02.03.1965
Neðri deild: 49. fundur, 85. löggjafarþing.
Sjá dálk 377 í C-deild Alþingistíðinda. (2501)
130. mál, loðdýrarækt
Flm. (Jónas G. Rafnar) :
Herra forseti. Ég flyt frv. á þskj. 265 ásamt hv. 3. þm. Austf. og hv. 8. þm. Reykv. Með frv. er lagt til, að sett verði ný lög um loðdýrarækt, en þau lög, sem nú eru í gildi, eru frá 8. marz 1951.
Helzta nýmæli frv. er það, að minkaeldi verði að nýju leyft hér á landi með ákveðnum takmörkunum, sem greindar eru í frv. Þá er ráð fyrir því gert í frv., að ákveðin verði með reglugerð nokkur þau atríði, sem l. sjálf fjalla nú um.
Fyrir allmörgum árum var loðdýrarækt töluvert stunduð hér á landi, en með mjög misjöfnum árangri. Má yfirleitt segja, að búið hafi verið af vanefnum að þessari nýju atvinnugrein, þar sem hvort tveggja skorti fjármagn og næga þekkingu, til þess að hún gæti skilað tilætluðum arði.
Eins og kunnugt er, tókst svo illa til, að minkar sluppu hér úr búrum og girðingum og urðu brátt hinir mestu skaðvaldar víða um land. Með ærnum tilkostnaði hefur þó tekizt að halda minkaplágunni í skefjum, en vonlítið mun vera talið, að unnt verði að útrýma villiminki hér með öllu. Vegna þessara mistaka voru bornar fram kröfur um algert bann við minkaeldi og var þeim sinnt með þeim hætti, að lögleitt var á árinu 1951, að óheimilt skyldi að reisa hér á landi ný minkabú og hætt skyldi innan 5 ára minkaeldi, sem þá hafði verið byrjað á. Rétt er svo að taka fram, að samkv. 11. gr. l. nr. 56 frá 1949, um eyðingu refa og minka, höfðu sýslunefndir og bæjarstjórnir heimild til þess að banna minka- og refaeldi í umdæmum sínum.
Á undanförnum árum hefur mikið verið rætt um og ritað, að rétt væri að leyfa hér að nýju minkaeldi og í því sambandi hefur m.a. verið bent á eftirfarandi atriði: 1) Í mörgum löndum og þá ekki hvað sízt á Norðurlöndunum hefur minkaeldi reynzt ábatasamur atvinnuvegur. Eftirspurn eftir minkaskinnum hefur farið vaxandi, og allt virðist benda til þess, að minkurinn haldi velli í tízkuheiminum. 2) Hér á landi er í stórum stíl framleitt það fóður, sem mest er notað til minkaeldis, þ.e.a.s. hvers kyns fiskúrgangur. Útflutningur þessarar vöru hefur stöðugt farið vaxandi. Ýmiss konar úrgangur fellur og til frá sláturhúsum, sem nota mætti til minkaeldis. 3) Villiminkur er nú til í landinu og litlar horfur á því, að honum verði útrýmt með öllu. 4) Með því að vanda sérstaklega til loðdýragarðanna ætti ekki að vera mikil hætta á því, að dýrin slyppu út. Bygging garðanna yrði því að fara fram undir eftirliti og síðan þyrfti að fylgjast með rekstri þeirra og viðhaldi. 5) Minkaeldi ætti með tímanum að geta fært þjóðinni verulegar gjaldeyristekjur og atvinnu fyrir fólk og þá sérstaklega í sjávarplássunum. Flm. frv. taka undir þessi rök og leggja því til, að bannið gegn minkaeldi verði numið úr lögum.
Ég vil nú aðeins með örfáum orðum gera grein fyrir efni frv.
Ákvæði 1. og 2. gr. þess eru efnislega að mestu samhljóða 1. og 2. gr. gildandi l. um loðdýrarækt frá 1951, þ.e.a.s. að mestu leyti orðaskýringar. 3. og 4. gr. frv. fjalla um loðdýragarða o.fl., en ætlazt er til, að um gerð garðanna og rekstur þeirra og eftirlit verði sett ýtarleg ákvæði með reglugerð, sbr. 7. gr. frv. Þá er kveðið á um það í 5. gr., að embætti veiðistjóra annist eftirlit með því, að ákvæðum l. verði fylgt. Samkv. l. starfar veiðistjóri undir stjórn Búnaðarfélags Íslands. Gert er ráð fyrir því, að hann hafi haldgóða þekkingu á lifnaðarháttum refa og minka. Flm. telja ekki ástæðu til þess að svo stöddu að stofna sjálfstætt embætti, sem annist verkefni, er frv. gerir ráð fyrir að leysa þurfi af hendi. Veiðistjóri annist þau með aðstoð og fyrirgreiðslu Búnaðarfélagsins.
Frv. gerir og ráð fyrir því, að landbrh. veiti leyfi til stofnsetningar loðdýragarða að fengnu áliti veiðistjóra. Ber þessum aðilum að kynna sér rækilega öll gögn umsækjenda og eftirlit með því, að skilyrðum öllum verði fylgt, eftir að leyfi hefur verið veitt. Í frv. er ákvæði til bráðabirgða, þess efnis, að leyfi til minkaeldis samkv. l. skuli næstu 2 árin eigi veitt fleiri, en 5 aðilum. Með þessu á að sporna gegn því, að of geyst verði farið í sakirnar fyrst í stað. Þar sem vanda verður til loðdýragarðanna, verður ekki komizt hjá allverulegri fjárfestingu, enda æskilegt, að reynslan kenni mönnum og leiðbeini í þessari atvinnugrein sem öðrum. Með því að hafa loðdýragarðana tiltölulega fáa fyrst í stað, verður auðveldara að koma við öruggu eftirliti, sem er ein af forsendunum fyrir því, að vel takist til.
Síðan minkaeldi var bannað hér með l., hafa margir hvatt eindregið til, að það yrði tekið upp að nýju. Aðrir hafa verið því andvígir og einnig látið til sín heyra. Fyrir nokkrum vikum birti blaðið Vísir viðtöl við nokkra kunnáttumenn á sviði minkaræktar. Einar Farestveit stórkaupmaður telur, að aðstæður til minkaeldis séu eins góðar og frekast verði kosið hér á landi og við getum framleitt jafngóð skinn og bezt gerist með öðrum þjóðum. Hann bendir á, að einn veigamesti kostnaður við minkaeldi sé fóður, ca. 60–70%, en af því höfum við 98% innanlands. Fiskúrgangur sé hvergi ódýrari, en hér á landi. Sveinn Einarsson veiðistjóri tjáir sig ekki andvígan minkaeldi. Hann segir, að við höfum ekkert nema tjónið og kostnaðinn af minknum, en sleppum þeim hagnaði, sem af honum megi hafa. Hann telur og að útbúnaður á minkabúum muni víða vera orðinn það vandaður, að ekki ætti að vera hætta á, að dýrin sleppi úr haldi. Carlsen minkabani, sem allir kannast við, er ekki heldur andvígur minkaeldi hér á landi, en leggur á það áherzlu, að ströng viðurlög þyrfti að setja við trassaskap á frágangi búanna. Ásberg Sigurðsson sýslumaður reit fyrir nokkrum dögum mjög athyglisverða grein um minkaeldi í Morgunblaðið og leyfi ég mér að benda þeim á, sem vilja kynna sér málið, að lesa greinina. Hann segir m.a., að Norðmenn hafi, síðan við bönnuðum minkaeldi á árinu 1951, tífaldað gjaldeyristekjur sínar af útflutningi minkaskinna og flytji nú út skinn fyrir u. þ. b. 500 millj. danskra kr. Hann segir, að loðdýrarækt sé ung atvinnugrein í Danmörku, en Danir hafi þó á s.l. ári flutt út minkaskinn fyrir 1.000 millj. ísl. kr. Ásberg bendir á, að minkaeldi yrði hin mesta lyftistöng fyrir fiskiðnaðinn, þar sem minkaframleiðendur hafi keypt fiskúrgang fyrir rúmar 3 kr. kg, sem er miklu hærra verð, en fæst fyrir mjölvinnslu.
Ég vildi svo að lokum leyfa mér, með leyfi hæstv. forseta, að lesa stutta grein, sem kom í blaði Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna núna rétt fyrir áramótin um minkaskinnaframleiðslu:
„Oft er á það minnzt, að auka þurfi fjölbreytni atvinnuveganna. Í því sambandi eru settar fram vissar hugmyndir. Eru þær sumar hverjar gagnlegar, en aðrar afar óraunhæfar. Ein hugmynd, sem sett hefur verið fram, hefur nálgazt það að verða bannfærð af ýmsum, en það er hugmyndin um að koma á stórfelldu minkaeldi hér á landi. Bannfæringin stafar m.a. af hinni slæmu reynslu Íslendinga, er minkaeldi var leyft hér fyrir rúmum 20 árum. Minkaeldið var eftirlitslaust og mátti víða sjá á þeim tíma ófullkomin búr innan lélegra girðinga og upp um holt og hæðir. Raunin varð sú, að fjöldi dýra slapp út og gerði mikil spjöll í fuglalífi og veiðiám landsins. Auk þess var víða lítt vandað til fóðursins og skinnið þar af leiðandi lélegt.
Frá því að þetta var, hefur mikið vatn runnið til sjávar og mikil breyting orðið á í heiminum. Lífskjör á vesturhveli jarðar hafa haft í för með sér gífurlega eftirspurn eftir alls kyns loðskinnum og þó sérstaklega eftir minkaskinnum. Á þessu banntímabili á minkaeldi á Íslandi hafa nágrannaþjóðir okkar, Danir, Svíar, Norðmenn, Finnar og Færeyingar, hafið stórfellda minkaskinnaframleiðslu á vísindalegum grundvelli. Er þessi framleiðsla orðin að mikilvægri atvinnugrein, eins og m.a. má sjá af því, að sala danskra minkaskinna mun á þessu ári nema um 1.200 millj. kr. Til samanburðar má nefna, að heildarútflutningur Íslendinga á hraðfrystum sjávarafurðum var 1.300 millj. kr. árið 1963.
En hvers vegna skyldu Íslendingar sérstaklega hugleiða þessi mál nú? Það er vegna þess, að hérlendis eru hin ákjósanlegustu skilyrði til minkaskinnaframleiðslu. Aðalfæða minksins er fiskúrgangur. Íslendingar hafa flutt út allt upp í tíu þús. tonn af frystu minkafóðri til eldisstöðva á Norðurlöndum. Vandlátustu skinnaframleiðendur telja það frumskilyrði, að íslenzkur fiskúrgangur sé í fæðunni, ef góð skinn eigi að fást. Úrgangur við sauðfjárslátrun, blóð, mör o.þ.h., er einnig hluti af fæðu minksins.“
Ég leyfi mér svo, herra forseti, að óska eftir því, að málinu verði að lokinni þessari umr. vísað til 2. umr. og hv. landbn.