12.02.1962
Efri deild: 45. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 2229 í B-deild Alþingistíðinda. (1916)
139. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Hermann Jónasson:
Herra forseti. Ég mun nú ekki á þessu stigi málsins tala ýtarlega um þetta mál. Það er ýmislegt í þessu frv., sem þarf skýringar við og skýrist að sjálfsögðu við athugun og umr. í n. Ég mun, jafnframt því sem ég minnist á nokkur atriði, einnig minnast lítils háttar á þessi atriði, sem ég tel að þurfi sérstaklega athugunar við.
Það er vitanlega ljóst, að með þessu frv. er fyrst og fremst stefnt að ýmsum stórauknum ívilnunum félögum til handa í skattamálum, og út af orðum, sem hæstv. fjmrh. lét falla um skattaáþján undanfarinna ára, vil ég aðeins segja það, að skattaáþjánartímabilið, held ég, sé nú einna mest á árunum 1940–50. Ég held, að það orki ekki tvímælis, að eftir það fóru menn að gera sér ljóst, að skattstiginn, sem hækkaði skattinn mjög ört með vaxandi krónutölu teknanna, varð rangur mælikvarði, er krónan missti meira og meira gildi sitt.
Ég vil benda á, að það hafa verið gerðar ýmsar breyt. á skattalögunum, og get ég þar bent á, að árið 1950 voru sett lög um lækkun skatta á lágtekjum. Árið 1954 varð spariféð skattfrjálst. Sama ár voru sett ný skattalög og skattarnir lækkaðir á öðrum en félögum um 29%. Fiskimenn fengu þá ný frádráttarhlunnindi, sömuleiðis giftar konur, sem leggja í kostnað vegna atvinnu utan heimilis. Árið 1956 var tekjuskattsauki félaganna felldur niður. Og árið 1957 var lækkaður skattur á lágtekjum og aukinn skattfrádráttur til handa skipverjum á fiskiskipum. Enn fremur var árið 1958 sett löggjöf um skattgreiðslu félaga, Þar sem stighækkandi skattur var afnuminn og lögfest jafnframt skattgjald af skattskyldum tekjum félaganna. Jafnframt var á árinu 1958 sett merk löggjöf um skattamál hjóna, þar sem ýmis sérákvæði voru lögleidd, þegar svo er ástatt, að bæði hjónin vinna fyrir skattskyldum tekjum. Ég bendi á þetta til þess að minna á, að það hafa á undanförnum árum verið gerðar fjölmargar breytingar til umbóta á skattalöggjöfinni.
Eftir að breyt. var gerð á skattalögunum 1958, voru og eru félög hér á landi betur sett að því er sköttun varðar en hliðstæð félög í ýmsum nálægum löndum, svo sem Danmörku, Noregi og Bretlandi, ef réttar eru þær skýrslur, sem ég hef fengið frá opinberum aðilum um þetta efni. Maður hlýtur því að staldra við og spyrja sjálfan sig: Ef við léttum enn skatta á gróða félaganna, hverjir af þegnum þjóðfélagsins eiga þá að taka þær byrðar á sitt bak, og mega þeir við því frekar en félögin?
Það er að sumra áliti dálítið algengt fyrirbæri hér á landi, að þegar gerðar eru breytingar, hættir okkur við að hverfa frá einum öfgum til annarra gagnstæðra. Nú er sú öldin uppi að lækka skatta á félögum, hverju nafni sem nefnast, og það er ekki nema rétt og sanngjarnt að gera það, eftir því sem réttlátt verður talið. En þetta er gert án nokkurra breyt. á löggjöf í það horf að koma í veg fyrir, að þetta séu fjölskyldufyrirtæki. Af þessu leiðir auðvitað, að óbeinu skattarnir þyngjast á almenningi, svo sem raun ber vitni. Hér á landi greiða félög, eins og kunnugt er, 25% af skattskyldum tekjum, í Noregi, eftir því sem ég hef fengið upplýst, 30%, í Danmörku 44%, en hálfur tekjuskattur þar er frádráttarbær, í Svíþjóð 40% og útsvar frádráttarbært, í Bretlandi greiða félögin 38,75% af skattskyldum tekjum, og útsvar er þar ekkert. Samkv. því frv., sem hér liggur fyrir, á hér á landi að fara með skattinn niður í 20% af skattskyldum tekjum eftir ríflegar fyrningarafskriftir og 25% frádrátt í varasjóð. Varasjóðsfrádrátturinn er samkv. gildandi skattalögum frá 1958, eins og hefur nú verið rakið, hjá almennum félögum 25% og hjá útgerðarféiðgum og samvinnufélögum 331/3%. Samkv. Þessu frv. á varasjóðsfrádrátturinn að vera jafn hjá öllum félögum og öll félög sett við sama borð, að því er þetta snertir.
Í frv. er gert ráð fyrir, að félögum sé heimilt að láta meta tilteknar eignir sínar með tilliti til endurkaupsverðs. Það er, þrátt fyrir ákvæði þar að lútandi, ekki ljóst, hvernig þessu mati skuli háttað, enda ákveðið, að fjmrh, setji reglur um framkvæmd Þess, en samkv. þessu nýja mati á eignum félaganna er þeim heimilað að afskrifa þær, sbr. ákvæði 15. gr. Ég vil aðeins taka það fram, að ég tel bæði rétt og eðlilegt, að félögunum séu heimilaðar sanngjarnar fyrningarafskriftir, er séu miðaðar við breytt verðlag, en ég held, að það sé ekki ofmælt, að matið og fyrningarreglurnar geta orðið þannig í framkvæmd samkv. reglugerð, — geta orðið, segi ég, — að um ofrausn sé að ræða og mörg félög greiddu engan tekjuskatt á næstu árum. Þessi ákvæði tel ég, að n., sem fær málið til meðferðar, þurfi því að athuga gaumgæfilega.
Samkv. ákvæðum 7. gr., G-liðar, í frv. er heimilað að gefa út jöfnunarbréf, eins og frá hefur verið skýrt, án þess að teljast til skattskyldra tekna hluthafans. Útgáfa bréfanna skal byggð á raunverulegum verðmætum og eignum hlutafélaga eða félaga. Fjmrh. skal ákveða, hvernig reikna skuli hina almennu verðhækkun, þ.e. hina raunverulegu eign. Af þessu virðist mér leiða, að nettó-eignir hlutafélaganna hækka ekki við skattaframtal, því að hlutabréfið, sem hækkar skuldir félagsins, afmáir nettóeignaaukninguna. Hækkun á bókfærðum eignum samkv. 22. gr. vegna fyrningarákvæðanna hjá samvinnufélögum mundi stórhækka eignarskatt þeirra, því að þau geta, eins og allir vita, hvorki gefið út jöfnunarhlutabréf né hækkað skuldir sínar á annan hátt. Hér virðist mér því hlutafélögin stórum betur sett en samvinnufélögin, og mun fágætt, að Það sé hægt að finna dæmi þess í nokkru landi.
Í grg., sem fylgir frv., er á bls. 20 sagt, með leyfi hæstv. forseta: „Ef frv. Þetta verður að lögum, má vafalaust telja, að skattalögin séu þá eftir atvikum orðin vel viðunandi fyrir gjaldþegnana og að atvinnuvegirnir, að svo miklu leyti sem afkoma þeirra er háð beinum sköttum til ríkisins, hafi nú möguleika til þess í framtíðinni að koma rekstri sínum á heilbrigðan fjárhagslegan grundvöll. En þessar nauðsynlegu breytingar, sem gerðar hafa verið, ná því aðeins tilgangi sínum, að jafnframt verði sett útsvarslög, er tryggi hóflegar og skynsamlegar álögur bæjar- og sveitarfélaga gagnvart einstaklingum og félögum.“ Þetta er hverju orði sannara, og þrátt fyrir breytingar, sem gerðar hafa verið á útsvarslögunum, geta útsvör orðið um 30% af tekjum, auk veltuútsvarsins, sem ekki á sér hliðstæðu annars staðar, svo að ég viti til. í Danmörku eru útsvörin 5% af skattskyldum tekjum félaga, í Noregi 14–18%, í Svíþjóð um 12% og í Bretlandi ekkert. Eftir að skattalögunum var breytt 1958, voru félögin því mjög sæmilega sett, eins og ég hef bent á, að því er snertir skatta til ríkisins, og eftir þeim skýrslum, sem ég hef fengið, betur sett en í ýmsum nálægum löndum. En eins og í grg. er bent á, kaflanum, sem ég las þar, er öryggisleysi frá annarri hlið, útsvörunum. Þar er þó sérstaklega um veltuútsvörin að ræða. Ég tel það mikinn ágalla á þessu máli, að þessi tvö frv., um skattinn annars vegar og hins vegar frv. til útsvarslaga. skuli ekki fylgjast að, því að þegar sést með vissu, hvað félögin eiga að greiða í útsvar, fæst fyrst heildarmyndin, en fyrr alls ekki.
Það er ýmislegt fleira, sem benda mætti á, en ég læt bíða í bráðina. En ég tel, vegna þess að ýmis ákvæði þurfa athugunar við í frv., að n. sú, sem fær þetta mál til athugunar, fái talsvert mikið verkefni. Ég tel, að það sé nauðsynlegt að fá hjá skattstjóra nokkur dæmi um félög, að sjálfsögðu ónafngreind, hvernig skattur þeirra er samkv. núgildandi löggjöf og hvernig hann verður, ef þetta frv. verður að lögum, þar með einnig talið, hvernig líklegt er að fyrningarákvæðin muni verka, eftir að endurmatið hefur farið fram. Ég tel nauðsynlegt, að sú n., sem fær Þetta mál til meðferðar, afli skýrslna um skattlagningu félaga í nálægum löndum, sem hafa mikla reynslu í þessum málum, reglur um varasjóðstillög, fyrningarreglur og skattaprósentur af nettó-tekjum o.s.frv., og ber að afla upplýsinga um Það, hvernig búið er að samvinnufélögunum í skattamálunum með öðrum þjóðum. Við ættum að geta orðið sammála um það að skattleggja þau með svipuðum hætti hér. Með því að afla tvímælalausra upplýsinga um þetta efni ætti að vera hægt að útiloka lítilmótlegar þrætur um það, að samvinnufélögin hér búi við óeðlileg skattfríðindi, sem séu í ósamræmi við skattalög annarra þjóða. Ég vænti þess, að n., sem fær þetta mál til athugunar, geti gefið hv. þd. ýtarlegar upplýsingar um þetta atriði.
Ég vil að lokum segja þetta eitt: Það er hyggilegt fyrir þjóðina og réttlátt gagnvart félögunum, að skattlagning þeirra sé sanngjörn. En að ganga lengra í skattafríðindum á gróða félaga en nálæg lönd telja eðlilegt, held ég sé hvorki hyggindi né réttlæti, meðan við búum við þyngri óbeinar álögur á almenning en þekkist víðast hvar í nálægum löndum.