13.04.1962
Sameinað þing: 55. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 2688 í B-deild Alþingistíðinda. (2399)
Almennar stjórnmálaumræður
Dómsmrh. (Bjarni Benediktsson):
Herra forseti. Svo sem endranær hefur sannazt í þessum umr., að hverjum þykir sinn fugl fagur. Lof mitt um núv. stjórn hefur þess vegna lítið gildi. Hitt hefur meiri þýðingu, að heyra, hvað hinir, sem okkur eru andvígir, segja, ekki þegar þeir koma hingað með tilbúnar árásarræður eins og nú, heldur þegar þeir lýsa því, sem raunverulega býr í huga þeirra.
Samstarf núv. stjórnarflokka hófst eftir uppgjöf vinstri stjórnarinnar á sínum tíma. Hv. þm. Strandamanna, Hermann Jónasson, lýsti viðskilnaði hennar í sinni eftirminnilegu ræðu hinn 4. des. 1958 í þessum sama ræðustól, þar sem nú stend ég. Þá sagði hann m.a.:
„Ný verðbólgualda er þar með skollin yfir. Við þetta er svo Því að bæta, að í ríkisstj. er ekki samstaða um nein úrræði í þessum málum, sem að mínu áliti geti stöðvað hina háskalegu verðbólguþróun, sem verður óviðráðanleg, ef ekki næst samkomulag um þær raunhæfu ráðstafanir, sem lýst var yfir að gera þyrfti, þegar efnahagsfrv. ríkisstj. var lagt fyrir Alþingi á s.l. vori.“
Þessi yfirlýsing Hermanns Jónassonar er óhagganleg. Hún heyrir sögunni til. Þýðingarlaust er fyrir framsóknarmenn og kommúnista að bera brigður á það, að þeir réðu ekki við vandann, heldur flúðu frá honum, þegar mest á reyndi.
Um réttmæti tilraunarinnar með vinstri stjórn má endalaust deila, en eftir þessa yfirlýsingu forsrh. hennar um algera upplausn og sundurlyndi verður að telja það ganga glæpi næst að óska þjóðinni slíks stjórnarfars á ný. Engin ástæða er til að efast um, að aðstandendur vinstri stjórnarinnar hafi viljað hið bezta og talið sjálfa sig öðrum hæfari til að koma því fram. Þess vegna er skiljanlegt, að þeir hafi með nokkurri svartsýni litið á tilraunir annarra til að leysa þann vanda, sem þeir höfðu sjálfir flúið frá. Allir kannast við fullyrðingu hv. þm. Karls Kristjánssonar um móðuharðindi af manna völdum, um það bil sem viðreisnarráðstafanirnar voru lögfestar. En Karl Kristjánsson var ekki hinn eini, sem þá sýndist svart fram undan. Hinn 17. febr. 1960 gerði miðstjórn Alþýðusambands Íslands undir forustu Hannibals Valdimarssonar samþykkt gegn viðreisnarráðstöfununum, þar sem m.a. segir:
„Fær miðstjórnin ekki annað séð en að með þessu sé atvinnuleysinu, geigvænlegasta ógnvaldi Alþýðuheimilanna, boðið í bæinn, áður en langt um liður.“
Þetta sagði miðstjórn Alþýðusambandsins hinn 17. febr. 1960. Hinn 5. febr. næstan áður hafði hv. þm. Þórarinn Þórarinsson haldið ræðu og sagt, að ráðstafanir þessar hljóti „að leiða til stórminnkaðrar atvinnu,“ eins og hann orðrétt sagði, og hann bætti við: „Hér getur verið komið atvinnuleysi fyrr en varir, ef þessum ráðstöfunum verður fylgt óbreytt fram.“ Og enn sagði hann: „Þá bætist við ný, stórfelld kjaraskerðing, er væri fólgin í því, að menn misstu fyrst eftirvinnu og aukavinnu og siðan jafnvel atvinnuna.“
Undir þetta tók annar ræðumaður Framsfl. hér í kvöld, hv. þm. Sigurvin Einarsson, því að Tíminn hefur eftir honum hinn 2. marz 1960, að stefna ríkisstj. hljóti, eins og hann segir orðrétt, „að valda minnkandi atvinnu manna, sem fyrst og fremst bitnar á aukavinnu manna, sem greidd er 50—100% hærra verði en dagvinna“. Þetta sagði Sigurvin Einarsson þá. Nú skammaðist hann alveg sérstaklega yfir því, að menn þyrftu að vinna eftirvinnu, sem hann harmaði að mundi hverfa í ræðu sinni 1960.
Að frásögn Tímans hinn 5. febr. 1960 hafði Hermann Jónasson þá nýlega haldið ræðu á fundi Framsóknarfélaganna í Reykjavík og þar sagt, orðrétt:
„Stefna núv. stjórnarflokka er ekkert nýtt fyrirbrigði. Það er í atvinnu- og fjárhagsmálum sama stefnan og olli heimskreppunni á árunum kringum 1930. Það er stefnan, sem afturhaldsstjórn Hoovers boðaði í Bandaríkjunum og þar réð ríkjum, þar til Roosevelt braut hana á bak aftur. Sú stefna ræður og að verulegu leyti í Bandaríkjunum nú með þeim afleiðingum, að þar er á fjórðu milljón atvinnuleysingja, og svarar það til þess, að þeir væru hér á fjórða þúsund. Eigum við að innleiða það ástand hér?“ spurði Hermann Jónasson.
Síðan Hermann Jónasson spáði á fjórða þúsund atvinnuleysingja, ef viðreisnarráðstafanirnar yrðu samþ., eru liðin rúm tvö ár. Margt hefur gerzt á því tímabili, m.a. verkföllin, sem leiddu til hinna miklu og almennu kauphækkana í júní s.l. Skömmu áður en kom til þeirra átaka og samninga SÍS við verkalýðsfélögin, er ruddu kauphækkununum braut, hafði sjálfur formaður SÍS, Jakob Frímannsson, sagt í skýrslu til KEA, orðrétt:
„Hætt er við, að þær kaupdeilur eigi eftir að hrinda af stað nýrri skriðu dýrtíðar og verðbólgu, sem leiðir af sér gengisfellingu og enn minnkandi verðgildi íslenzku krónunnar.“
Þetta sagði Jakob Frímannsson, áður en hann samdi við verkalýðsfélögin. Af þessum orðum hins glöggskyggna formanns SÍS sést, að forustumenn þess gerðu sér ljósa grein fyrir, hver afleiðing athafna þeirra hlyti að verða.
Hinn 12. júli næstan eftir að kauphækkanirnar voru gengnar í garð birti Tíminn viðtal við hv. þm. Eystein Jónsson um ástandið á Austfjörðum. Þar segir hann m.a., orðrétt:
„Atvinna er því mikil í sjávarplássum og afkoman góð, þótt heldur illa gengi á stærri bátunum í vetur.“
Þetta sagði Eysteinn Jónsson, eftir því sem Tíminn segir hinn 12. júlí, orðrétt:
„En nú horfir til samdráttar í framkvæmdum þar eins og annars staðar, unz hægt verður að hnekkja þingmeirihlutanum, sem nú er.“
Þetta sagði hv. þm. þá. Hann fer ekki leynt með, að hann telur, að það sé fyrst um hinn 12. júlí 1961, sem horfi til samdráttar. Eftir kauphækkanirnar skildi Eysteinn Jónsson jafnvel og Jakob Frímannsson hafði gert fyrir þær, hver afleiðing þeirra hlyti að verða, ef ekki væri að gert. En aðgerðir ríkisstj. á s.l. sumri forðuðu frá þeirri verðbólgu, sem Jakob Frímannsson hafði sagt fyrir, og frá samdrættinum, sem hv. þm. Eysteinn Jónsson var hinn 12. júlí viss um að fram undan væri. Það eru þessir menn og þeirra félagar, sem bera ábyrgð á, að ríkisstj. neyddist til að grípa til varnaraðgerðanna í ágústbyrjun. Þeirra er því sökin á öllum hinum illu afleiðingum gengislækkunarinnar, sem þeir bera svo mjög í munni sér.
Auðvitað var illt að þurfa að fella gengið. En sú ráðstöfun forðaði frá, að það ástand skapaðist, sem Jakob Frímannsson og Eysteinn Jónsson voru vissir um að leiða mundi af gerðum þeirra. Hvernig er ástandið nú? Um það er fróðlegt að lesa ummæli í Þjóðviljanum hinn 3. apríl 1962, eftir Jóhann Kúld, sérfræðing kommúnista í atvinnumálum. Hann segir:
„Þegar íslenzku stjórnarherrarnir eru að bjóða útlendingum að stofnsetja hér stóriðnað, þá er ekki sú ástæða fyrir hendi, að slíkt skref þurfi að stíga til að bægja frá dyrum atvinnuleysi. En sú hefur verið ástæðan hjá Norðmönnum, Þegar þeir hafa leyft erlenda fjárfestingu hjá sér. Hér er ekkert atvinnuleysi nema árstíðabundið í sumum sjóplássum úti á landi:
Sérfræðingur Þjóðviljans er ekki einn um þá skoðun, að atvinnuhorfur séu hér góðar, því að hinn 29. marz s.l. birtist í Tímanum forustugrein, er nefndist: „Góðæri fram undan“ — og er vafalaust eftir ábyrgðarmann blaðsins, hv. þm. Þórarin Þórarinsson. Greinin hefst á þessum orðum:
„Margt bendir til þess, að árið 1962 verði Íslenzku efnahagslífi hagstætt ár, eins og s.l. ár var.“
Síðar í sömu grein segir:
„Það verkefni, sem nú er nálægast, þegar við blasir góðæri, er að tryggja réttlátari skiptingu hinna vaxandi þjóðartekna og þjóðarauðs.“
Þetta stendur í grein Þórarins Þórarinssonar. Hér er vissulega á orðin mikil og ánægjuleg breyting. Mennirnir, sem fyrir tveimur árum sáu fram undan geigvænlegt atvinnuleysi og móðuharðindi af manna völdum, lýsa nú yfir því hver í kapp við annan, að hér sé ekkert atvinnuleysi og við blasi góðæri með vaxandi þjóðartekjum og vaxandi þjóðarauð.
Stjórnarandstæðingum tjáir ekki, eins og þeir þó reyna, að þakka þessar góðu horfur eigin afrekum, á meðan þeir voru í stjórn, fram undir árslok 1958. Hrakspár þeirra, sem ég las áðan, voru allar gerðar löngu eftir að þeir flúðu frá vandanum, sem þeir þá töldu óviðráðanlegan. Fyrri hluta árs 1960 sögðu þeir engin af sinum gömlu verkum megna að draga úr eða hindra þau ósköp, sem þeir fullyrtu að væru fram undan. Það er því óumdeilanlegt, að það er árangur núverandi stjórnarstefnu, sem lýsir sér í hinum góðu horfum, sem stjórnarandstæðingum verður svo tíðrætt um. Auðvitað veit ábyrgðarmaður Tímans, hv. þm. Þórarinn Þórarinsson, ekki frekar en við hinir, hvað er fram undan um veðurfar og aflabrögð, en hann veit jafnvel og aðrir, að nú hefur tekizt að búa svo í haginn í efnahagsmálum, að skilyrði eru sköpuð fyrir því, að góðæri njóti sín, gagnstætt því, sem var, þegar vinstri stjórnin gafst upp.
Þessi er þá dómur andstæðinganna, sem áreiðanlega vilja sízt af öllu fegra málstað núv. ríkisstj., sem vissulega er ekki gallalaus fremur en önnur mannanna börn. En eftir þennan dóm er gersamlega óþarft fyrir okkur, sem í stjórninni erum, eða stuðningsmenn okkar að leita eigin orða okkur til lofs. Okkur nægir að vísa til ummæla þeirra, sem harðastir eru í andstöðunni við okkur, því að það er rétt hjá andstæðingum okkar og hið mesta lof, að það hefur ekki einungis tekizt að forða frá atvinnuleysi, heldur blasa nú við vaxandi þjóðartekjur og þjóðarauður, ef menn kunna sér hóf og ný skemmdarverk verða ekki unnin.
Svo er að heyra sem kommúnistar hyggist nú reyna að rétta við hrynjandi fylgi sitt með því að egna til nýs vinnuófriðar og allrar þeirrar ógæfu, sem honum fylgir. Almenningur hefur þegar fengið nóg af slíku. Og menn munu sannarlega festa sér í minni yfirlýsingu Alþýðusambandsstjórnar um, að trygging raunhæfrar kauphækkunar til lægst launuðu verkamanna sé ekki í hennar verkahring. Glamur og talnamoð Hannibals Valdimarssonar, Lúðvíks Jósefssonar, Þórarins Þórarinssonar og þeirra félaga nú er ekki meira að marka en fullyrðingar þeirra 1960 um yfirvofandi atvinnuleysi hafa reynzt. Þeir verða æ færri og færri, sem láta blekkjast til að fylgja feigðarflani mannanna, sem réðu stefnunni frá 1956–58. Yfirgnæfandi meiri hl. þjóðarinnar ætlast til þess, að svo sé fram haldið sem gert hefur verið hin síðustu missiri. Forustumennirnir eru til þess kvaddir að leysa vanda, en ekki flýja frá honum. Ögranir uppgjafarmanna, þeirra, sem mest hafa brugðizt þeim er treystu þeim bezt, munu einungis verða til að efla þann ásetning, að ekkert verði látið undan fallast, sem megi verða til að tryggja efnahag þjóðarinnar, svo að hér geti lifað frjálsir og óháðir einstaklingar í frjálsu og sjálfstæðu þjóðfélagi.
Við deilum um margt, en stillum deilunum svo í hóf, að við spillum ekki þeim möguleika, að æviskeiðs þeirrar kynslóðar, sem nú lifir, verði minnzt sem glæsilegasta tímabils í Íslands sögu. — Góða nótt.