14.03.1961
Sameinað þing: 53. fundur, 81. löggjafarþing.
Sjá dálk 774 í D-deild Alþingistíðinda. (2739)

206. mál, vantraust á ríkisstjórnina

Fjmrh. (Gunnar Thoroddsen):

Herra forseti. Góðir hlustendur. Vinstri stjórnin lét af völdum í desember 1958, gafst upp af þeirri einföldu ástæðu, að í stjórninni var ekki samstaða um nein úrræði til að ráða niðurlögum hinnar ægilegu verðbólguófreskju, sem ógnaði öllu atvinnulífi og öryggi þjóðarinnar. Það var þá öllum ljóst, sem voru ekki slegnir austrænni ofstækisblindu, að lífskjör landsmanna hlutu að versna um hríð, hvaða leið sem valin yrði. Ef verðbólgan yrði látin æða áfram yfir þjóðlífið, mundi hún skilja eftir auðn og öræfi, koma þjóðinni á vonarvöl, steypa henni í örbirgð og atvinnuleysi. En ef verðbólguna átti að stöðva með einu ráði eða öðru, hlaut þjóðin að ganga gegnum nokkrar þrengingar um skeið, meðan hún væri að rétta þann halla, sem orðinn var á þjóðarskútunni, og koma henni á réttan kjöl. Þetta var staðfest af hagfræðingi norska alþýðusambandsins, Per Dragland, sem hingað kom á vegum íslenzku launþegasamtakanna. Hann taldi í skýrslu sinni, að róttækar aðgerðir hefðu verið nauðsynlegar og að aðrar aðgerðir hefðu aldrei leitt til minni kjaraskerðingar en sú leið, sem valin var.

Fyrir núv. stjórnarflokkum blasti það tvíþætta verkefni að velja þá leið til viðreisnar efnahagslífinu, er verða mætti til frambúðar, og um leið að gera þær hliðarráðstafanir, sem gerðu hina tímabundnu kjaraskerðingu sem vægasta gagnvart því fólki, sem á erfiðasta aðstöðu, en það eru barnafjölskyldur, aldrað fólk og öryrkjar. Hvort tveggja var gert. Hið fyrra m.a. með réttri skráningu íslenzku krónunnar, með viðskiptafrelsi og breyttri peninga- og fjármálapólitík. Hið síðara var gert með stórhækkuðum fjölskyldubótum. ellilaunum og örorkubótum og með lækkun tekjuskatts og útsvara. Þessar ráðstafanir hafa vegið svo mjög upp á móti verðhækkunum vegna gengisbreytingarinnar, að vísitalan, sem tekur tillit til allra þessara aðgerða, kjaravísitalan, hefur aðeins hækkað um 4 stig eða 4%.

Hin stórfellda blekking hjá hv. 4. landsk. þm., Hannibal Valdimarssyni, og samherjum hans, að viðreisnin hafi rýrt kjör verkamanna um 25% eða meira, — sú stórfellda blekking skýrist af þeirri óskammfeilni hans að reikna aðeins hækkun á vöruverði, en sleppa fjölskyldubótum og skattalækkunum.

Vegna efnahagsaðgerðanna er nú að skapast grundvöllur, sá grundvöllur, sem unnt er að byggja á nýjar framfarir og batnandi lífskjör. Það verða allir menn að gera sér ljóst, að heilbrigt efnahagslíf er alltaf undirstaða kjarabóta, sjúkt efnahagsástand aldrei. Kjarabætur fyrir fólkið geta verið margvíslegar. Beinar kauphækkanir eru ekki einhlítar, ef þær byggjast ekki á auknum þjóðartekjum eða bættri afkomu atvinnuveganna, og kauphækkanir geta orðið skaðlegar, ef þær leiða strax eða fljótlega af sér verðhækkanir á nauðsynjum, eins og reynslan hefur orðið síðustu 15 ár.

Kjör fólksins er hægt að bæta með ákvæðisvinnu, eins og hv. 10. þm. Reykv., Eggert G. Þorsteinsson, hefur lagt til á Alþingi að rannsakað verði. Kjör fólksins er hægt að bæta með lækkuðum byggingarkostnaði, með verksmiðjubyggðum húsum og þar með lækkuðum húsnæðisútgjöldum. Kjör fólksins er hægt að bæta með betra skipulagi framleiðslutækja og þar með lækkuðu vöruverði. Kjör fólksins er hægt að bæta með auknu öryggi á vinnustöðvum, bættum aðbúnaði og hollustuháttum, og þannig mætti lengi telja, sem ekki er tími til í þessu stutta ávarpi. En mestu máli skiptir að: vinnuöryggið, að næg vinna sé fyrir alla landsmenn. Það er yfirlýst stefna ríkisstj., að allir hafi áfram stöðuga atvinnu og lífskjör þjóðarinnar geti farið batnandi.

Hv. 2. þm. Vestf., Hermann Jónasson, hefur sagt. að vantraustið snerti fyrst og fremst landhelgismálið og meðferð ríkisstj. á því. Þótt það mál væri rætt í útvarpinu í heilt kvöld fyrir skemmstu og auk þess nokkra daga og nætur í þingi, er rétt að víkja að því nokkru nánar í sambandi við þessa vantrauststillögu.

Hv. 5. þm. Reykn., Finnbogi R. Valdimarsson, valdi í gær hæstv. dómsmrh. hin verstu illyrði vegna afstöðu hans og aðgerða í landhelgismálinu, ómaklegri ummæli hafa ekki heyrzt í þessum umr. og hafa stjórnarandstæðingar þó eigi sparað gífuryrði. Hæstv. dómsmrh., Bjarni Benediktsson, hefur staðið í fylkingarbrjósti í landhelgismálinu alla stund síðan er hann varð utanrrh. 1947. Hann átti í samstarfi við hæstv. núv. forsrh. ómetanlegan þátt í landgrunnslögunum 1948 og stækkun landhelginnar bæði 1950 og 1952. Á sjóréttarráðstefnunni í Genf í fyrra og við undirbúning hinnar farsælu lausnar landhelgismálsins, sem nú er orðin að veruleika, hefur hann unnið af festu, þjóðhollustu og raunsæi ásamt hæstv. forsrh. og utanrrh. Íslendingar þekkja og meta störf hæstv. dómsmrh., svo að illyrði hv. 5. þm. Reykn. festa ekki á honum, en eru hv. þm. sjálfum til vanvirðu.

Meginatriðið í áróðri stjórnarandstæðinga í landhelgismálinu er nú orðið eitt. Það er sú ákvörðun, að þegar landhelgin verði rýmkuð næst, megi bera ágreining þar um undir alþjóðadóm. Þetta kalla þeir að afsala réttindum þjóðarinnar, láta rétt þjóðarinnar af hendi.

Hjá frumstæðum þjóðum er það hnefarétturinn, afl hins sterkasta, sem ræður ríkjum. Oft hefur það útheimt langa baráttu að koma á þeirri skipan innan Þjóðfélags, að deilur borgaranna skuli dæmdar af hlutlausum dómstólum, að lög og réttur skuli ráða. Þessar staðreyndir hermir oss veraldarsagan. Jafnframt þeirri nauðsyn að setja niður deilur og dæma um réttindi borgaranna innan hvers þjóðfélags hefur það löngum verið draumsýn margra framsýnni manna, að sams konar skipun kæmist á um ágreiningsmál milli þjóða. Langmerkustu skrefin í þessu efni hafa verið stigin á þessari öld, fyrst með stofnun gerðardóms í milliríkjamálum 1907, síðan með milliríkjadómi Þjóðabandalagsins og í framhaldi af honum alþjóðadómstólnum. Þessar stofnanir teljast til hinna stærstu sigra í menningar- og réttarsögu mannkynsins. En það tekur tíma að fá allar manneskjur og öll ríki veraldar til að virða lög og dóma, og hér í þessum umræðum rísa nú upp afturgengnir fulltrúar þess frumstæða og úrelta hugsunarháttar, að með því að leggja mál til dóms sé verið að afsala réttindum og sjálfsforræði. Þetta þroskaleysi, að geta ekki sætt sig við úrskurði hlutlausra dómstóla, birtist hér á landi fyrir þrem áratugum í heiftúðugum árásum á hæstarétt Íslands. Þær árásir voru til lítils sóma, en þær enduróma nú í sölum Alþingis, en beinast nú að alþjóðadómstóll Sameinuðu þjóðanna í staðinn. En í þessum heiftarlegu árásum á alþjóðadómstólinn speglast hugur kommúnista til alþjóðasamstarfs, öryggis og friðar.

Sameinuðu þjóðirnar og stofnanir þeirra eru athvarf og von mannkynsins og þó fyrst og fremst minnstu þjóðanna um frið á jörðu. Kommúnistar segjast vera friðelskandi, enda hafa þeir stofnað friðar- og menningarsamtök kvenna víðs vegar um heimsbyggðina og valið dúfuna hvítu að friðarfána sínum. En afrek kommúnistaríkjanna í friðarstarfi Sameinuðu þjóðanna hafa m.a. verið þau að beita miskunnarlaust neitunarvaldi í öryggisráðinu, að flæma fyrsta framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, Norðmanninn Tryggve Lie, frá starfi, að heimta Svíann Dag Hammarskjöld rekinn frá störfum, að saka hann um dráp Patricks Lumumba og að níða alþjóðadóminn sem mest þau mega. Og hjarðsveinar kommúnista hér úti á Íslandi blása undir í hjáróma hjarðpípur sínar.

Það getur verið að stórveldi, grá fyrir járnum, geti hunzað alþjóðastofnanir og neitað að hlýða úrskurði dómsins. En smáþjóðir ættu ekki að leika þann leik, því að það er einmitt þeirra hagsmunamál, að lög séu virt á alþjóðavettvangi.

Eftir málflutningi stjórnarandstöðunnar mætti ætla, að það væri óþekkt fyrirbæri í íslenzkri stjórnmálasögu síðari ára að fallast á að leggja mál undir alþjóðadóm. Svo er ekki. Við höfum áður gert slíka samninga með þeim hætti og þeim atvikum, að engum íslenzkum manni hefur til hugar komið að gagnrýna. Þvert á móti hafa slíkir samningar verið stolt einhuga þings og einhuga þjóðar á einni mestu hátíðastund í lífi hennar. Þegar undirbúið var þúsund ára afmæli Alþingis, varð um það samkomulag með ríkisstj. og þingheimi öllum að afgreiða af Lögbergi 27. júní 1930 eitt mál, þingsályktun um milliríkjasamninga milli Danmerkur, Finnlands, Noregs og Svíþjóðar annars vegar og Íslands hins vegar. Efni þessara samninga var það, að alþjóðadómstóllinn í Haag skuli skera úr öllum deilum, réttardeilum sem öðrum, er rísa kynnu milli Íslands og einhvers þessara landa. Þessir samningar hafa verið í gildi í rúm 30 ár. Þegar íslenzkir alþingismenn hittust að Lögbergi, þessum söguhelga stað, á 1000 ára hátíð Alþingis og sú ósk var efst í þeirra huga að varpa ljóma og helgi yfir þessa hátíð, þá völdu þeir til þess þingsályktun um að skuldbinda Ísland til þess að leggja undir alþjóðadómstólinn um alla framtíð öll sín ágreiningsmál við fjögur önnur fullvalda ríki. Skyldu alþingismennirnir frá 1930 hafa verið að fremja afbrot bæði gegn samtíð og öllum komandi kynslóðum á Íslandi?

En það er einnig athyglisvert, að á Alþingi 1930 var því hreyft, hvort eigi væri tilhlýðilegt, að á Alþingishátíðinni væri ályktun gerð um rýmkun landhelginnar. Forsrh., Tryggvi Þórhallsson, mælti þá þessi orð:

„Það vita allir, að það yrði okkur til mikilla heilla og hagsbóta, ef hægt væri að fá landhelgina rýmkaða. En þetta er mál, sem einnig varðar aðrar þjóðir, svo að við getum ekki mælzt þar einir við, og okkur er þýðingarlaust að setja löggjöf um þetta efni, nema, aðrar þjóðir vilji viðurkenna hana. Því verður að reyna samkomulagsleiðina.“

Með þessum orðum hins merka stjórnmálaleiðtoga lýk ég máli mínu og þakka þeim, sem hlýddu.