05.04.1966
Neðri deild: 67. fundur, 86. löggjafarþing.
Sjá dálk 1548 í B-deild Alþingistíðinda. (1190)
177. mál, álbræðsla við Straumsvík
Ingvar Gíslason:
Herra forseti. Ég hafði ekki hugsað mér að taka til máls við þessa umr., en eftir að hafa hlýtt á hæstv. iðnmrh. í dag, sá ég ástæðu til að kveðja mér hljóðs.
Það var út af ákveðnum kafla í ræðu hæstv. ráðh., sem ég sé ástæðu til að gera aths. og mótmæla því, sem fram kom hjá hæstv. ráðh. Hæstv. iðnmrh. gerði nokkuð að umtalsefni þá gagnrýni, sem komið hefur fram á réttarfarsákvæðin — gerðardómsákvæðin í fyrirhuguðum alúminíumsamningi. Það er greinilegt, að hæstv. ráðh. unir því illa, að menn hafa talið þennan kafla bæði óviðunandi og jafnvel vansæmandi fyrir þjóðina að gangast undir slíkt ákvæði. En það er ekkert út af fyrir sig við því að segja, þó að hæstv. ráðh. reyni að andmæla því, sem fram hefur komið gegn þessum ákvæðum, en mér þykir hæstv. ráðh. vera kominn í rökþrot, þegar hann er að kalla til ábyrgðar menn, sem hann veit að hafa enga ábyrgð tekið, hvorki á þessu ákvæði né öðru því, sem í samningnum stendur. Og það var þetta, sem ég vildi sérstaklega gera að umræðuefni.
Ég hef átt sæti um nokkurt skeið í svo nefndri þmn., sem fylgzt hefur með samningsgerðinni undir stjórn hæstv. iðnmrh., og nú ætlar hæstv. iðnmrh. að fara að gera okkur, sem völdumst til setu í þessari n. — hann ætlar að fara að gera okkur ábyrga fyrir þessum samningi, ef ekki samningnum í heild, þá a.m.k. því ákvæði, sem ég hér sérstaklega ræði um, og það er þetta, sem ég vil sérstaklega taka fram og mótmæla harðlega. (Iðnmrh.: Ég hef ekki gert þetta.)
Hæstv. ráðh. er það vel kunnugt, að bæði við framsóknarmennirnir í n. og eins Alþb.-nm., við höfum allir haft okkar almenna fyrirvara um störf okkar í n., og ég vil leyfa mér í þessu sambandi að minna á bókun okkar Helga Bergs frá 15. júlí 1965, þar sem segir með leyfi hæstv. forseta:
„Við leggjum áherzlu á, að áframhaldandi samningaumleitanir við Alusuisse verði m.a. miðaðar við eftirfarandi: 1. Að staðarvalið fyrir verksmiðjuna verði endurskoðað í því skyni að velja verksmiðjunni stað utan mesta þéttbýlissvæðis landsins, sbr. m.a. bókun Gísla Guðmundssonar á fundi 29. apríl. 2. Að verksmiðjufyrirtækið lúti í einu og öllu íslenzkum lögum. 3. Að það gjald, sem verksmiðjan greiðir fyrir raforku, megi í raun verða til þess, að verksmiðjan standi undir stofn- og rekstrarkostnaði virkjana á hverjum tíma m.a. með samningsákvæðum um tíða endurskoðun raforkuverðs. Jafnframt minnum við á nauðsyn þess, að ráðstafanir séu gerðar til þess að koma í veg fyrir, að bygging verksmiðjunnar hafi óhagstæð áhrif á verðlags- og efnahagsþróun í landinu, en fyrsta skrefið í þá átt teljum við vera, að gerð sé ítarleg áætlun um vinnuafl og framkvæmdaverkefni næstu ára.“
Þá er hér haft eftir Helga Bergs, að hann vilji taka þetta fram: „Til þess að koma í veg fyrir, að þátttaka í nefndarstörfum nú væri talin þýða fráhvarf frá þessari „prinsip“-afstöðu, sem hafi verið gerð grein fyrir á fundum áður.“ Það var áður en ég kom í n. Og ég vil enn leyfa mér, með leyfi hæstv. forseta, að lesa það, sem bókað er áfram:
„Ráðh. kvað þátttöku í störfum n. ekki bindandi fyrir alþm. um afstöðu til málsins, þegar til meðferðar þess á Alþ. kæmi, heldur aðeins til að allir þingflokkarnir geti kynnzt málinu, áður en það kemur til kasta Alþ. Ráðh. kvað vitað, að ágreiningur væri um ýmis „prinsip“-atriði málsins og um það í heild.“
Þetta var bókað á fundi í fyrrasumar og þetta er sú almenna afstaða, sem við höfum haft til veru okkar í n. og þetta vil ég, að komi fram. Og hæstv. iðnmrh. veit sjálfur, að við höfum haft þennan fyrirvara og hann á ekki nú að vera að gefa það í skyn á hv. Alþ., þegar málið er til meðferðar, að við höfum jafnvel verið tilbúnir að skrifa undir þetta gerðardómsákv., sem hann hefur sett inn í samningana.
Það er alveg ljóst, að störf okkar í n. hafa eingöngu miðazt við það að fylgjast með samningsgerðinni. Við hötum aldrei tekið á okkur neina ábyrgð á því, hvernig samningarnir yrðu gerðir, og við höfum haft um það ótal fyrirvara, sem hæstv. ráðh. er kunnugt og raunar öllum þingheimi er kunnugt um.
Hæstv. ráðh. vísaði í dag í bókanir, — mig minnir hann vísa í bókanir frá 17. fundi, — þar sem hann var að reyna að finna þessum orðum sínum stað. En ég sé, að þar er bókað eftir Helga Bergs:
„Helgi kvaðst ekki hafa sérstakar aths. að gera við fyrirliggjandi uppkast, en taldi orðalag sums staðar of veikt, t.d. þar sem rætt er um íslenzkt réttarfar neðst á bis. 4 og efst á bls. 5.“
En þarna var um að ræða uppkast að grg. af Íslands hálfu, sem útbýtt var þá nokkru áður. (Gripið fram í.) Hæstv. ráðh. var að gefa það í skyn í dag í ræðu sinni, — hann var að gefa það í skyn hér, að við værum samábyrgir þessu gerðardómsákvæði og við hefðum eiginlega samþykkt þetta, við hefðum hvergi haft fyrirvara um þetta. Það var þetta, sem hæstv. ráðh. var að gefa í skyn, og ég vil, að þessu sé ekki ómótmælt. Og það var mitt erindi hingað upp, að það yrði alveg ljóst, að við höfum alla tíð haft fyrirvara um þetta. Ég vil sérstaklega minna á fyrirvara okkar eða bókunina, sem ég las hér upp áðan, sem er 2. liður í okkar bókun, þar sem segir: „Að verksmiðjufyrirtækið lúti í einu og öllu íslenzkum lögum.“ Það er einmitt þetta, sem rúmar þetta. Við viljum, að verksmiðjufélagið lúti í einu og öllu íslenzkum lögum og að sjálfsögðu þá lúti það líka íslenzku réttarfari og sé háð íslenzkum dómstólum, þegar ágreiningsmál verða.
Ég held, að ég hafi ekki misskilið hæstv. ráðh. í dag og það voru fleiri, sem eftir þessu tóku og töldu ástæðu til, að þessu yrði mótmælt og það hef ég hér með gert.