04.05.1965
Neðri deild: 81. fundur, 85. löggjafarþing.
Sjá dálk 418 í C-deild Alþingistíðinda. (2539)
130. mál, loðdýrarækt
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Herra forseti. Ég vil leyfa mér að fara örfáum orðum um það frv., sem liggur hér fyrir og þær brtt., sem fram hafa verið lagðar nú við 3. umr. Ég var satt að segja nokkuð undrandi, þegar ég sá það í gær við afgreiðslu þessa máls við 2. umr. hér í hv. d., hversu miklu fylgi minkurinn virðist eiga að fagna hér í deildinni. Ég hafði ekki gert mér grein fyrir því fyrir fram, að málin stæðu þannig. Einnig vakti það athygli mína, að þetta virtist nú orðið mál Sjálfstfl., það varð ekki annað séð.
Það er óhætt að segja, að það er margföld og dýrkeypt reynsla, sem Íslendingar hafa af innflutningi lifandi dýra. Ég ætla ekki að fara að rekja þau mál hér í einstökum atriðum, það hefur vafalaust verið gert í umr. um þetta frv., áður en ég tók sæti hér í hv. d. fyrir nokkrum dögum. En ég verð að segja það, að með tilliti til þeirrar reynslu, sem Íslendingar hafa af þessum málum, þurfi sannarlega veigamiklar ástæður til þess að taka upp að nýju innflutning lifandi dýra og í þessu tilfelli á því kvikindi, sem mest spjöll hefur gert á náttúru landsins allra dýra innfluttra og valdið mestum skaða á allan hátt, næst á eftir sauðfjárpestunum. Það þarf að vera hægt að sýna fram á, að sá innflutningur, sem stefnt er að, hafi eitthvert þjóðhagslegt gildi. Ef hægt er að sýna fram á það, er vitanlega skylt fyrir hv. alþm. og aðra, sem um málið fjalla, að athuga málið allt vandlega. Mér er ómögulegt að sjá, að þjóðarhag okkar verði bjargað á nokkurn hátt með því, sem hér á að gera.
Ég veit ekki til þess, að það hafi komið fram hér, að mikill þrýstingur almennt standi á bak við flutning þessa máls, t.d. þannig, að þýðingarmikil starfsstétt í þjóðfélaginu óski eftir því, að hafinn sé á ný innflutningur minka. Mér er ekki heldur kunnugt um það, að einstök byggðarlög hafi lagzt á þá sveif í þeirri von að rétta við sinn hag, sitt atvinnulíf og sína stöðu í þjóðfélaginu. Það má þó vissulega segja, að til þess væri nokkur ástæða. Við búum við fremur stopula atvinnuvegi og af þeim sökum hefur það hent og er alltaf að henda í okkar þjóðfélagi, að byggðarlög, eitt í ár og annað næsta ár, standa höllum fæti atvinnulega séð. Þetta er alltaf að henda og þetta blasir við núna. Við vitum, hvernig ástand hefur verið norðanlands, þar sem menn settu mest traust á síldveiðar. Mér er þó ekki kunnugt um það, að frá þessum byggðarlögum hafi komið nokkur þrýstingur um þetta mál til þess að rétta þar við atvinnuástand og fjárhag. Það er heldur engin von til þess, að slík tilmæli komi fram, af þeirri einföldu ástæðu, að þetta mál er ekki þannig vaxið, að það geti haft nokkra verulega fjárhagslega þýðingu. Og því skyldum við þá taka áhættuna?
Nei, sannleikurinn er sá, að það, sem hér þrýstir á, er það og það eitt, að tiltölulega fáir einstaklingar þykjast eygja þarna möguleika til gróðavænlegs atvinnurekstrar. Um það út af fyrir sig er ekkert ljótt að segja. Það er ekkert athugavert við það, þó að menn, sem þykjast sjá möguleika til þess að bjarga sér og reka lífvænlega atvinnu, reyni að koma ár sinni fyrir borð. En það er hins vegar skylda hv. Alþ. vitanlega að gera sér fulla grein fyrir því, hvað á ferðinni er hverju sinni.
Ég held að hér sé allt of mikið í húfi, til þess að hægt sé að hlaupa eftir slíku. Hagnaðurinn af minkaeldi hér á Íslandi er nú alls ekki svo öruggur og traustur, sem af er látið. Loðskinnaframleiðslan er háð tízkunni og tízkan er duttlungafull. Auk þess vil ég leyfa mér að láta í ljós nokkuð mikinn efa um, að Íslendingum takist að gera sér þessi dýr svo verðmæt sem öðrum þjóðum með mikla reynslu í þessum efnum hefur tekizt. Mér skilst, að til þess að loðdýr verði arðsöm, þurfi að viðhafa mikla nákvæmni í hirðingu þeirra — og öllu meiri nákvæmni satt að segja en maður getur vænzt af sínum kæru löndum með hliðsjón af svo mörgu og mörgu.
Það hefur verið talað um það hér, að með minkaeldi eigi að nýta hráefni, sem fyrir hendi sé í landinu og fari annars fyrir lítið, þ.e. fiskúrgang. Það mætti nú eiginlega ímynda sér, að þeir, sem halda þessu fram, hafi varla í verstöð komið. Allir vita þó, hve gífurlegt magn hér er um að ræða, þar sem er fiskúrgangurinn og fóðrun nokkurra minkakvikinda mundi lítil áhrif hafa á nýtingu hans. Það er náttúrlega alveg sama, þótt litið sé á þetta frá hinni hliðinni: Fóður dýranna er ekki nema örlítið brot af þeim kostnaði, sem það hefur í för með sér að stofna og reka minkabú. Það er ekki nema örlítið brot. Þar kemur svo margt og margt til, sem ég sé ekki ástæðu til að fara að tefja hv. þd. með að hafa hér yfir, við hljótum að sjá þetta alveg í hendi okkar. Ég er að vísu ófróður um minkaeldi í sjálfu sér, en mikið þykir mér það, ef ekki kemur þar fleira til, sem þarf að afla til fóðurs dýranna, en fiskúrgangurinn einn saman.
Það hefur verið talið mæla með þessu frv., að með því væru sköpuð skilyrði fyrir nýja atvinnugrein. Ég vék að því áðan, hversu lítilvægt atriði þar væri um að ræða frá þjóðhagslegu sjónarmiði. En til viðbótar því, sem ég sagði þá, vil ég aðeins minna á það, að eins og sakir standa núna, þá er það yfir höfuð þannig, að ekki vantar nú atvinnu í landinu. Ég held það sé fyllsta ástæða til að taka varlega því, sem hér hefur verið sagt um þann gífurlega hagnað, sem okkar bíði, ef við flytjum inn nýjan minkastofn og tökum að ala hann og önnur loðdýr í búrum. Ég held, að rökin með því máli séu ekki þung. En hitt er áreiðanlega margt, sem mælir gegn þessu frv., og ótalmargt fleira en það, sem ég hef nú vikið að hér, þó að ég reki fátt af því hér við 3. umr. málsins.
Í 3. gr. frv. segir, með leyfi hæstv. forseta: „Loðdýrarækt er óheimil nema í loðdýragörðum, sem hlotið hafa viðurkenningu samkv. ákvæðum þessara laga.“
Og í 4. gr. segir enn fremur, með leyfi hæstv. forseta: „Það er meginstefna þessara laga, að loðdýr verði einungis ræktuð hér á landi í sérstaklega útbúnum og vönduðum loðdýragörðum,“ o.s.frv. Þetta er nú gott og blessað. En það vill bara þannig til, að það er margföld reynsla fyrir því, að það hefur aldrei tekizt til fulls að hindra það, að loðdýrin sleppi úr þeim mjög svo lofuðu loðdýragörðum. Og ég vil leyfa mér því til stuðnings að vitna í álit Finns Guðmundssonar náttúrufræðings og forstöðumanns náttúrugripasafnsins einmitt um þetta atriði, en hann segir orðrétt: „Sannleikurinn er sá, að það hefur aldrei og mun aldrei takast að koma í veg fyrir til fulls, að slík dýr sleppi úr haldi.“ Og svo bætir hann við: „Þess vegna er algerlega óverjandi að láta vafasama stundarhagsmuni marka stefnuna í málum af þessu tagi. Afleiðingarnar af því geta orðið miklu geigvænlegri, en nokkurn órar fyrir.“ Þegar meðhaldsmenn þess að leyfa að nýju minkaeldi í landinu hafa ekki lengur talið sig geta haldið því fram, að engin hætta sé á því, að minkurinn sleppi, hefur verið gripið til þess að hamra á hinu, að það væri ekki mikill skaði skeður, þó að eitt og eitt dýr af nýjum stofni slyppi út úr þessum ágætu görðum, vegna þess að við höfum þegar fengið minkinn á okkur, hann sé þegar fyrir hendi í landinu. En einnig þessi staðhæfing er áreiðanlega á miklum misskilningi byggð. Og ég vil aftur leyfa mér að vitna í ummæli náttúrufræðingsins. Hann segir, með leyfi hæstv. forseta: „Við verðum að gera ráð fyrir, að minkar, sem kynnu að vera fluttir til landsins, sleppi öðru hverju úr haldi. Afleiðingin af því hlýtur að verða sú, að til viðbótar hinum villta minkastofni, sem þegar hefur aðlagað sig í íslenzkri náttúru, komi öðru hverju gusa af aliminkum út í náttúruna, en það eru einkum þeir minkar, sem valda mestum usla og tjóni.“ Þetta ætti mönnum náttúrlega að vera ljóst, því að ég hygg, að okkur sé flestum kunnugt um það, að aðfarir minksins, sem villtur er úti í náttúrunni nú, eru þótt ekki séu góðar, allt aðrar, en þær voru á fyrsta stigi. Minkar, nýsloppnir úr haldi hafa ekki tileinkað sér hina hefðbundnu lifnaðarhætti villtra dýra. „Þeim fjölgar sennilega miklu örar en villiminkum og það er miklu meiri hætta á, að þeir fari um myrðandi og drepandi án tillits til þarfa,“ segir dr. Finnur enn fremur.
Það er sama, hvernig á þetta er litið. Það, sem hér á að fara að gera, ef marka má afgreiðslu við 2. umr. hér í hv. d., er býsna viðurhlutamikið. Það liggur ekki fyrir, að minkaeldi geti haft stórvægilegt þjóðhagslegt gildi. Hitt liggur alveg á borðinu, að áhættan er mikil og með öllu haldlaus þau rök, að dýrin geti ekki sloppið úr búrum og einnig hitt, að þó að þau sleppi, þá geri þau ekki annað, en hverfa í þann hóp, sem fyrir er. Þar er um miklu meira að ræða.
Það liggja hér fyrir brtt. Að vísu eru þær skriflegar og þdm. hafa því ekki fengið þær í hendur. En ég vil leyfa mér að lýsa stuðningi við brtt. hv. 5. þm. Vesturl. Það er þó a.m.k. það minnsta, sem hægt er að krefjast við afgreiðslu þessa máls, að ekki verði minkurinn fluttur upp á þá, sem alls ekki hafa séð hann enn, að ekki verði leyfð minkabú í þeim landshlutum, sem eru lausir við minkinn til þessa dags. Það er algert lágmark. Hin till., varðandi útflutningsgjaldið, finnst mér líka algerlega sjálfsögð og mun ég greiða henni atkv. Og ég vil nú leyfa mér að vænta þess, að þeir hv. þdm., sem vilja taka áhættuna af nýjum innflutningi minka, af nýrri minkaplágu, vilji þó fallast á þá litlu linun, sem felst í þessum brtt. hv. 5. þm. Vesturl.
Um brtt. hv. 1. þm. Norðurl. v., Skúla Guðmundssonar, vil ég segja, að vissulega væri það æskilegt, að hægt væri að binda heimild til minkaeldis við eyju, þar sem litlar líkur væru til, að dýrin slyppu lifandi á brott. En það er margs að gæta í því sambandi. Og ég get ekki mælt með því að senda Vestmanneyingum þessa sendingu. Minkurinn hefur ekki komið til Eyja. Þar er mikið fuglalíf, bjargsig og fuglatekja. Það er að vísu minnkandi atvinnugrein í landinu, en allt um það vil ég ekki eiga hlut að því að dæma minkinn á Vestmanneyinga. En því miður höfum við ekki enn þá a.m.k. tiltækt land, sem hæfilegt væri til þessara nota. Það er þó kannske af vanþekkingu, að ég mæli svo. Ég hef nefnilega ekki komið út í Surtsey og get þess vegna ekki leyft mér að leggja fram brtt. um að binda leyfi til minkaeldis við þá eyju. En vel held ég, að það hefði þó verið við hæfi.