02.05.1966
Sameinað þing: 43. fundur, 86. löggjafarþing.
Sjá dálk 2616 í B-deild Alþingistíðinda. (2085)

Almennar stjórnmálaumræður

Sigurður Bjarnason:

Herra forseti. Góðir hlustendur. Tímarnir breytast og mennirnir með. Eitt er þó óumbreytanlegt. Það er viðleitni einstaklinganna til þess að skapa sér og sínum persónulega farsæld og hamingju. Á sama hátt er það ósk allra þjóðhollra manna, að réttlátt, heilbrigt og þroskavænlegt stjórnarfar ríki í landi þeirra. En einstaklingana greinir á um það, hvernig þessu tvíþætta takmarki verði náð. Þess vegna skiptast þeir í stjórnmálaflokka, sem síðan berjast um völd og áhrif. Þessi barátta er mannleg og eðlileg. Hún byggist á rétti fólksins í lýðræðisþjóðfélagi til þess að gagnrýna, velja og hafna. Þegar við Íslendingar lítum yfir þau tæp 50 ár, sem liðin eru síðan fullveldi Íslands og sjálfstæði var viðurkennt, kemur það í ljós, að á þessu tímabili hafa samtals tuttugu ríkisstj. farið með völd í landinu. Þessi sögulega staðreynd sýnir, að skapleg testa hefur ríkt í stjórnmálum Íslendinga allt frá því að landið öðlaðist fullveldi. Í þessu sambandi má benda á, að í Finnlandi hafa 47 ríkisstj. farið með völd á sama tímabili.

Okkur Íslendinga greinir vitanlega á um matið á starfi og stefnu ríkisstjórna okkar. Engin ríkisstj. er alfullkomin fremur en önnur mannanna verk, en þótt margt hafi farið verr úr hendi en skyldi á tæplega hálfri öld fullveldis og sjálfstæðis, hefur íslenzkt þingræði og lýðræði náð góðum þroska. Það er einnig athyglisvert, að sú ríkisstj., sem nú fer með völd í landinu, hefur setið í tæp sjö ár og þar með lengur en nokkur önnur íslenzk ríkisstj. Þessi samstjórn Sjálfstfl. og Alþfl. hefur verið óvenju samhent og samstarf innan hennar verið með meiri heilindum en stundum hefur tíðkazt innan samsteypustjórna. Í síðustu alþingiskosningum veittu íslenzkir kjósendur ríkisstj. ótvíræða traustsyfirlýsingu og umboð til þess að stjórna landinu áfram.

Hér gefst ekki tóm til þess að ræða ítarlega stefnu og athafnir hinna ýmsu ríkisstj., en athyglisvert er það, að eina ríkisstj., sem setið hefur á Íslandi, sem hækkað hefur gengi íslenzkrar krónu, er ríkisstj. Jóns Magnússonar, Jóns Þorlákssonar og Magnúsar Guðmundssonar, sem fór með völd á árunum 1924 til 1927. Enda þótt sú ráðstöfun væri umdeild á sínum tíma, má vel minnast hennar nú, þegar umr. um efnahagsmál hafa um alllangt skeið mótazt verulega af afstöðunni til gengisskráningar krónunnar og oft hefur orðið að grípa til gengislækkana, sem allir stjórnmálaflokkar hafa átt beinan eða óbeinan þátt í.

Þegar kveðinn er upp dómur um starf og stefnu ríkisstj., er það fyrst og fremst tvennt, sem veitir sönnust svör um það, hvernig henni hafi tekizt að stjórna. Það er í fyrsta lagi líðan almennings og aðstaða fólksins í lífsbaráttunni og í öðru lagi efnahagsástand þjóðfélagsins í heild. Er fyrsta atriðið er athugað, kemur í ljós, að Íslendingum hefur aldrei liðið eins vel og í dag. Það hefur aldrei ríkt hér önnur eins velmegun til sjávar og sveita og nú. Þetta er staðreynd, sem hver einasti einstaklingur finnur með því að stinga hendi í eigin barm. Aflabrestur í einstökum verstöðvum hefur að vísu skapað tímabundna erfiðleika, sem ekki breyta heildarmyndinni.

Í öðru lagi blasir sú staðreynd við, að efnahagsafkoma þjóðarbúsins er góð. Íslendingar eiga í dag yfir 2000 milljóna króna gjaldeyrisvarasjóð. Verzlun og viðskipti færast stöðugt í frjálslegra horf, vöruúrval er meira í landinu en nokkru sinni fyrr. Þjóðin veitir sér meira á öllum sviðum en áður hefur tíðkazt. Ör þróun og uppbygging setur svip sinn á allt líf og starf í landinu, húsnæði batnar í sveit og borg.

Þessum staðreyndum ber að fagna, en þær eru fyrst og fremst afleiðing framtaks einstaklinganna og hyggilegrar stjórnarstefnu, sem m.a. hefur tryggt stóraukna framleiðslu og verðmætasköpun í þjóðfélaginu. Ný tækni og vísindi hafa verið tekin í þágu bjargræðisveganna.

Hv. stjórnarandstæðingar, þeirra á meðal Eysteinn Jónsson, segja hér í kvöld, að velmegunin sé ekki ríkisstj. að þakka, heldur góðum aflabrögðum. Þeirri staðhæfingu má svara með því, að lítið gagn er að mikilli fiskigengd, ef útvegsmenn og sjómenn hafa ekki góð og fullkomin tæki til þess að hagnýta sér hana. Það er vegna þess að sjávarútvegurinn hefur í skjóli stjórnarstefnunnar eignazt ný og stórvirk framleiðslutæki, sem framleiðsla hans hefur aukizt að miklum mun undanfarin ár.

Á það má einnig benda, að árið 1958, þegar vinstri stjórnin gafst upp, var eitthvert mesta aflaár, sem um getur í sögu íslenzkra fiskveiða. Þrátt fyrir það var þjóðarbúið komið á gjaldþrotabarm, þegar vinstri stjórnin sagði af sér. Þessa hefðu þeir Eysteinn Jónsson og Hannibal Valdimarsson mátt minnast betur en ræður þeirra hér í kvöld báru vitni um. Kjarni málsins er, að viðreisnarstjórnin afstýrði því hruni, sem við blasti, þegar hún tók við völdum, skapaði jafnvægi í efnahagslífi þjóðarinnar og skapaði bjargræðisvegunum möguleika til þess að endurnýja tæki sín og taka tæknina í þjónustu sína í stöðugt vaxandi mæli.

Þessa grundvallarstaðreynd þekkir hver einasti sjómaður, sem man t.d. mismuninn á sumarsíldveiðunum fyrir Norðurlandi á gömlu skipunum og hinum nýju og stóru skipum búnum margvíslegum nýtízku tækjum.

En þrátt fyrir hina miklu atvinnulífsuppbyggingu og fjölþættar framkvæmdir og framfarir í landinu undir forustu núv. ríkisstj., er enn þá við margvíslegan vanda að etja. Mun svo jafnan reynast, hvaða flokkar sem fara með stjórn í landinu, að ný vandamál skapast stöðugt.

Það er eitt af lögmálum hinnar stöðugu framvindu lífsins. Núv. ríkisstj. hefur t.d. ekki, þrátt fyrir margvislegar ráðstafanir, tekizt að hindra vöxt dýrtíðar og verðbólgu s.l. tvö til þrjú ár, en þar er ríkisstj. og stuðningsflokka hennar sannarlega sízt um að saka. Verðbólga er vandamál, sem aldrei verður læknað í eitt skipti fyrir öll. Til þess að henni verði haldið í skefjum þarf samræmdar aðgerðir og umfram allt vilja þjóðarinnar sjálfrar, en þrátt fyrir það að allir segist vera á móti dýrtíðinni, fer því þó víðs fjarri, að sá vilji birtist alls staðar í verki. Hv. leiðtogar stjórnarandstöðunnar hafa t.d. lagt höfuðkapp á að torvelda baráttu ríkisstj. gegn verðbólgunni. Hér í umr. þykjast þeir hins vegar hata dýrtíðina eins og pestina og kenna óskaplega í brjósti um blessaðar húsmæðurnar. Svona eru heilindi þessara herra.

Hið stöðuga kapphlaup milli kaupgjalds og verðlags hefur raskað því efnahagsjafnvægi, sem öðru hvoru hefur náðst. Þetta er gömul saga og ný, sem gerzt hefur í stjórnartíð flestra ríkisstj. Of margir Íslendingar hafa trúað á kjarabót hinna stóru stökka í launa- og verðlagsmálum. Í þessu sambandi er athyglisvert að gefa gaum því, sem gerist meðal frændþjóða okkar á Norðurlöndum, þar sem víða er samið um kaupgjald til tveggja til þriggja ára. Nú síðast í Svíþjóð til þriggja ára með um 2% kauphækkun á ári að meðaltali, að viðbættri nokkurri styttingu vinnutíma, sem einnig er framkvæmd í þremur áföngum. Eru Svíar þó ein ríkasta og háþróaðasta iðnaðarþjóð Evrópu.

Ekkert er eðlilegra en að einstaklingarnir vilji bæta lífskjör sín og verða þátttakendur í þeim vaxandi arði, sem aukin tækni og meiri framleiðsla dregur í þjóðarbúið, en þessar kröfur verða að miðast við raunverulega greiðslugetu útflutningsatvinnuveganna. Því miður verður sú staðreynd ekki sniðgengin, að þrátt fyrir mjög aukna framleiðslu, t.d. hjá sjávarútveginum, á fjöldi útgerðarfyrirtækja og fiskiðnaðarfyrirtækja við mikla erfiðleika að etja af völdum stóraukins tilkostnaðar. Fram hjá þessari staðreynd er ekki hægt að ganga til lengdar. Útgerðin er í dag hyrningarsteinn íslenzks efnahagslífs og verður það enn um langt skeið. Ef þjóðin vill, að lífskjör hennar haldi áfram að batna, verður hún að taka meira tillit til grundvallarlögmála efnahagslífsins en hún hefur gert um skeið. Þau lögmál eru ekki eins flókin og margir vilja vera láta. Kjarni þeirra er sá, að það er aldrei hægt að eyða meiru en aflast.

Það þing, sem nú er að ljúka störfum, hefur verið mjög athafnasamt. Það hefur afgreitt fjölda stórmála og lagt grundvöll að fjölþættum framkvæmdum og framförum í landinu. Álverksmiðju og atvinnujöfnunarsjóð ber þar hæst þessara stórmála. Með álverksmiðjunni er grundvöllur lagður að stóriðju í landinu og þar með gerður að veruleika draumur margra framsýnna hugsjónamanna fyrr og síðar. Við sjálfstæðismenn teljum að vísu, að æskilegra hefði verið, að þetta glæsilega atvinnufyrirtæki hefði verið byggt utan hins ört vaxandi þéttbýlis hér við Faxaflóa, þar sem við teljum að brýna nauðsyn beri til sköpunar aukins jafnvægis í byggðaþróun í landinu. En þegar þess reyndist ekki kostur, hikuðum við ekki við að semja um álverksmiðju við Straumsvík, sem tryggi stórum hluta þjóðarinnar mun ódýrari raforku en ella hefði verið mögulegt, en það er skoðun okkar, að hin nýja stóriðja muni renna nýjum stoðum undir atvinnulíf og afkomu þjóðarinnar í heild, enda þótt fyrstu stóriðjufyrirtækin verði staðsett hér í mesta þéttbýlinu. Það sýnir ótrúlega þröngsýni og afturhald hv. stjórnarandstæðinga, að þeir skuli hafa einbeitt kröftum sínum í baráttunni gegn þessu mikla þjóðnytjamáli, framsóknarmenn að vísu klofnir.

Atvinnujöfnunarsjóðurinn, sem lögfestur var hér á hv. Alþingi s.l. föstudag, markar tvímælalaust stærsta sporið, sem stigið hefur verið til uppbyggingar og framfara vítt og breitt í byggðum landsins. Hann er stofnaður af meiri stórhug og raunsæi en Íslendingar hafa átt að venjast, þegar um hefur verið að ræða ráðstafanir til framkvæmda og uppbyggingar í strjálbýlinu. Stofnfé þessa nýja sjóðs er 364 millj. kr. og ráðstöfunarfé hans á þessu ári mun verða 44 millj. kr. Á næsta ári mun það verða um 50 millj. kr., en mun á skömmum tíma aukast upp í 112 millj. kr. á ári.

Til viðbótar stofnfé atvinnubótasjóðs eru honum í l. tryggðar stórar lánsheimildir. Sjóðnum er heimilt að taka lán hjá Framkvæmdasjóði ríkisins, ef eigið fé sjóðsins nægir eigi til viðbótar lánveitingum annarra stofnsjóða til þess að stuðla að framgangi framkvæmdaáætlunar í hinum ýmsu landshlutum. Jafnframt er atvinnujöfnunarsjóði heimilað í þessu skyni að taka erlend lán allt að 300 millj. kr., hvort heldur er beint eða fyrir milligöngu Framkvæmdasjóðs ríkisins.

Spyrja mætti hv. 1. þm. Austf., Eystein Jónsson, að því, hvers vegna hann og vinstri stjórnin stofnuðu engan atvinnujöfnunarsjóð, eða stofnaði hún slíkan sjóð? Svar óskast.

Engum blandast hugur um það, að hinn nýi atvinnujöfnunarsjóður verður mjög öflug lánastofnun, sem hefur mikla möguleika til þess að stuðla að margvíslegum umbótum og framkvæmdum í hinum ýmsu landshlutum. Ber og til þess brýna nauðsyn, að markvisst verði að því unnið, að þróttmikil og blómleg byggð haldist í öllum landshlutum, þar sem skilyrði eru góð til framleiðslu og fólkið vill una. Það er hiklaus skoðun okkar sjálfstæðismanna, að auðlindir til lands og sjávar verði því aðeins hagnýttar, að jafnvægi ríki í byggðaþróuninni og fólkið hafi sem jafnasta aðstöðu, hvar sem það býr á landinu, en því miður brestur mikið á það enn, að svo sé.

Íslenzku þjóðinni fjölgar ört. Um næstu aldamót verða Íslendingar um 400 þús. manns og að hundrað árum liðnum má gera ráð fyrir, að hér búi milljónir manna. Þessum mannfjölda þarf ekki aðeins að sjá fyrir öruggri atvinnu og afkomu, heldur aðstöðu til þess að lifa hollu og þroskavænlegu menningarlífi, hvar sem er á landinu. Þess vegna er undirbúningur að nýjum menntaskólum, héraðsskólum og bættri aðstöðu til þess að framkvæma fræðsluskylduna í strjálbýlinu hinn mikilvægasti. Að þessum undirbúningi hefur verið unnið af þrótti og viðsýni undir forustu núv. ríkisstj.

Þegar litið er til framtíðarinnar, blasir fjöldi verkefna við í þessu stóra og strjálbýla landi, þar sem tæplega tveir íbúar byggja að meðaltali hvern ferkílómetra lands. Landrýmið á Íslandi er hinn mikli varasjóður framtíðarinnar. Landshlutaáætlanir þær, sem núv. ríkisstj. vinnur nú að og sumar er byrjað að framkvæma, um kerfisbundna uppbyggingu í einstökum landshlutum, eru því mjög þýðingarmiklar. Á þessu þingi hefur verið lagður grundvöllur að fyrsta stóriðjufyrirtækinu hér við Faxaflóa og kísilgúrverksmiðju í Þingeyjarsýslu. í framtíðinni ber að stefna að því, að slík fyrirtæki rísi í öllum landshlutum. Í skjóli vatnsafls og jarðhita munu ný iðnfyrirtæki rísa. Það verður t.d. að teljast líklegt, að önnur álverksmiðja verði í framtíðinni byggð við Eyjafjörð eða annars staðar á Norðurlandi. Á Vestfjörðum eru góð skilyrði fyrir fullkomna fiskiðnaðarverksmiðju svipaða þeim, sem sölusamtök hraðfrystiiðnaðarins hafa reist erlendis. Við Breiðafjörð eru skilyrði talin góð til byggingar þangmjölsverksmiðju og í Vestmannaeyjum og víðar á fiskiðnaður í enn þá stærri stíl en nú örugga framtíð. Nýja rækjuverksmiðju þarf að byggja við nýfundin rækjumið í Húnaflóa og fyrr en varir geta kræklingur og kúfiskur orðið verðmæt útflutningsvara eins og humar og rækja eru nú. Margs konar efnaiðnaður kemur mjög til greina í hinum ýmsu landshlutum, ekki sízt ef hér yrði innan skamms byggð afkastamikil olíuhreinsunarstöð. innlendar stálskipasmíðar hljóta einnig að færast mjög í aukana með það fyrir augum, að landsmenn byggi í framtíðinni öll sin fiskiskip sjálfir.

Hér er ekki um neinar skýjaborgir að ræða. Þetta er það, sem hefur gerzt í öðrum löndum, og þetta mun gerast á Íslandi. Auk þess má nefna ýmiss konar fiskirækt í fjörðum landsins, sem raunar er aðkallandi nauðsynjamál í sambandi við vernd fiskimiða landgrunnsins. Bætt hafnarskilyrði verða einnig að teljast meðal aðkallandi verkefna. Ber í því sambandi að fagna yfirlýsingu hæstv. sjútvmrh. í síðustu viku um að ríkisstj. muni leggja ný og endurskoðuð hafnalög fyrir næsta reglulegt alþingi.

Herra forseti. Góðir hlustendur. Við getum deilt um það, sem gerzt hefur á þessu þingi, eins og annað, sem gerist í fortíð og nútíð. En framtíðin skiptir meginmáli. Þeir, sem nú eru miðaldra eða eldri, verða að gera sér það ljóst, að ný kynslóð er vaxin til manndóms og þroska á Íslandi, kynslóð, sem er hraustari, menntaðri og glæsilegri en nokkur önnur kynslóð, sem þetta land hefur byggt. Þessi kynslóð hefur tæknina, vísindin og þekkinguna að vopni. Með henni er hún reiðubúin til þess að vinna mikil afrek í þágu Íslands og ört vaxandi þjóðar þess. Það er hlutverk þeirra, sem þjóðin hefur valið til forustu á þessum miklu umbrotatímum, að búa sem bezt í haginn fyrir æskuna, skapa henni sem bezta aðstöðu til þess að njóta þeirra hæfileika, sem búa í huga hennar og hendi. — Góða nótt.