11.02.1963
Efri deild: 39. fundur, 83. löggjafarþing.
Sjá dálk 140 í C-deild Alþingistíðinda. (2047)
132. mál, stofnlánadeild landbúnaðarins
Ólafur Björnsson:
Herra forseti. Ég hef ekki hugsað mér að gera lánamál landbúnaðarins að sérstöku umræðuefni hér, enda hefur hv. 6. þm. Norðurl. e., sem meiri þekkingu hefur til að bera á þeirri hlið málanna heldur en ég, þegar gert því skil. En þar sem þetta frv. er að mínu áliti aðeins einn angi af mjög víðtækri tillögugerð hv. framsóknarmanna um lánamál í heild, þá tel ég fullt tilefni gefið til þess, m.a. í framsöguræðu hv. 1. flm., sem ræddi nokkuð vaxtapólitíkina almennt, að örfáar ábendingar séu gerðar í þessu efni.
Bæði á þessu þingi og á undanförnum þingum hefur rignt yfir margvíslegum till. frá hv. framsóknarmönnum um það að útvega aukið fjármagn til alls konar framkvæmda og með mun hagstæðari kjörum en hægt er að fá með núverandi vaxtafæti. Ég ætla ekki að lesa hér upp neinn lista yfir þetta og hef ekki tekið hann saman, en ég hygg, að það verði auðvelt að gera þann lista alllangan, ef blaðað er, þótt ekki sé nema í þingskjölum þessa þings, hvað þá undanfarinna þinga. Það hafa auk þess frv., sem hér liggur fyrir um meiri fjárframlög til stofnlána landbúnaðarins og með hagstæðari kjörum en nú er, verið bornar fram þáltill. og frv. um aukin framlög til raforkuframkvæmda, vegaframkvæmda, til húsnæðismála, jafnvel til rekstrarlána til handa einstökum atvinnugreinum, og þannig mætti lengi telja. Ef aðeins væri um að ræða nokkra tugi milljóna, t.d. til aukinna stofnlána landbúnaðarins eða raforkuframkvæmda eða hvað það nú væri, þá mætti segja, að þetta væri auðvelt að leysa á þann hátt, að lánastofnunum yrði gert skylt að leggja fram fé til þessara framkvæmda og draga saman útlán sín til annars. Hitt er öllum ljóst, og ég veit, að hv. framsóknarmönnum er það ekki síður en öðrum, að ef á í einu að auka framlög til allrar hugsanlegrar fjárfestingar í landinu og rekstrarlána líka, þá verður það ekki gert, nema aflað sé aukins fjármagns í heild. Ég veit, að hv. flm. þessa frv. er það líka ljóst, að samþykktir, sem gerðar eru á Alþingi um það, að veita skuli svo og svo mikil lán til ákveðinna framkvæmda og með ákveðnum vaxtakjörum, skapa ekkert fjármagn, því að Alþingi getur aðeins á óbeinan hátt haft áhrif á fjármagnsmyndunina í landinu í heild. Hvað hún er mikil, er hins vegar komið undir þeim ákvörðunum, sem almenningur tekur um skiptingu teknanna milli þess, sem notað er til neyzlu, og þess, sem lagt er fyrir. Það ætti því að vera ljóst, að lánsfjárvandamálið í heild verður ekki leyst nema með aukinni fjármagnsmyndun í landinu. Í því efni eru vissulega til tveir möguleikar. Það væri hægt að taka erlend lán, og það væri hægt að gera ráðstafanir til þess að auka sparifjármyndun í landinu. Hvað fyrri leiðina snertir, hygg ég, að ekki sé ágreiningur um það á hv. Alþingi, að þeir möguleikar, sem þar eru fyrir hendi, eru mjög takmarkaðir. Það var einmitt hv. formaður Framsfl., sem við fjárlagaumr. á síðasta þingi benti réttilega á það, að hvað sem liði þýðingu erlendra lántaka í fjárfestingunni hér innanlands, þá hefði hún aldrei numið nema litlu broti af þeirri fjárfestingu, sem átt hefði sér stað og það jafnvel ekki á þeim tíma, þegar lántökur voru einna mestar. Enginn ágreiningur mun heldur vera um það, að skuldasöfnun Íslendinga erlendis er þegar meiri en góðu hófi gegnir, og sízt hafa hv. stjórnarandstæðingar viljað í seinni tíð gera minna úr því en efni stóðu til. Vandamálið liggur því í þessu, hvaða möguleikar eru á því að útvega aukið fjármagn og fyrst og fremst á aukinni fjármagnsmyndun innanlands, til þess að hægt sé að leggja meira í fjárfestingu, hvort sem er í landbúnaði eða á öllum þeim öðrum sviðum, þar sem hv. framsóknarmenn hafa borið till. fram um aukin fjárframlög. Það þýðir ekki í þessu efni að setja lög um það, að Seðlabankanum sé ætlað að leggja fram þetta fé, því að í Seðlabankanum myndast ekki fjármagn nema að mjög takmörkuðu leyti. Hins vegar geta stjórnarvöld auðvitað falið Seðlabankanum að ráðstafa fjármagni til ákveðinna hluta, en þá verður auðvitað um leið að sjá Seðlabankanum á einn eða annan hátt fyrir því fé, sem þarna er um að ræða.
Ef litið er hins vegar á hag hinna mörgu, sem í sjálfu sér vantar lánsfé sem heild, þá er það sýnt, að hann verður ekki bættur með því einu að setja lög um það, að fé skuli útvega með svo og svo lágum vöxtum. Við höfum ótal dæmi um það, að slík löggjöf hefur verið sett, en árangurinn af henni hefur orðið lítill. Ég held, að ég hafi einhvern tíma fyrr í umr. um þessi mál nefnt það sem dæmi, að fyrir allmörgum árum, — ég held, að það hafi verið á árum hinnar ágætu nýsköpunarstjórnar, — voru sett ákvæði um það í lög, að leggja skyldi fram fé til nýbýla á óræktuðu landi. Af því fé átti ekki að greiða neina vexti, en borga lánið upp með jöfnum afborgunum á 50 árum. Þetta voru glæsileg lánskjör. En ég fékk fyrir ekki alllöngu upplýsingar um það í Búnaðarbankanum, að á öllu því árabili, sem síðan er liðið, hefur aðeins verið hægt að útvega fé að upphæð 82 þús. kr. með þessum kjörum, og sýnt er, að jafnvel þótt miðað væri við það verðlag, sem var í stríðslok, þá hafa varla mörg nýbýli verið byggð fyrir þessa fjárhæð, þannig að þeir, sem áhuga hafa haft á stofnun þessara nýbýla, hafa því miður verið litlu bættari, þótt lög væru sett um þessi glæsilegu lánskjör.
En þá kem ég að því, sem var aðalástæðan til þess, að ég stóð hér upp. Spurningin er þessi. Hvaða till. hafa hv. framsóknarmenn að gera til þess að greiða fyrir aukinni fjármagnsmyndun hér í landinu? Nú er það ekki svo, að það hafa verið bornar fram till. í þessu efni, en því miður er það svo, að þessar till. eru yfirleitt algerlega neikvæðar. Þó er skylt að geta þess, að frá því er ein undantekning. Á fyrstu þingum þessa kjörtímabils var borin fram þáltill. af nokkrum hv. framsóknarmönnum, og held ég, að það sé rétt með farið hjá mér, að hv. 3. þm. Norðurl. v., sem sæti á í þessari hv. d., var 1. flm. hennar. Þessi till. fjallaði um athugun á því að taka upp víðtækari verðtryggingu sparifjár en nú er. Þó að framkvæmdaörðugleikar á slíku séu miklir, er hér vissulega um jákvæða till. að ræða. En þessari till. hefur ákaflega lítið verið hampað í seinni tíð, og mér vitanlega hefur hún ekki séð dagsins ljós á tveim síðustu þingum. En það eru aðrar till., sem hafa verið bornar fram í þessu efni af hv. framsóknarmönnum, og þeim hefur meira verið slegið upp. Frv. um það liggur fyrir hv. Nd. nú að lækka alla innlánsvexti mjög verulega frá því, sem nú er. Ef um almenna vexti er að ræða, mun lækkunin nema um 25%, og hvað veltiinnlán snertir, þá mundi sú lækkun innlánsvaxta, sem hv. framsóknarmenn leggja til, nema um 50%. Hvaða áhrif hefur þetta á fjármagnsmyndun í landinu? Ég held, að um það geti ekki verið nokkur ágreiningur, að þetta hlýtur að draga úr fjármagnsmynduninni, bæði beinlínis vegna þess, að vaxtatekjur eru öðrum tekjum fremur sparaðar, og auk þess er það sýnt, að þeim mun lægri laun sem sparifjáreigendur fá fyrir að leggja fé sitt fyrir, þeim mun minni sparnað inna þeir af hendi.
Þegar litið er því á till. Framsfl. í lánamálunum almennt, er auðsýnt, að ef þær eru betur skoðaðar, þá eru þær ekki spor í þá átt að auka lánsfjárframboðið og ráða bót á lánsfjárskortinum, þó að svo kunni að virðast við mjög yfirborðslega athugun. Þær eru spor í alveg gagnstæða átt. Jafnframt því, að krafizt er stórkostlega aukinna fjárframlaga til nærri hvers sem vera skal, eru bornar fram till., sem alveg ótvírætt hljóta að minnka fjármagnsmyndunina í landinu, þannig að ef þessar till. væru samþykktar, mundi það breikka bilið milli þeirra krafna og óska, sem nú eru um aukin lán og fjárframlög, annars vegar og möguleikanna á því að koma til móts við óskir þessar og kröfur hins vegar.
Ég tel rétt, að þetta komi fram. Að öðru leyti er fundartími nær því búinn, og ég mun ekki lengja mál mitt fram yfir það, sem þegar er orðið. En það er aðeins eitt atriði í framsöguræðu hv. 1. flm., sem ég vildi leyfa mér að gera aths. við, en það var, þegar hann talaði um það sem sérstaka dýrtíðarráðstöfun, að ríkissjóður stæði straum af mismuninum á almennum útlánsvöxtum og vöxtum af stofnlánum til landbúnaðarins. Hann benti á það, sem rétt er út af fyrir sig, að vextirnir eru auðvitað liður í kostnaðargrundvelli landbúnaðarins, og það er hugsanlegt og líklegt, að um einhverja smávægilega lækkun á landbúnaðarafurðaverðinu væri að ræða, ef þessi kostnaðarliður væri lækkaður. En það ber bara að hafa hugfast, að málið hefur tvær hliðar. Til þess að ríkissjóður geti greitt þetta, verður að afla honum fjár með einhverju móti, og það er erfitt að gera það, án þess að það hafi þá áhrif á dýrtíðina til aukningar á móti. Hér er aðeins um niðurgreiðslur að ræða, og þess vænti ég, að hv. þm. sé mér sammála um það, sem virtist vera hans skoðun, er hann talaði áðan, að niðurgreiðslurnar væru þegar orðnar meiri en góðu hófi gegndi og vafasamt, að það sé lausn á efnahagsmálum okkar að auka þær meira. En slíkt mundi í rauninni vera gert með því að fara inn á þessa braut.