28.03.1961
Sameinað þing: 60. fundur, 81. löggjafarþing.
Sjá dálk 1694 í B-deild Alþingistíðinda. (1613)

Almennar stjórnmálaumræður

Landbrh. (Ingólfur Jónsson):

Herra forseti. Góðir áheyrendur. Umr. þessum er að verða lokið. Hafa hlustendur átt kost á að fylgjast með málflutningi manna.

Hannibal Valdimarsson sagði hér áðan, að nú hafi slagbrandur verið sleginn fyrir þann möguleika, að landhelgin verði færð frekar út. Vitnar hann til sjútvmrh. Breta til stuðnings þessari fullyrðingu. Langt er gengið í rakaleysum og fullyrðingum um landhelgismálið, eins og flest önnur. Sem betur fer hefur Ísland sigrað í þessu máli og mun halda útfærslu landhelginnar áfram að alþjóðalögum.

Stjórnarandstæðingar hafa í fáu talað meira af sér en í sambandi við landhelgismálið og alþjóðadómstólinn. Þeir ganga út frá því sem gefnu, að Bretar geti þar öllu ráðið, enda þótt reynslan sanni annað, t.d. 1951, þegar dómstóllinn hafði forustuhlutverki að gegna og dæmdi á móti Bretum.

Ólafur Jóhannesson lét að því liggja, að það hefði verið samningsbrot, ef Hermann Jónasson hefði leitað til Alþingis haustið 1958 í stað Alþýðusambandsþings. Þetta eru eftirtektarverð ummæli. Var samið um það að sniðganga Alþ., þegar efnahagur þjóðarinnar var kominn á heljarþröm?

Önnur merkileg ummæli Ólafs Jóhannessonar eru ráðleggingar til ríkisstj. um það að gefast upp, sennilega af því, að aflaleysi og verðfall hefur skapað nokkra erfiðleika í bili. Framsóknarmenn hafa reynsluna af því að gefast upp. En var það til fyrirmyndar? Verða málin leyst, ef þeir gefast upp, sem ábyrgðina bera? Verður þjóðinni þjónað á þann hátt?

Tvímælalaust hafa þessar umr. verið ríkisstj. og stjórnarstefnunni hagstæðar. Mikilsverðast er, að þjóðin hefur átt þess kost betur en nokkru sinni áður að kynnast stefnuleysi og uppgjöf stjórnarandstöðunnar. Fram hefur komið á augljósari hátt en áður, að stjórnarandstaðan hefur engin úrræði, enga raunhæfa stefnu, en hefur í þess stað tekið til þess ráðs að vera á móti öllu, sem stjórnin ber fram, hversu gott sem málefnið er. Segja má, að stjórnarandstaðan sé samhent, enda því líkast, að aðeins sé um einn andstöðuflokk að ræða.

Þeir, sem fylgzt hafa með málflutningi stjórnarandstöðunnar, hafa heyrt þær fullyrðingar, að ástand þjóðmálanna og hagur atvinnuveganna hafi verið sérstaklega góður í árslok 1958, þegar vinstri stjórnin fór frá. Má merkilegt heita, að slíkt skuli hafa verið borið á borð fyrir hlustendur. Yfirlýsingar fráfarandi forsrh., Hermanns Jónassonar, og vitnisburður efnahagsmálasérfræðings ríkisstj. hefur verið margsinnis rakinn og skal ekki farið nánar út í það að þessu sinni, en aðeins á það minnt, að með áframhaldandi vinstri stefnu hefði vísitalan hækkað um a.m.k. 5 stig á mánuði. Var ekki að undra, þótt Hermann Jónasson og efnahagsmálasérfræðingar hans gerðu sér grein fyrir afleiðingum þessa.

Það er ekki rétt að dæma menn hart, þótt þeir gefist upp við að leysa erfið verkefni. En það er lágmarkskrafa, að þeir sömu menn leggi ekki stein í götu þeirra, sem taka að sér að leysa það, sem hlaupið var frá. Ríkisstj. hefur tekið að sér að leysa þann vanda, sem vinstri stjórnin réð ekki við. Í útvarpsumr. þessum hefur stjórnarandstaðan talað um kjaraskerðingu. Fulltrúar Framsfl. hafa m.a. talað um, að kostur bænda hafi verið þrengdur. Jafnframt hafa þeir fullyrt, að ekki hefði síður verið þrengt að öðrum stéttum og jafnvel enn þá meira. Sigurvin Einarsson fullyrti, að fleiri jarðir færu nú í eyði en fyrr. Þarna fer þm. rangt með. Nú eru færri jarðir auglýstar en áður. Sveitafólkið treystir því, að hlutur þess verði ekki verri en annarra stétta. Því er óhætt að treysta því.

Mennirnir, sem skildu eftir sig rústir einar í árslok 1958, tala nú um lömunarstefnu ríkisstj. og leyfa sér að fullyrða, að verið sé að níðast á öllum almenningi. Bændur, verkamenn, útvegsmenn, iðnaðarmenn, verzlunarmenn, sjómenn og aðrir landsmenn munu ekki taka slíkar fullyrðingar gildar. Menn munu heldur spyrja, hvernig hagur atvinnuveganna og almennings í landinu væri nú, ef stefna vinstri stjórnarinnar hefði verið ráðandi lengur. Allir, sem hugsa um þjóðmál, vita, að sú stefna hefði leitt til stöðvunar alls atvinnurekstrar í landinu. Það er augljóst, að af því hefði leitt atvinnuleysi og örbirgð. Verðbólga sú, sem Hermann Jónasson kallaði óðaverðbólgu, hefði leitt hrun yfir íslenzkt atvinnulíf. Það mátti ekki seinna vera, að spyrnt væri við fótum.

Aðgerðir þær, sem gerðar voru með efnahagsmálalöggjöfinni fyrir rúmlega ári, hafa vitanlega leitt til þess, að ýmsir hafa fundið til nokkurra erfiðleika í bili. En eins og komið var, var aðeins um tvennt að velja: annaðhvort láta hrunið koma og leiða hér varanlega kjaraskerðingu og fátækt yfir þjóðina eða taka upp nýja stefnu, sem leiddi til þess, er sumir kalla kjaraskerðingu í bili, en verður, þegar frá líður, til þess, að mögulegt reynist að byggja upp atvinnulífið og skapa almenningi varanlegar kjarabætur, ef Íslendingar vilja haga sér skynsamlega, líkt og aðrar menningarþjóðir gera. Reynslan hefur sýnt, að víxlhækkanir og minnkandi verðgildi krónunnar hefur í för með sér kjaraskerðingu fyrir þá, sem helzt skyldi hlífa og minnst hafa að missa.

Síðan stríði lauk, hafa mörg verkföll verið háð hér í landi. Verkalýðsforingjarnir hafa hrósað sér af sigri eftir verkföllin. Rétt er það, að kaupgjald hefur hækkað í krónutölu. En vegna víxlhækkana á verðlagi og kaupgjaldi hafa launþegar ekki þrátt fyrir hækkað kaup fengið kjarabætur á þessum árum. Það er játað, að kaupmáttur launa er nú jafnvel minni en hann var fyrir 12–15 árum. Augljóst er, hvað þessu veldur. Hverjum manni ætti að vera ljóst, að til þess að launþegar geti fengið raunhæfar kjarabætur, verða atvinnuvegirnir að starfa á heilbrigðum grundvelli og geta staðið undir þeim kostnaði, sem launahækkunin hefur í för með sér. Það er markmið stjórnarvaldanna að bæta kjör launþega og annarra landsmanna. Launþegar eiga að njóta aukins afraksturs og bættrar afkomu þjóðarbúsins, en sé hagur atvinnuveganna bágborinn, er útilokað að fá varanlegar kjarabætur með því að hækka kaupgjald í krónutölu. Láti atvinnuvegirnir meira af hendi en afraksturinn leyfir, eru launabæturnar teknar aftur af launþegunum, eins og reynslan sýnir áþreifanlega.

Nauðsynlegt er, að þjóðin geri sér grein fyrir þessum einföldu staðreyndum og fylki sér um að halda þá stefnu, sem miðar að því að bæta lífskjörin varanlega með því að byggja upp fjölbreytt og traust atvinnulíf. Nauðsyn ber til að hefja ýmiss konar framkvæmdir í landinu, svo að tryggt verði, að allir, sem vilja vinna, hafi nægilega atvinnu. Atvinnulífið þarf að vera fjölbreyttara, og afrakstur þjóðarbúsins verður að aukast. En skilyrði til þess, að vel megi takast í uppbyggingarstarfinu, er það, að verðlagið megi verða stöðugt, að þjóðin hafi traust á gjaldmiðlinum, að víxlhækkanir og verðbólga festi hér ekki rætur á ný. Atvinnuvegirnir þurfa að standa á eigin fótum og vera þær stoðir í þjóðlífinu, sem bila ekki, þótt nokkuð blási á móti. Ástæða er til að ætla, að þjóðin hafi lært af reynslunni og skilið til fullnustu, á hvern hátt verði stefnt að raunhæfum kjarabótum og bættum lífskjörum. Þjóðin þarf að eiga trausta og fjölbreytta atvinnuvegi, sem skila miklum arði í þjóðarbúið. Þannig verður þjóðin efnalega sjálfstæð.

Til þess að vinna að þessu marki mun ríkisstj. láta gera áætlun fram í tímann um alhliða uppbyggingu og framfarir í ýmsum greinum atvinnulífsins. Gerð verður heildaráætlun um vegamál og samgöngur á landi. Gerðar verða ráðstafanir til, að ýmsir aðalvegir, sem fjölfarnir eru, verði gerðir úr varanlegu efni. Gerð hafa verið drög að allsherjaráætlun um sjálfvirkan síma um landið allt, sem veitir betri þjónustu og verður ódýrari í rekstri en er með gamla fyrirkomulaginu. Gerð verður athugun á hafnarmálum og hafnarskilyrði bætt, eftir því sem nauðsyn ber til, miðað við aukinn skipastól landsmanna. Gerð verður áætlun um aukna ræktun og framfarir í landbúnaði, þannig að tryggt megi verða, að landbúnaðarframleiðslan aukist í hlutfalli við þarfir þjóðarinnar, og einnig athugað með útflutning á landbúnaðarvörum, svo sem kjöti og iðnaðarvörum úr landbúnaðarframleiðslunni. Leitazt verður við að koma stoðum undir lánasjóði landbúnaðarins og útvega þeim aukið fjármagn. Gera þarf ráðstafanir til að auka sandgræðslu og skógrækt. Gera þarf ráðstafanir til að koma kornrækt á í landinu. Hafizt verður handa um ræktun fisks í ám og vötnum, og gæti það, áður en langur tími líður, orðið til þess að auka tekjur þjóðarbúsins með útflutningi á laxi og sjóbirtingi. Ráðstafanir verða gerðar til að auka tekjur þjóðarinnar af erlendum ferðamönnum með því að bæta aðstöðuna til þess að taka á móti þeim með auknum gistihúsakosti og annarri fyrirgreiðslu, sem sjálfsögð þykir í ferðamannalöndum. Gerð verður athugun í sambandi við sjávarútveginn og nýtingu sjávaraflans, fiskirannsóknir og fiskiðnað. Er enginn vafi á því, að þar er mikið verkefni óunnið, sem gæti aukið þjóðartekjurnar, ef rétt er á haldið. Athugun verður látin fara fram um siglinga- og kaupskipastólinn, þannig að kaupskipaflotinn verði sem bezt nýttur, og að því keppt, að Íslendingar fullnægi ekki aðeins sínum eigin þörfum hvað siglingar snertir, heldur taki að nokkru upp hætti frænda okkar, Norðmanna, og auki þjóðartekjurnar með því að sigla fyrir aðrar þjóðir. Gerð verður athugun á flugmálum Íslendinga og að því unnið að endurnýja og auka flugvélakostinn. Gerð verður athugun á húsnæðismálunum og að því keppt að gera húsbyggingar ódýrari en verið hefur með bættum vinnuaðferðum, svo að almenningi gefist kostur á að eignast eigin íbúðir á hagkvæmari hátt en verið hefur. Athugun verður gerð á því, á hvern hátt jarðhitinn verður bezt hagnýttur.

Verkefnin eru mörg, sem vinna ber að, og til þess að koma þeim í framkvæmd þarf mikið fjármagn, sem afla verður með aukinni framleiðslu og á annan hátt. Stærstu framkvæmdirnar og jafnvel þær þýðingarmestu eru þó enn ótaldar, en það eru virkjanir fallvatna okkar og iðnaður, sem hagnýtir orkuna, eftir að fossarnir hafa verið beizlaðir. Það er rétt, sem Helgi Bergs sagði hér í kvöld, að virkjanarannsóknir fallvatnanna eru dýrar og hefðu tekið a.m.k. 10 ár, ef ekki hefði verið tekið á því öðruvísi en í tíð vinstri stjórnarinnar. En nú hafa ráðstafanir verið gerðar til þess að flýta undirbúningi, svo að áætlanir gætu legið fyrir, bæði um virkjanir og stóriðnað. Ríkisstj. mun vinna að því, að ráðizt verði í stórvirkjanir fallvatna og komið á stofn stóriðju, sem notar afl hinna stóru virkjana. Um þessi mál hefur oft verið talað á undanförnum árum, en úr framkvæmdum hefur lítið orðið. Segja má, að nú sé tími kominn til þess að hefjast handa og láta ekki lengur sitja við orðin tóm. Þessi mál verður því að taka með festu og vinna að framkvæmdum með þeim hraða, sem mögulegt er. Með því að notfæra sér afl fossanna og koma upp stóriðnaði til útflutnings getur þjóðin tryggt atvinnumöguleika ört vaxandi þjóðfélags og skapað skilyrði til efnalegs sjálfstæðis og hagstæðs greiðslujafnaðar við útlönd.

Gjaldeyrisskortur og greiðsluhalli er algengt umræðuefni fjármála- og stjórnmálamanna. Samkv. skýrslu Seðlabankans má segja, að nokkur bati sé sjáanlegur í þeim málum, síðan núv. stjórn markaði stefnuna í efnahagsmálum þjóðarinnar. Það er líkt öðru, sem fram kemur hjá stjórnarandstæðingum við þessar umr., að þeir bera fram ýmsar villandi tölur, sem eiga að afsanna, að skýrsla Seðlabankans um fjármál og gjaldeyrismál sé rétt. Jafnvel Ólafur Jóhannesson, sem er í stjórn Seðlabankans, virðist taka undir þetta. Þegar þessir sömu menn eru að því spurðir, hvort skýrsla Seðlabankans sé röng, hvort þar sé farið með rangar tölur, er reynt að komast hjá því að svara. Staðreyndirnar geta verið óþægilegar, og það hefur stjórnarandstaðan orðið að reyna að þessu sinni.

Lúðvík Jósefsson talaði um það hér áðan, að fjárhagsörðugleikar togara og báta væru miklir. Vildi hann láta að því liggja, að jafnvel væri stjórninni að kenna aflaleysi togaranna á s.l. ári og verðfall á lýsi og mjöli, en fjárhagsörðugleikar útgerðarinnar stafa fyrst og fremst af þessu.

Hér að framan hefur verið rætt um alhliða uppbyggingu og fjölbreytni í atvinnulífinu, sem ríkisstj. áformar að koma í framkvæmd. Áform þessi verða því aðeins fljótlega að veruleika, að víxlhækkanirnar byrji ekki á nýjan leik. Hagsmunir þjóðarinnar eru við það tengdir, að uppbygging og viðreisnarstefna nái fram að ganga. Leiðin til bættra lífskjara verður því aðeins fær, að þjóðin láti ekki ábyrgðarlaus yfirboð stjórnarandstæðinga glepja sig. Leiðin verður greið, ef allir, sem geta unnið, gera skyldu sína og gera ekki hærri kröfur hverju sinni en hægt er á heilbrigðan hátt að verða við. Enginn má láta uppgjafarboðskap stjórnarandstöðunnar draga úr sér kjark og starfsþrek.

Íslenzka þjóðin hefur oft átt við erfiðleika að etja, miklu meiri en nú. Með því að snúast gegn erfiðleikunum með djörfung og raunsæi er sigurinn vís. Þjóðin mun nú skipa sér undir merki viðreisnar og uppbyggingar og stuðla að því, að framkvæmdir megi hefja á skipulagsbundinn og hagfræðilegan hátt til öryggis og hagnaðar fyrir þjóðina alla. Á þann hátt verður framtíð þjóðarinnar tryggð og farsæld og velgengni í hverri atvinnugrein og með hverjum þegn þjóðfélagsins. — Góða nótt.