kannske endilega út af því, að þeir séu betri en hinir, en vegna þess að þeir komast ekki upp með það, vegna þess að atvinnurekendurnir, sem greiða þeim kaupið, gefa þeirra laun upp, þannig að þeir fátæku eru í þessu heiðarlegir. Reglan er yfirleitt, að þeir séu heiðarlegir í þjóðfélaginu. En þeim ríku er með þessu ívilnað, og það er rangt. Þess vegna álít ég, að sú ríkisstj., sem undirbjó þessa löggjöf, hefði ekki átt að koma með þetta fram núna án þess að koma um leið fram með ýtarlegar tillögur, sem breyttu öllu skattakerfinu, afnema þessar skattanefndir og allt þetta gamla dót, sem við höfum haft, þar sem voru meira eða minna leifar frá því, að menn voru í gamla daga að vinna þetta í frístundum sínum, að leggja á og reikna út, og færa þetta yfir í nýtízkuhorf með skörpu eftirliti. Og ég álít slæmt, að þetta skuli ekki hafa verið gert, og þess vegna er ég alveg andvígur þessum miklu tilslökunum, sem gerðar eru á hátekjunum í þessu sambandi, um leið og ég hins vegar undirstrika, að ég er algerlega fylgjandi því að afnema alla skatta á þurftarlaunum, og er það satt að segja ekki of skarplega í farið hvað þurftarlaunin snertir.
Ég vil þess vegna segja það, þegar maður lítur yfir þessar till. um tekjuskatt, þegar maður sér, hvað það er lítið, sem hinir fátæku og hinir tekjulágu fá, og hvað lífskjaraskerðingin, sem þeir verða fyrir, er ægileg, hvað það er hins vegar mikið, sem hátekjumennirnir og þeir auðugu fá í sinn hlut, og þegar maður svo íhugar, að hæstv. ríkisstj. segir, að þessi löggjöf, sem hér liggur fyrir, sé sárabætur fyrir þá fátæku, þá verð ég að segja, að það er orðið hart ástand í þjóðfélaginu, þegar það er komið svo, að meira að segja á sárabótum þeirra fátæku eiga þeir ríku að græða. Það eru þá flest útispjót höfð, þegar verið er að losa þá fátæku, þá tekjulágu við sínar 1–2 þús. kr., sem þeir borga í tekjuskatt, að þeir ríku og þeir tekjuháu skuli nota tækifærið um leið til þess að taka til sjálfs sín 10—20 þús. Það er auðséð, hverjir það eru, sem hæstv. ríkisstj. ber fyrir brjósti. Hún gat hins vegar ekki gefið hátekjumönnunum eftir, nema hinir yrðu að fá þetta um leið, svo að það er nokkurn veginn auðséð, hverjar hvatirnar eru, sem þarna liggja til grundvallar, og ég býst við satt að segja, að það séu höfuðhvatirnar í þessu efni. M.ö.o.: Þetta er ein aðferð til til þess að taka af þeim tekjulágu í þjóðfélaginu og til þess að gefa þeim tekjuháu og þeim ríku meira. Þessi tekjuskattslöggjöf, sem hér liggur fyrir, verður þess vegna að miklu leyti þáttur í þeirri heildarárás, sem ríkisstj. er að framkvæma á lífskjör þeirra tekjulágu í þjóðfélaginu, en að hygla þeim tekjuháu og þeim auðugu því meir.
Það virðast vera tvenns konar rök, sem færð eru fram fyrir því, að engu að síður sé þetta réttlátt. Önnur rökin hafa mér virzt koma fram frá Alþfl. Þeir segja, — það hefur að vísu enginn Alþfl.-maður komið fram með það hér á þingi, en í Alþýðublaðinu held ég að þeir hafi verið að minnast á það, að hátekjumennirnir sleppi nú ekki aldeilis. Þó að þeir fái nú eftir gefin 10–20 þús. kr. hver í tekjuskatt, eigi þeir nú aldeilis að fá að kenna á söluskattinum í staðinn. Mennirnir, sem tekjuskatturinn minnki um 30 þús. kr. hjá, muni bara því þyngra verða fyrir söluskattinum, sem hæstv. ríkisstj. leggur á. Já, það er auðséð, að þeir menn í Alþýðublaðinu, sem þetta reikna út, virðast ganga út frá því, að þeir eyði alldrjúgt, þessir hátekjumenn, bæði í brennivín og tóbak og sitt hvað annað. Klókur maður hefur reiknað það út, að ef einn maður ætti að borga þær 30 þús. kr., sem hann sparaði í tekjuskatti, ef hann væri með tekjur hátt á þriðja hundrað þúsundinu, og 20 þús. kr., sem hann kynni að spara í útsvari, — ef hann ætti að eyða því öllu saman í söluskatt, yrði hann líklega, jafnvel þó að maður reiknaði með söluskattinum tvöföldum, eins og hann kæmi út, þegar búið væri að leggja á hann, og allt slíkt, að eyða yfir 800 þús. kr. á ári, til þess að ríkið næði af honum aftur slíkum sköttum í söluskatti og álagningunni á hann.
Ég er hræddur um, að það sé nokkuð slæmur útreikningur, sem þeir menn eru með, sem halda, að með því að gefa hálaunamönnunum eftir tekjuskatt og útsvar muni ríkið ná því meira af þeim í söluskatti og öðru slíku. Slíkt er ekkert nema blekking. Ég sá hins vegar í grg. ríkisstj. fyrir þessu frv., að hún virtist ganga út frá því, að við það, að óhófleg skattlagning væri afnumin eða minnkuð, mundi vilji manna til framtaks og vinnusemi aukast. Og ég hef orðið var við það, að í öllum þeim rökum, sem ríkisstj. hefur komið fram með í sambandi við allar þær efnahagsráðstafanir, sem nú eru gerðar, hefur það verið allríkur þáttur í rökunum, að með því að einstaklingarnir og ekki sízt þeir í jáðu einstaklingar slyppu betur, þá mundi því meira verða lagt fram í þjóðfélaginu til aukningar á framleiðslunni, m.ö.o.: þegar atvinnurekendurnir og aðrir, sem háar tekjur hafa eða gróða, slyppu betur í skatti, mundi það koma þjóðfélaginu til góðs í því, að þá yrði því meira fest í því, sem praktískt er, í því, sem hagnýtt er fyrir þjóðfélagið, í framleiðslutækjum og öðru, sem eykur þjóðarauðinn, og raunverulega eru það þær röksemdir einar, sem eitthvert tillit væri hægt að taka til, ef þær reyndust sannar. Ég býst við, að slíkar röksemdir mundu t.d. að ýmsu leyti eiga við í sumum gömlum kapítalistískum löndum, þar sem ákaflega mikið af þeim gróða, sem skapast hjá örfáum hlutafélögum þar, fer til aukningar á framleiðslutækjum, vegna þess að þessir stóru auðhringar setja hlutfallslega mjög mikið af sínum gróða í ný framleiðslutæki. Það er nefnilega skiljanlegt, að þar sem öll gróðamyndun í þjóðfélaginu verður á höndum manna í þessum auðfélögum, sem eru jafnvel ekki einu sinni 1% af þjóðfélaginu, komast slíkir menn, þegar auðmannastéttin er svona fámenn, ekki yfir að geta eytt þessu með neinni venjulegri mannlegri eyðslu, þannig að það verður alltaf hlutfallslega miklu meira af gróðanum, sem fer í einhverja aukningu á framleiðslutækjum, þegar kapítalistísk þjóðfélög eru komin á slíkt stig. En á þetta sér stað á Íslandi, og er hægt að færa fram þau rök, miðað við íslenzkt þjóðlíf, að ef við linum á skattheimtu hjá hvort heldur er hlutafélögum eða hátekjumönnum, mundi það að einhverju leyti koma okkar þjóðlífi til góðs, vegna þess að viðkomandi menn mundu setja meira í fjárfestingu til að fá framleiðslu? Ég segi nei. Og ef einhverjir úr stjórnarliðinu hafa álitið, að þetta væru sæmileg rök frá þeirra hálfu, þá vil ég reyna að sanna, að svo er ekki.
Yfirstéttin á Íslandi er allfjölmenn. Samdráttur fjármagnsins á einstakar hendur hefur ekki þróazt hér í eins ríkum mæli og erlendis. Ég hef undanfarið getið mér þess til og haldið því hér fram, að það mundi hlutfallslega meira af gróðamyndun á Íslandi fara í neyzlu, – allt, sem kallað er neyzla, hjá þeim, sem gróðann fá, — heldur en í öðrum löndum í kringum okkur. Og ég hef fengið sannanir fyrir því nú, að svo er. Í töflum, sem Haraldur Jóhannsson hagfræðingur birtir í bók sinni um efnahagsmál, tekur hann nokkurn samanburð á Íslandi og löndunum í VesturEvrópu og Norðurlöndum um það, hve mikill hluti af okkar þjóðartekjum, þeim sem til fjárfestingar fara, fer í neyzlufjárfestingu og í framleiðslufjárfestingu. Eins og hér hefur verið oft rætt og ég þarf ekki að endurtaka, erum við Íslendingar svo að segja hæstir allra þjóða um fjárfestingu í heild, m.ö.o. um þá fjárfestingu, sem almennt fer bæði til þess, sem kallað er neyzlufjárfesting, og þar eru talin hús og allt annað slíkt, og í þá fjárfestingu, sem fer til framleiðsluaukningar. En það sem ræður úrslitum fyrir þjóðarbúið um, hve gagnleg þessi fjárfesting sé fyrir þjóðarheildina, er, hve mikill hluti það er af þessari fjárfestingu, sem fer í framleiðslufjárfestingu, og hve lítil] hluti það er, sem fer í neyzlufjárfestinguna. Hlutfall okkar Íslendinga í þessum efnum er það versta af öllum Vestur-Evrópu- og Norðurlandaþjóðunum. Þar sem Norðmenn t.d. verja 75% af sinni fjárfestingu í framleiðslufjárfestingu, en 25% í neyzlufjárfestingu og Danir raunar því sama, t.d. 66% í framleiðslufjárfestingu og 34% í neyzlufjárfestingu, þá erum við Íslendingar einir allra þjóða í allri Vestur-Evrópu og Norðurlöndum með þau hlutföll, að neyzlufjárfestingin er meiri hjá okkur en framleiðslufjárfestingin. T.d. á árinu 1955 er neyzlufjárfestingin 54% af heildarfjárfestingunni og 1956 56%, en framleiðslufjárfestingin 46% fyrra árið og 44% seinna árið. Það þekkir maður líka af eigin reynslu hér. Ef eitt heildsölufyrirtæki hér í Reykjavík græðir, þá hefur forstjórinn í því fyrirtæki meiri tilhneigingu til þess að taka eina millj. út úr því og byggja villu í „Snobbhill“ en taka eina millj, út úr því og auka með því framleiðslu þjóðarinnar. Og þetta eru hlutir, sem hafa alltaf gerzt hér undanfarinn áratug og koma til með að gerast næsta áratug, svo framarlega sem þjóðfélagið tekur ekki stjórnina á fjárfestingunni.
Þess vegna vil ég, ef það eru rök hjá stjórnarliðinu fyrir því að gefa hátekjumönnum eftir eins mikið og þarna er gert, leyfa mér að halda því fram, að þessi rök fái ekki staðizt. Þetta verður ekki til þess að auka framleiðsluna á Íslandi, vegna þess að reglan er, að þessir menn leggja ekki í þá fjárfestingu, sem þjóðinni er nauðsynlegust, heldur út frá sínum persónulegu hagsmunum fyrst og fremst í sína neyzlufjárfestingu. Við höfum reynslu af þessu á tímabilinu, sem prófað var að gefa þetta frjálst hjá þeim, t.d. á tímabilinu 1950–56. Og það sýndi sig, hvernig þetta fór. Í þá fjárfestingu, sem þjóðinni var lífsnauðsyn, lögðu þeir ekki einn einasta eyri. Það var ekki keyptur einn einasti togari á því tímabili, sem kunnugt er, og stærsta fjárfestingin, sem framkvæmd var til framleiðslu, eins og sementsverksmiðjan og áburðarverksmiðjan, það varð ríkið allt að gera.
Það er þess vegna alger bábilja sem rök að láta sér detta í hug að gefa hátekjumönnunum eftir skatt með það fyrir augum að auka með því þjóðarbúið og gera framleiðslu þjóðfélagsins meiri. Þau rök fá ekki staðizt hér á landi. Ég skal ekki neita því, að það væri hægt að halda þessum rökum fram í þeim kapítalistísku þjóðfélögum, þar sem samdráttur fjármagnsins er orðinn allra mestur, þar sem hann er orðinn svo gífurlegur, að hvaða lúxus, hvaða óhófseyðslu sem þeir auðmenn, sem eiga Standard Oil eða þessi stóru auðfyrirtæki Ameríku, veita sér, þá er það svo hverfandi lítill hluti af þeim gróða, sem þeir fá, að þeir komast aldrei hjá því að setja yfirgnæfandi meiri hluta gróðans í framleiðslufjárfestingu, vegna þess að þeir torga honum ekki, hvað vitlaust sem þeir reyna að eyða. Hér á það ekki við okkar yfirstétt. Hún kemst yfir að torga mjög miklum gróða og hefur verið alveg frámunalega skammsýn í þessum efnum: Í 20 ár er það ríkið, sem hefur alltaf orðið að grípa í taumana til þess að auka sjávarútveginn á Íslandi með ráðstöfunum, sem stundum hafa verið gerðar jafnvel á móti vilja stórs hluta af yfirstéttinni. Ríkið hefur svo að segja orðið að þvinga það í gegn að auka sjálfan grundvöllinn, sem yfirstéttin byggir allt sitt líf á. Ég á við aðgerðir annars vegar nýsköpunarstjórnarinnar og hins vegar vinstri stjórnarinnar, aukninguna í tíð nýsköpunarstjórnarinnar á togaraflotanum, í tíð vinstri stjórnarinnar á bátaflotanum, svo að aðeins nokkuð sé tekið. Það er þess vegna alþýðan með sínum áhrifum á ríkisvaldið á þessum tveimur tímabilum, sem verður að gripa í taumana, vegna þess að okkar yfirstétt hugsar ekki um að efla sjálfan atvinnugrundvöllinn undir þjóðfélaginu. Þess vegna segi ég það, að skyldi einhverjum hafa dottið í hug, að með því að fara að gefa yfirstétt okkar eftir tekjuskatt að einhverju leyti, mundi hún fara að verða ráðdeildarsamari, þá er það alveg út í hött. Hún hefur ekki verið það, þegar hún hefur haft slíka möguleika, og hún verður það ekki heldur hér eftir. Það eru engin önnur ráð, ef íslenzkt þjóðfélag ætlar að sjá um að nota rétt þann hluta af þjóðartekjum, sem nauðsynlegt er að fari til aukningar á okkar framleiðslu, það eru engin önnur ráð til en þjóðfélagið sjálft stjórni þeirri fjárfestingu með sínum eigin afskiptum, svo að segja með harðri hendi, svo að segja með því sjálft að taka það miklar tekjur til sín, að þjóðfélagið ráðstafi þessu á skynsamlegan hátt. Okkar auðmannastétt kemur ekki til með að gera þetta af eigin hvötum, og hafi ríkisstj. einhverja sérfræðinga, sem hafa ráðlagt henni þetta, þá eru það menn, sem að vísu máske þekkja vel, hvað gerzt hefur í Bandaríkjunum og hvers konar lögmál geta gilt þar, en þekkja ekki reynsluna hér heima.
Ég hef nú gert grein fyrir því, að að svo miklu leyti sem þessi tekjuskattslöggjöf átti að vera sárabætur til þeirra fátæku og tekjulágu, þá er hún aðeins sárabætur, sem þeir ríku um leið græða á margfalt það, sem þeim fátæku er eftir gefið. Að svo miklu leyti sem þetta á hins vegar frá hálfu hæstv. ríkisstj. að vera þjóðhagsleg ráðstöfun til þess að ýta undir sparsemi og ráðdeild hátekjumanna á Íslandi, til þess að búa þannig í haginn fyrir betri þjóðarbúskap, þá er ríkisstj. að fara vill síns vegar. Þetta verður ekki til þess, enda sýnist mér satt að segja Alþýðublaðið í þeim útreikningi, sem það er með að fara, í raun og veru komast þarna nær, að það búist sem sé við því, að hátekjumennirnir hafi fyrst og fremst tilhneigingu til þess að eyða þessu, og geri sér þess vegna þá hugmynd, að ríkisstj. geti klófest þessa eyðslu hjá þeim, og a.m.k. væri skemmtilegra að fá frá stjórnarflokkunum eða stjórnarblöðunum aðra hvora röksemdina fyrir þessu, en ekki tvær röksemdir, sem stangast hvor við aðra og eru algerlega andstæðar hvor annarri. Hins vegar vil ég segja það, að hvað snertir þetta litla, sem láglaunamönnunum er eftir gefið með þessu, sem þýðir, að allur þorri verkamanna verður skattfrjáls, þeirra manna, sem eru með sín 60–70 þús. kr. laun, þá er það kostur — þá er það hlutur, sem við höfum gjarnan viljað fá fram, og að því leyti er ég alveg fylgjandi og minn flokkur parti af þessum lögum. Við álítum hins vegar, að ríkisstj. hefði ekki átt að gefa hátekjumönnunum svona mikið eftir, það sé farið allt of langt í því. Skalinn hefði átt að vera miklu meira stighækkandi, þegar komið var upp undir 100 þús. Jafnframt álítum við, að það hefði átt að fylgja þessu frv. um leið harðvítugt kerfi um innheimtu tekjuskattsins og eftirlit með álagningu hans, og þess vegna er þessi löggjöf stórgölluð, þó að í henni séu partar, sem við erum algerlega fylgjandi.
Ég hef sagt frá sjónarmiði okkar Alþb.-manna okkar álit á aðalatriðum þessa frv. M.ö.o.: þegar nauðsynlegur hlutur er gerður fyrir þá fátæku og fyrir láglaunamennina, þá taka hálaunamennirnir til sín um leið miklu, miklu stærri hlut, og þetta tvennt er keðjað saman í þessu frv.
Þetta frv. mun nú fara til þeirrar n., sem ég á sæti í, og það gefst þess vegna tækifæri aftur til að ræða það frekar, en viðvíkjandi þeirri almennu afstöðu til þess vil ég láta þetta nægja.