14.12.1961
Neðri deild: 36. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 283 í B-deild Alþingistíðinda. (301)
107. mál, verðlagsráð sjávarútvegsins
Frsm. 1. minni hl. (Gísli Guðmundsson):
Herra forseti. Við 2. umr. þessa máls leyfði ég mér að bera fram af hálfu minni hl. í sjútvn., 1. minni hl., nokkrar brtt. við frv. um verðlagsráð sjávarútvegsins, eins og það lá þá fyrir. Þessar tillögur voru í 7 liðum. 1. liðurinn fjallaði um skipun verðlagsráðs, þar sem m.a. var lagt til, að félög fiskvinnslustöðva á Norður- og Austurlandi og á Vestfjörðum fengju fulltrúa í ráðinu, að fulltrúar sjómanna yrðu jafnmargir og fulltrúar útvegsmanna og að sett yrðu skilyrði fyrir því að geta orðið fulltrúi fisksöluaðila eða fiskkaupenda, að hlutaðeigandi hefði ekki andstæðra hagsmuna að gæta. 2., 3. og 4. brtt. voru svo um skipun verðlagsráðs, þegar það hefur með höndum verðlagningu, og er í raun og veru aðeins afleiðing af minni 1. brtt. 5. brtt. var um skipun yfirnefndar og sérstök skilyrði til þess, að yfirnefnd gæti orðið skipuð oddamanni tilnefndum af hæstarétti, að meiri hluti beggja aðila hefði á það fallizt. 6. tillagan var um gildistíma verðlagsákvarðana og 7. tillagan um greiðslu kostnaðar við framkvæmd laganna, að kostnaður yrði greiddur úr ríkissjóði, en ekki úr fiskimálasjóði, og eftir því sem ég veit bezt, var sú tillaga mín í samræmi við till. undirbúningsnefndarinnar í þessu máli.
Allar þessar tillögur, sem ég bar fram við 2. umr. og hef nú minnzt á, voru felldar við umr. Og þeir, sem að þessu frv. standa, virtust ekki vera til viðræðu um samkomulag á grundvelli þessara tillagna, enda þótt umr. virtust benda til þess, að slíkt samkomulag gæti tekizt. Ég verð að harma það, að samkomulagsvilji skuli ekki hafa verið fyrir hendi eða skilningur á því hagræði, sem samkomulag hlýtur að hafa í för með sér við framkvæmd þessa máls. Eigi að síður mun ég greiða atkv. með þessu frv., þó að ég hefði kosið það á annan veg. Ég mun gera það vegna þess, að ég tel það þó, eins og það liggur fyrir, og sérstaklega ef á því fengjust við þessa umr. einhverjar breytingar, vera til bóta frá því ástandi, sem nú er. Um þetta mál hefur tekizt allvíðtækt samkomulag milli aðila bæði í hópi fisksöluaðila og fiskkaupenda, ég segi allvíðtækt, þó að það samkomulag væri ekki algert, eins og þegar hefur verið lýst. Ég tel rétt að byggja nokkrar vonir á þessum samkomulagsvilja, sem hefur komið fram við undirbúning málsins, þó að ég því miður geti ekki verið viss um, að það beri þann árangur, sem æskilegur væri, eins og nú er í pottinn búið eða var eftir 2. umr. Þegar ég nú greiði atkv. með þessu frv., hef ég það í huga m.a., að á þennan hátt, ef frv. verður að lögum, þá er séð fyrir því, að þeir aðilar, sem hér eiga einkum hlut að máli, ræðist við og að þeir hafi aðstöðu til þess að kynna sér gögn þau, sem verðlagning hlýtur að byggjast á, og að það má teljast tryggt með þessum lögum, að fleiri aðilar, sem hlut eiga að máli, komi til með að hafa beina aðild að verðlagningunni en ella mundi verða og verið hefur nú undanfarið.
Ég geri ráð fyrir því, að árangur af þessari löggjöf, sem ég vil vænta að geti orðið, eða vona a.m.k., að hann muni fyrst og fremst byggjast á samkomulagi og það, hver sá árangur verður, muni fara mjög eftir því, hver samkomulagsviljinn verður hjá þeim, sem að þessum málum eiga að starfa samkv. Þessu frv., ef að lögum verður. Og ég vildi mega vænta þess, að þeir aðilar sýni meiri samkomulagsvilja en mér virðist koma fram hér á hv. Alþingi, eða kom fram við 2. umr. Þessa máls a.m.k. hjá þeim mönnum, sem þetta mál hafa hér flutt fram og ábyrgð bera á afgreiðslu þess.
Þó að ég nú hafi látið svo ummælt, að ég mundi styðja frv., sem ég ætla að ég geti einnig sagt fyrir hönd flokksmanna minna hér í deildinni, þá vil ég samt eigi að síður freista þess enn við þessa umr. að koma fram breyt. á frv., sem ég tel þörf á og mundu miða í þá átt að tryggja samkomulagslausn í málinu, þegar til kemur. Þessar tillögur hef ég borið fram á þskj. 207, og vil ég nú leyfa mér að gera grein fyrir þeim með nokkrum orðum.
1. brtt., sem ég ber fram á þskj. 207, er við 1. gr. frv., eins og það liggur fyrir nú eftir 2. umr., og er í 2 liðum, a og b. A-liðurinn fjallar um það, að af þeim fjórum fulltrúum, sem gert er ráð fyrir að tilnefndir verði af Landssambandi ísl. útvegsmanna, verði einn búsettur í hverjum landsfjórðungi, að tilnefningin af hálfu L.Í.Ú. fari þannig fram, að einn fulltrúi verði tilnefndur í hverjum landsfjórðungi. Það kom fram við 2. umr. áhugi fyrir þessu og glögg rök fyrir því, að þeir, sem sjávarútveg stunda og sjóinn stunda, hafa ekki hvarvetna á landinu sömu sjónarmið að öllu leyti í þessum málum eða sömu viðfangsefni. Ég skal ekki endurtaka það, sem fram kom um það atriði hjá ýmsum þm., sem hér töluðu við 2. umr. Ég hygg, að í samtökum útvegsmanna vilji það nú fara svo, að þeir, sem búsettir eru hér á Suðvesturlandinu, í Reykjavík og nágrenni hennar, hafi að ýmsu leyti betri aðstöðu til þess að verða ráðandi í þessum samtökum, og segi ég þeim það ekki til lasts á neinn hátt, en svona hygg ég að það sé og að útvegsmenn úti um land telji sig stundum bera nokkuð skarðan hlut frá borði og þeirra sjónarmið. Ég vildi mega vænta þess, að hv. Þm. gætu á þetta fallizt, að fulltrúar L.Í.Ú. væru svona tilnefndir.
B-liðurinn er um það, að í stað þriggja fulltrúa tilnefndra af Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna komi tveir fulltrúar tilnefndir af Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna og einn fulltrúi tilnefndur sameiginlega af félögum fiskvinnslustöðva á Norður- og Austurlandi og á Vestfjörðum. Við 2. umr. bar ég fram till, um það, að félag fiskvinnslustöðva á Norður- og Austurlandi og félag fiskvinnslustöðva á Vestfjörðum fengju einn fulltrúa hvort í verðlagsráðinu, og færði þá rök fyrir þeirri tillögu. En fyrir henni eru að ýmsu leyti sams konar rök og fyrir tillögunni um það, að fulltrúar L.Í.Ú. komi úr landsfjórðungunum. Þessi till. var felld, og þar sem þingsköp leyfa ekki, að till. sé endurtekin óbreytt við síðari umr., þá hef ég leyft mér að flytja hana þannig, að í staðinn fyrir þessa tvo fulltrúa komi einn fulltrúi frá þessum félögum og að hann verði tilnefndur af þeim sameiginlega, félagi fiskvinnslustöðva á Norður- og Austurlandi og félagi fiskvinnslustöðva á Vestfjörðum. Ég hef orðið þess var nú alveg nýlega, að til Alþingis hafa borizt erindi um þetta mál. Fyrir liggur hér frammi á lestrarsalnum símskeyti frá Félagi fiskvinnslustöðva á Austur- og Norðurlandi, og þetta símskeyti hefur nú verið staðfest með bréfi, sem dags. er 12. þ. m. og ég vil leyfa mér að lesa hér upp, með leyfi hæstv. forseta. Það er dags, á Sauðárkróki 12. des. 1961, eins og ég sagði áðan, til Alþingis:
„Ég hef í dag leyft mér að senda hinu háa Alþingi eftirfarandi símskeyti fyrir hönd stjórnar Félags fiskvinnslustöðva á Austur- og Norðurlandi, skammstafað F. A. N.:
Alþingi, Reykjavík. Leggjum áherzlu á að fá rétt til þess að tilnefna fulltrúa í verðlagsráð sjávarútvegsins, og bendum á sérstöðu félagssvæðisins varðandi vinnslu á smáfiski og sumarveiddum fiski að meiri hluta. Teljum, að með því verði betur tryggður samningsréttur raunverulegra fiskkaupenda en gert er með því, að umboðssölufyrirtækin ein tilnefni fulltrúa í ráðið og yfirnefnd.
Félag fiskvinnslustöðva á Austur- og Norðurlandi.
Marteinn Friðriksson,
formaður.“
Síðan segir svo í bréfi Félags fiskvinnslustöðva á Austur- og Norðurlandi:
,.Félagssvæðið nær yfir Austur- og Norðurland frá Djúpavogi til Hólmavíkur. Félagar eru öll frystihús á þessu svæði nema tvö, sem þó hafa talið, að þau gengju í félagið, en ekki orðið úr því formlega enn þá, og enn fremur eru félagar allmargar aðrar fiskvinnslustöðvar á svæðinu. Félagið er stofnað fyrst og fremst í þeim tilgangi að koma fram sem samningsaðili um fiskverð við útvegsmenn. Á stofnfundi í júní í sumar voru mættir forsvarsmenn 22 fiskvinnslustöðva á svæðinu og voru einhuga um að viðurkenna ekki aðra samninga um fiskverð en félagið væri aðili að. Var sérstök áherzla lögð á sérstöðu svæðisins í sambandi við vinnslu á hlutfallslega mjög miklu magni af smáum fiski og fiski, sem lagður er á land yfir heitasta árstímann. Bæði er sá fiskur langtum dýrari í vinnslu en meðaltal tekið yfir landið, og enn fremur nýtist hann til muna verr. Hefur þessi sérstaða aldrei fyllilega verið tekin til greina í fiskverðssamningum og því ætíð ríkt hin mesta óánægja yfir misrétti, sem fiskkaupendur á félagssvæðinu hafa orðið fyrir í heildarsamningum, sem fram að þessu hafa verið gerðir með tilliti til vertíðarsvæðisins sunnan- og vestanlands.
Stjórn Félags fiskvinnslustöðva á Austur- og Norðurlandi skipa þessir menn: Marteinn Friðriksson, Sauðárkróki, formaður, Jón Þ. Árnason, Raufarhöfn, varaformaður, Guðjón Friðgeirsson, Fáskrúðsfirði, Jóhannes Stefánsson, Neskaupstað, Sigurður Jónsson, Siglufirði. í varastjórn: Bjarni Jóhannesson, Akureyri, Aðalsteinn Jónsson, Eskifirði, Vernharður Bjarnason, Húsavík, Halldór Jónsson, Sauðárkróki, og Þorsteinn Sveinsson, Djúpavogi.“
Þetta er úr því bréfi, sem Alþingi hefur borizt, dags. 12. þ.m., frá Félagi fiskvinnslustöðva á Norður- og Austurlandi, og hef ég lesið úr því hér, til þess að það komi fram, hverja áherzlu þessi samtök leggja á það að eiga fulltrúa í þessu ráði. Og í bréfinu mun meira að segja vera tekið fram, að samtökin muni ekki viðurkenna þá samninga, sem þau eigi ekki hlutdeild að. Mundi ég telja, að það væri ekki skynsamlegt að neita samtökunum um þátttöku í verðlagsráðinu.
2. brtt. mín er svo afleiðing af hinni fyrri. Loks hef ég leyft mér að flytja brtt. við 11. gr., en hún er um það, að kostnaðurinn við framkvæmd þessara laga greiðist að hálfu úr ríkissjóði og að hálfu úr fiskimálasjóði. Ég benti á það við 2. umr., hversu fráleitt það væri að ætla stofnun eins og fiskimálasjóði að greiða kostnað við framkvæmd þessara laga, og lagði þá til, að kostnaðurinn yrði greiddur úr ríkissjóði. Nú er mér það kunnugt orðið, að nefndin, sem undirbjó þetta mál fyrir ríkisstj., lagði til, að kostnaður við framkvæmd laganna yrði, svo sem eðlilegt má teljast, greiddur úr ríkissjóði. En þar sem till. mín um þetta var felld við 2. umr., hef ég nú gert brtt. um það, að kostnaðurinn skiptist, og vænti, að menn geti á það fallizt.
Fiskimálasjóður er fyrst og fremst, eins og hv. þm. er kunnugt, lánastofnun. Hann hefur veitt lán til ýmiss konar framkvæmda í þágu sjávarútvegsins víðs vegar um land út á síðari veðrétt. Þessi hjálp fiskimálasjóðs hefur komið sér ákaflega vel fyrir aðila, bæði sveitarfélög og aðra, sem hafa verið að koma upp fiskvinnslufyrirtækjum ýmiss konar. Sérstaklega þegar þeir voru búnir að tæma aðra lánsmöguleika, sem oft og tíðum hafa ekki verið miklir, þá hefur fiskimálasjóður hlaupið undir baggann með því að veita lán út á síðari veðrétt með hagstæðum kjörum, og það hefur stundum ráðið úrslitum um það, að byggðarlögin hafi getað eignazt þessi atvinnutæki. Nú er það svo, að þær upphæðir, sem vant var að veita úr fiskimálasjóði í þessu skyni, hafa staðið óbreyttar um langan tíma. Ég skal ekki alveg fullyrða, hve lengi, en mikinn hlutann af starfstíma sjóðsins hafa þessar lánsupphæðir staðið óbreyttar, og það þarf ekki mörgum orðum um það að fara, hver nauðsyn er nú orðin á því eftir hinar miklu verðhækkanir, sem orðið hafa, að geta hækkað þessi lán. Lánsupphæðir, sem giltu 1950, eru auðvitað orðnar úreltar nú. Og ég hef tekið eftir því, að nú fyrir nokkrum dögum eru komnar fram hér á Alþingi tillögur um þetta. En það, að hægt hafi verið að hækka lánin, hefur strandað á því, að sjóðurinn hefur verið févana, þannig að það hefði fremur verið þörf á því að sjá fiskimálasjóði fyrir meiri tekjum heldur en að faia að taka af honum eitthvað af starfsfé hans, það sýnist vera alveg fráleitt. Nú er það að vísu svo, að sjóðurinn stundar nokkra styrktarstarfsemi. M.a. hefur hann veitt styrki til markaðsleitar samtökum og fyrirtækjum, sem selja íslenzkar sjávarafurðir erlendis. Þetta eru nokkrar upphæðir, og það má vera, að fyrir þeim, sem að þessu frv. standa, vaki það, að sú starfsemi sé felld niður, og er það náttúrlega ekki á kostnað lánanna út af fyrir sig, en það er þá náttúrlega á kostnað útvegsins, beint eða óbeint. Ég vil nú vænta þess, að hv. Þm. geti fallizt á það að skipta kostnaðinum á þennan hátt, úr því að annað fékkst ekki samþykkt.
Ég skal þá ekki hafa fleiri orð um þessar brtt., sem ég hef leyft mér að bera fram á þskj. 206. En nú í upphafi þessarar umr. lýsti hv. 12. Þm. Reykv. nýjum brtt., sem hann stendur að ásamt fleirum úr sjútvn. Ég hef ekki séð þessar brtt., þeim hefur ekki verið útbýtt enn þá, en mér var kunnugt um efni þeirra fyrir fundinn, því að hv. þm. sagði mér frá því, en ég hef ekki haft till. fyrir augum, og þess vegna hef ég ekki getað gert við þær brtt., sem ég mundi óska eftir að gera. Mér er ljóst, að þessar brtt. eru að vissu leyti til bóta, koma til móts við mitt sjónarmið í þessu máli að því leyti, að þar er gert ráð fyrir, að fulltrúar sjómanna verði jafnmargir og fulltrúar útgerðarmanna í verðlagsráði. Þeir, sem að þessu máli standa, hafa fallið frá því að hafa þessa hópa misjafnlega stóra, og ég tel það til bóta. Hins vegar tel ég út af fyrir sig miklu heppilegra, eins og ég gerði till. um við 2. umr., að leysa þetta mál á þann hátt að fjölga fulltrúunum, því að einnig á þann hátt var hægt að láta sjómenn hafa jafnmarga fulltrúa og útvegsmenn, og á þann hátt var hægt að leysa fleiri vandamál í sambandi við þetta, með því að fjölga fulltrúunum, og þurfti ekki að fjölga þeim nema um tvo til þess. Ég sé nú ekki, að það skipti miklu máli, þegar um slíkt fjölmenni er að ræða sem þetta verðlagsráð er.
Nú veit ég ekki, hvernig hæstv. forseti hugsar sér að bera upp þær brtt., sem hér liggja nú fyrir. En ég vildi mælast til þess, því að ég hygg, að atkvgr. verði gagnlegri á þann hátt og að þm. eigi þá auðveldara með að láta í ljós afstöðu sína við atkvgr., að brtt. mín á þskj. 207 verði borin upp á undan hinni skriflegu brtt. Ég vildi mælast til þess við hæstv. forseta, að hann hagi atkvgr. þannig. En í öðru lagi vildi ég mælast til þess við hæstv. forseta, að hann frestaði þessari umr., þangað til þskj. með brtt. hv. 12. þm. Reykv. hefur verið útbýtt prentuðu, þannig að tækifæri sé til að gera við það brtt., sem ég óska eftir að geta borið fram.
Ég skal svo ekki hafa um þetta fleiri orð, en endurtek tilmæli mín til hæstv. forseta um tilhögun atkvgr. og um, að gefið verði hlé á umr., þangað til þskj. með brtt. hv. 12. þm. Reykv. hefur verið útbýtt.