14.04.1966
Neðri deild: 69. fundur, 86. löggjafarþing.
Sjá dálk 1088 í B-deild Alþingistíðinda. (975)
20. mál, verðtrygging fjárskuldbindinga
Menntmrh. (Gylfi Þ. Gíslason):
Herra forseti. Í ræðu, sem ég flutti, þegar mál þetta var síðast til umr. í hv. d., taldi ég mig hafa svarað því, sem ég skoðaði meginatriði í aths. hv. stjórnarandstæðinga um málið. Ég reyndi þar að gera nokkru fyllri grein en ég taldi mig áður hafa gert fyrir megintilgangi þessa frv. og fyrir aðaldráttunum í því, hvernig Seðlabankinn hygðist framkvæma þær heimildir, sem honum yrðu veittar með setningu þessara laga. Ekkert af þessu skal ég endurtaka. En það var rétt hjá hv. síðasta ræðumanni, að um nokkrar fsp., einkum af hans hálfu, var að ræða um það, sem ég leyfði mér að skoða sem minni háttar atriði og mun ekki hafa vikið sérstaklega að í þessari ræðu minni, og skal ég nú reyna að svara þeim með fáeinum orðum.
Hv. þm. spurði, hvort ekki bæri tvímælalaust að skilja 6. gr. frv. þannig, að opinberar fjárfestingarlánastofnanir, sem stofnaðar væru með lögum, hefðu ótvíræða heimild sjálfar til þess að ákveða, hvort þær tækju upp verðtryggingu og þá með hvaða kjörum, og get ég staðfest, að þetta er réttur skilningur á 6. gr. Stjórn þessara sjóða getur sjálf samkv. beinni heimild í l. ákveðið að taka upp verðtryggingu og ákveðið kjörin, að vísu að fengnu samþykki þess ráðh., sem stofnunin heyrir undir, svo og Seðlabankans, en valdið er hjá stjórn stofnunarinnar sjálfrar.
Þá spurði hv. þm. mjög ákveðið, hvaða grundvöllur væri hugsaður sem viðmiðun í verðtryggingunni, og lét í ljós þá skoðun sína, að Alþ. bæri að ákveða þennan grundvöll, svo sem gert hefði verið í reglunum um húsnæðismálasjóðinn, en það ætti ekki að vera á valdi Seðlabankans. Ég er um þetta á alveg ólíkri skoðun. Ég tel Alþ. ekki eiga að ákveða framkvæmdaratriði eins og þetta, heldur sé miklu skynsamlegra að fylgja um þetta efni þeirri meginreglu frv. að hafa hér um heimildarákvæði að ræða. Hins vegar er það misskilningur hjá hv. þm., að Alþ. sé með þessu að veita heimildir, ef svo mætti segja, alveg út í bláinn. Þvert á móti er því lýst ýtarlega í 4. gr., hvað löggjafinn, ef gr. verður samþ., telur eiga að vera aðalviðmiðunina í þeim efnum. Í 4. gr. segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Verðtrygging skal yfirleitt miðuð við vísitölu framfærslukostnaðar, eins og hún er reiknuð á hverjum tíma.“
Alþ. slær fastri aðalreglunni. Alþ. slær fastri vísitölu framfærslukostnaðar sem höfuðviðmiðun. En það er engan veginn víst, að í öllum tilfellum hljóti vísitala framfærslukostnaðar að vera réttasta viðmiðunin, eins og hv. þm. reyndar kom mjög greinilega og mjög skilmerkilega inn á í ræðu sinni hér áðan. Þess vegna segir áfram í gr., með leyfi hæstv. forseta:
„Seðlabankanum skal þó heimilt að leyfa, að verðtrygging sé miðuð við aðra vísitölu eða breytingar tiltekins vöruverðs, enda sé sú viðmiðun betri mælikvarði á greiðslugetu þess aðila, sem tekst á hendur verðtryggða skuldbindingu.“
Hér slær Alþ. líka fastri þeirri reglu, að því aðeins skuli önnur vísitala vera viðmiðunin, að hún sé talin betri mælikvarði á greiðslugetu þess aðila, sem tekst á hendur verðtryggða skuldbindingu. Grundvallarreglan er alveg ljós. Það á að reyna að haga verðtryggingunni þannig, að viðmiðunin sé mælikvarði á greiðslugetu lántakandans. Þessari meginreglu slær Alþ. fastri og segir svo: Venjulega mundi mega líta þannig á, að vísitala framfærslukostnaðar væri slíkur mælikvarði, þó sé ekki víst, að hún verði talin það, og þá eigi að nota aðra vísitölu, ef hún sé talin betri mælikvarði en vísitala framfærslukostnaðar.
Þá er einnig sagt í b-lið sömu gr., sem er frekari almenn regla um þetta efni, með leyfi hæstv. forseta:
„Verðtrygging skal fyrst og fremst heimiluð í fjárskuldbindingum, sem eru tengdar öflun fasteigna eða annarra fjármuna, sem ætla má, að hækki í verði með almennum verðlagsbreytingum. Skulu verðtryggð lán ætíð vera tryggð með veði í slíkum eignum eða öðrum verðtryggðum kröfum.“
Með þessu móti tel ég Alþ. fara að eins og skynsömum löggjafa sæmir, að slá fastri meginreglu, sem þeim handhafa ríkisvaldsins, sem ætlað er að fara með heimildir samkv. l., er síðan ætlað að beita, eins og búast má við af skynsömum aðila.
Þá spurði hv. þm. í þriðja lagi, hvernig bæri að skilja ákvæði 7. gr. um það, að viðurkenndum lífeyrissjóðum skuli heimilt að ávaxta sjóði sína í verðtryggðum lánum tryggðum með veði í íbúðarhúsum og með sömu kjörum og íbúðalán Húsnæðismálastofnunar ríkisins við veðdeild Landsbankans eru á hverjum tíma. Mér þykir vænt um að fá þetta tækifæri til þess að taka það alveg skýrt og ótvírætt fram, að það er ekki tilgangur þessara lagaákvæða að breyta þeim reglum, sem nú gilda varðandi lánsöflunarmöguleika hjá húsnæðismálastjórn og hjá lífeyrissjóðum. Hv. þm. er það eflaust kunnugt ekki síður en mér, að eins og ákvæði þau eru, sem gilda annars vegar um húsnæðismálastjórnina og hins vegar um lífeyrissjóði flesta, ef ekki alla, eru vissir formlegir erfiðleikar á því að fá lán á báðum stöðunum. En á þeim erfiðleikum hefur verið sigrazt í reynd og enginn fundið að. Þess vegna vil ég taka það skýrt fram, að það er ekki tilgangur þessarar greinar að breyta þeim framkvæmdahætti, sem verið hefur í þessu efni, og eftir sem áður tel ég hafið yfir allan efa, burtséð frá ákvæðum þessarar gr., að eftir sem áður eiga þeir, sem hafa fengið lán hjá húsnæðismálastjórn, að geta fengið lán hjá einstökum lífeyrissjóðum. Samþykkt þessarar gr. mundi engu breyta um rétt manna í því tilliti.
Að síðustu vildi ég svo aðeins segja í tilefni af lokaorðum hv. ræðumanns, að hann hefði talið heppilegra, að þessu máli hefði verið frestað til næsta hausts, að ég teldi það mjög óheppilegt, ef málinu yrði frestað til næsta hausts. Ég tel einmitt nauðsynlegt, að framkvæmd þessara reglna byrji sem allra fyrst. Ég vil í því sambandi benda á, að bætt hefur verið inn í frv., eins og það upphaflega var, því ákvæði, að framkvæmd allri af hálfu Seðlabankans skuli hagað í samráði við viðskiptabankana, og því vildi ég mega segja, að bezta athugunin, sem getur fengizt á málinu, er einmitt sú, að lögin öðlist gildi og Seðlabankinn og viðskiptabankarnir hefji strax samræður og samráð um það, með hverjum hætti heimildarákvæði frv. verði bezt hagnýtt. Ég óttast, að frestun málsins til næsta þings mundi þýða, að tíminn þangað til yrði ekki miklu betur notaður en tíminn, sem leið frá því að málið var fyrst lagt hér fram og þangað til þetta þing tók það aftur til meðferðar. En það er tryggt, að ef frv. nær fram að ganga, hefja Seðlabankinn og viðskiptabankarnir þegar í stað athugun sína á öllum hinum margslungnu þáttum þessa máls og annað mun ekki verða gert til framkvæmda í málinu en það, sem þessir aðilar verða í stórum dráttum sammála um, og þá ætti það að mega verða tryggt, að framkvæmdir allar verði ekki gerðar nema að mjög gaumgæfilega athuguðu máli, betur athuguðu máli en mundi eiga sér stað, þótt málinu væri nú frestað og nýrri nefnd eða einhverjum ákveðnum aðilum yrði falið að athuga það. Einmitt í því skyni var þetta ákvæði sett inn í frv. í samráði við viðskiptabankana, að það skyldi tryggt, að ekkert spor yrði stigið í þessu vandasama máli nema að undangenginni mjög gaumgæfilegri athugun.