28.02.1963
Neðri deild: 47. fundur, 83. löggjafarþing.
Sjá dálk 623 í B-deild Alþingistíðinda. (484)
60. mál, hámarksþóknun fyrir verkfræðistörf
Frsm. 2. minni hl. (Björn Fr. Björnsson):
Herra forseti. Hv. frsm. meiri hl. allshn. gerði í upphafi grein fyrir áliti því, sem meiri hl. hefur gefið út um þetta mál, sem hér er til umr. Eins og hann tók fram, voru haldnir æðimargir fundir í n. og kvaddir til viðtals ýmsir þeir, sem teljast máttu vera aðilar málsins, svo sem venja er til. M.a. komu á fund n. stjórnarmenn úr Verkfræðingafélagi Íslands ásamt framkvæmdastjóra þeirra, enn fremur og siðar stjórnarmenn frá Stéttarfélagi verkfræðinga og loks tveir starfsmenn í viðkomandi rn. Þessir aðilar, sem komu á fund n., létu af hendi nokkrar upplýsingar, en það kom þó mjög verulega í ljós, að fulltrúar af ríkisstj. hálfu eða rn., sem til fundar komu við okkur í n., höfðu fátt eða jafnvel ekkert fram að færa til rökstuðnings brbl. eða framhaldi þeirra annað en það, sem fram kom á sínum tíma eða 2. maí 1962 í grg, stjórnarinnar fyrir brbl.
Efni þessa frv. er á þá leið, að ný gjaldskrá, sem Verkfræðingafélagið hafði samið og verið lengi að vinna að og síðan samþykkt að láta gilda, skyldi ekki taka gildi þann dag, 1. maí 1962, þegar hún skyldi koma til framkvæmda. Í raun óg veru er þetta einfaldlega efni brbl. Þá grípur hæstv. ríkisstj. inn í og neitar verkfræðingum þeim, sem að gjaldskránni standa, um gildi hennar og skipar svo fyrir, að gömul gjaldskrá þessa félags með viðbótum skuli halda áfram sinu gildi. Það virðist mér löngu ljóst, að þegar Verkfræðingafélag Íslands gekk frá sinni gjaldskrá, þá var þar að ræða um uppsetningu á verðlagningarreglum á útseldri vinnu af hálfu þeirra manna, sem í því félagi eru og praktísera, sem kallað er, eða hafa sérstakar starfandi stofnanir, verkfræðistofnanir, og þetta séu þannig reglur, sem þeir sjálfir setja sér og hafa síðan í bréfum til n. og á opinberum vettvangi talið að væru gersamlega lágmarksreglur, sem þeir teldu sig geta starfað eftir, og langt frá því að ná þeim verðlagningarreglum, sem gilda með nágrannaþjóðum. Hins vegar verður þá hvergi unnt að ganga fram hjá því, að þessi gjaldskrá á samkv. þessu ekki að hreyfa við samningum, sem launastéttarverkfræðingar gera við sína atvinnurekendur, enda er öðru máli að gegna um launþega í verkfræðingastétt eða þá verkfræðinga, sem halda uppi meira og minna rándýrum stofnunum til þess að starfa á og selja vinnu frá. Það er þessi munur, sem hefur stungið mig og mér þykir þess eðlis, að það verði að taka hann mjög til greina og vinna þetta mál upp og hugsa það til úrslita að lokum einmitt á þessum grunni. Og þriðja kategóría verkfræðinga í þessu landi, sem sagt erlendir verkfræðingar, sem að nauðsynjalausu eða af nauðsyn mikilli hafa verið kvaddir hingað til ýmiss konar sérstakra rannsóknarstarfa, búa svo við launakjör, sem fara langt fram úr því, sem íslenzkir verkfræðingar þekkja. Þannig miðar frv. að því að hefta frjálsræði þessarar stéttar, sjálfstætt starfandi verkfræðinga, þegar þeir eru að ákveða, hvað þeir telja sig minnst geta lagt á þau störf, bæði rannsóknarstörf og önnur, sem þeir vinna, frá sinum rannsóknarstofum eða verkstofum.
Það er ljóst, að það eru margar stéttir aðrar í þessu landi, sem telja má hliðstæðar við verkfræðingastéttina að þessu leyti, sem búa við gjaldskrá, sem þær stéttir sjálfar hafa samið, og hefur ekki komið til þess af ríkisstj. eða, opinberri hálfu að hefta viðkomandi stéttir í þessari verðlagningu sinni. En þarna er ein stétt manna út úr tekin — ég segi að nauðsynjalausu, vegna þess að það er ekki sannað fyrir mér, að það hafi ekki verið hægt að semja um þessa gjaldskrá verkfræðinga. Þarna er þessi sérstaka stétt manna tekin út úr og með nauðungarlöggjöf svipt því nauðsynlega, teoretíska sjálfstæði, sem þessi stétt eins og aðrar stéttir á að hafa að sjálfsögðu að vissu marki.
Það er þetta, sem stingur mjög í augu og ég segi, að ekki hafi þurft að koma til. Nú má vel vera, að ég sé ekki nægilega kunnugur, — ég sé, að hæstv. ráðh. hristir höfuðið, hann er inni í þessum málum og þykist vita betur, — en þá vil ég óska eftir því og væntanlega fleiri þm., að sú vitneskja hans komi nú í ljós, t.d. í dag, því að seinna má það varla vera. Ekki var það í ræðu þeirri, sem hann flutti, þegar hann lagði frv. fram fyrr á þinginu, og ekki kemur sú vitneskja berlega í ljós í grg. fyrir bráðabirgðalöggjöfinni. En það má vel vera, — og ég sé; að ráðh. skrifar mikið niður hjá sér, — að það komi nú, og það getur að sjálfsögðu breytt mjög málum, ef það t.d. kemur í ljós, að þessir praktíserandi verkfræðingar, sem gjaldskráin gildir um, hafi í þessu efni neitað öllum skynsamlegum viðtölum við hæstv. ráðh.
Sannarlega er þetta viðkvæmt deilumál, ekki sízt vegna þess, að sú stétt, sem hér um ræðir, verkfræðingastéttin í landi voru, er ákaflega mikils varðandi. Við ræðum mjög um það að bæta kjör fólks í þessu landi, og það vilja allir þm. og það vill þjóðin í heild. Það er vandi að velja leiðir í því efni. En vissulega þarf þessi stétt manna mjög að koma við sögu, þegar verið er að leysa úr vanda t.d. atvinnuveganna, sem eiga að standa undir bættum kjörum. Þessa menn verðum við að styðjast við og þekkingu þeirra, og innlend þekking í verkfræðiefnum og teknískum fræðum getur orðið okkur margfalt þýðingarmeiri en ef erlend væri. Þess vegna er óhugnanlegt og í raun og veru ekki hægt að hugsa sér það, að við með nauðungarlöggjöf af ýmsu tagi hrekjum slíka menn eða menn úr slíkri stétt héðan úr landi. Það verður að gera bókstaflega talað allt, áður en til slíks kemur.
Ég hef ekki ætlað mér að fara inn á efni gjaldskránna, hvorki þeirrar gömlu né þeirrar nýju. Það er ákaflega flókið mál og þarf mjög að liggja yfir því, enda hafa þær ekki legið fyrir til athugunar í hv. allshn. Það má vel vera, að gjaldskráin sé mun hærri og verulega hærri, sú hin nýja, sem lagt var til að nota, en sú gamla. En við vitum bara það, að allar stéttir í þessu þjóðfélagi kúgast undir aukinni dýrtíð, sem fer dagvaxandi, og ekki sízt þeir, sem halda uppi skrifstofum eða verkstofum af ýmsu tagi, t.d. eins og verkfræðingarnir, og það er ekki nema eðlilegt, að þeir þurfi svo að segja daglega að hafa hærra fyrir sín störf til að geta haldið uppi sinum rannsóknar- og verkstofum, svo að ég er ekkert hissa á því, þó að slíkar stéttir þurfi hækkandi þóknun og laun fyrir sín störf.
Höfuðatriðið í mínum augum er þó það, að hér er farið út á æðihála braut, að hefta frjálsræði stétta eins og verkfræðinganna til þess að skapa sér eðlilegan, en þó hóflegan grundvöll undir verðlagningu á útseldri vinnu. Það er mjög talað um frelsi í öllum greinum og ekki sízt af hæstv. ráðh. og hans flokki. Ég sé ekki betur en slík kenning í framkvæmd eins og hann er með og birtist í brbl. komi beinlínis þvert á þetta frjálsræðishjal og það kerfi allt saman. Hitt er svo allt annað mál, að það mætti hugsa sér fullkomna löggjöf um gjaldskrá almennt um verðlagningu á vinnu og afurðum og öðru slíku, en þá á það bara að ganga jafnt yfir hverja stétt sem er, ef þess er talin þörf að hefta einstakar stéttir í því efni. Og ég vil leggja áherzlu á það, að þessi stétt, sem ræðir um í þessu máli, er það mikils varðandi, að hennar málefni mega ekki svífa í lausu lofti eða vera óleyst um lengri tíma en orðið er okkur eða þjóðinni allri að skaðlausu.
Hv. frsm. meiri hl. allshn. vék að því, að ég teldi, að þeir opinberu starfsmenn, sem komu á fund nefndarinnar, hefðu haldið röngu fram, hvernig greiðslum til launaverkfræðinga hjá ríkinu væri háttað. Brbl. snerta ekki launakjör fastráðinna verkfræðinga, t.d. þeirra, sem vinna hjá ríkinu. Það hefur verið upplýst í n. og enda utan hennar, að flestir slíkra verkfræðinga eða launaverkfræðinga búa við sérstakt samkomulag, sem byggist á lágmarksráðningarskilmálum, sem Stéttarfélag verkfræðinga hefur samið. Hitt er annað, að engir formlegir samningar hafa verið gerðir við þessa verkfræðinga, og á því strandar enn í dag, og er það sannarlega mikill skaði. En ég geng ekki frá því, að þeir verkfræðingar, sem vinna hjá ríkinu, búa alls ekki við þau kjör út af fyrir sig, sem gjaldskráin skapar. Það hefur ekki verið upplýst fyrir mér, og hæstv. ráðh. gæti þá upplýst einu sinni um það, hvernig greiðslu til slíkra væri raunverulega háttað. Það er ekki vonum fyrr, að þær komi fram.
Ég hef þá drepið á flest þau atriði, sem ég tel að styðji mitt mál um það, að engin skynsamleg rök séu fram komin til þess varðandi þann hluta verkfræðingastéttarinnar, sem gjaldskráin ræðir um og frv. það til 1., sem hér um ræðir, að halda þessu ástandi áfram, sem nú ríkir undir brbl., heldur beri ríkisstj. að stefna að því að semja í hvora áttina, bæði um gjaldskrána, ef nokkur möguleg tök eru á, og hins vegar við verkfræðinga í launastétt og láta það engan veginn fyrir koma og verða varanlegt ástand í framtíðinni, að mikilsverð stétt manna eins og verkfræðingar fari úr landi brott. Við getum ekki unnið við þá allsherjaruppbyggingu, sem verður að eiga sér stað með þjóðinni á næstu áratugum, án þessara sérfræðinga. Og ég vænti þess, að ef dagskráin, sem ég ber hér fram, yrði samþ., muni það hvetja ríkisstj. til að ganga vel til verks og hið fyrsta og reyna að koma þessum málum sem haganlegast fyrir þjóðina, og ég er viss um það, að efnahagsmálum þjóðarinnar í heild verður ekki verr borgið, þótt verkfræðingum verði allsæmilega greitt fyrir sín störf. Ég er viss um það. Það mun koma margfaldlega aftur til okkar. En eins og ég sagði áður, er hér um mjög viðkvæmt deilumál að ræða, og ég skil öðrum þræði hlutverk ríkisstj. Hún er húsbóndi nú um stund á þessu okkar íslenzka heimili og vill halda reglu uppi, en hún er eins og aðrir húsbændur, getur séð misjafnlega langt, stundum verið ærið skammsýn, þótt hún vilji alls ekki vera það. Slíkt getur hent beztu húsbændur, og ég hygg, að svo hafi verið nú í þetta sinn.
Hin rökstudda dagskrá 2. minni hl. er á þessa leið:
„Með skírskotun til þess, að aðrar stéttir hliðstæðar verkfræðingum, svo sem arkitektar, endurskoðendur o.fl., verðleggja sjálfar þjónustu, sem þær selja frá skrifstofum eða verkstofum, þykir d. ekki ástæða til staðfestingar á brbl. þeim, sem frv. fjallar um, og tekur því fyrir næsta mál á dagskrá.“