18.04.1967
Efri deild: 72. fundur, 87. löggjafarþing.
Sjá dálk 1503 í B-deild Alþingistíðinda. (1306)
159. mál, skólakostnaður
Frsm. minni hl. (Páll Þorsteinsson):
Herra forseti. Eftir að ég mælti fyrir brtt. minni hl. menntmn. fyrr á þessum fundi, hélt hæstv. menntmrh. stutta ræðu til að gera grein fyrir efnisatriði einnar gr. frv., sem við flytjum brtt. við. Það kom fram í ræðu ráðh., að hann viðurkennir, að sú skoðun, sem ég hef haldið fram um ákvæði frv. í þessari gr., er rétt, og ég tel það vel farið, að þetta kom skýrt fram í orðum hans, af því að það liggur þá skýrt fyrir, hvert efni þessa máls er. Og ég vil þakka hæstv. ráðh. fyrir það.
Hins vegar verð ég að segja, að skýringar hæstv. ráðh. á þessu missa gersamlega marks. Hæstv. ráðh. fór að minna á, hvernig hlutdeild ríkissjóðs hafi smám saman verið aukin í stofnkostnaði skólabygginga með lagabreytingum, t.d. 1946. Út af fyrir sig er það rétt, sem hæstv. ráðh. sagði um það, en það er bara annað mál eða annar þáttur málsins. Aukin hlutdeild ríkissjóðs í stofnkostnaði skólabygginga hefur það ekki í för með sér, að það sé sjálfsagt eða hafi verið ætlun Alþ. að breyta í því sambandi eignarumráðum mannvirkjanna, og ég vil í þessu sambandi gera ofurlítinn samanburð við önnur mannvirki. Ég nefni sjúkrahúsin. Við höfum verið að smáauka hlutdeild ríkissjóðs með breytingum á sjúkrahúsal., þannig að nú greiðir ríkissjóður sums staðar 40, sums staðar 60 og upp í 67% af stofnkostnaði sjúkrahúsa. En þessi lagabreyting hefur ekki haft þau áhrif, að breytt sé um eignarrétt eða eignarumráð á sjúkrahúsunum í landinu, þannig að þau séu yfirfærð til ríkisins í sambandi við þessa aukningu á framlögum til stofnkostnaðar. Sjúkrahúsin eru eftir sem áður eign sýslnanna eða bæjarfélaganna, og ég hygg, að það þætti tíðindum sæta, ef hér á Alþ., e. t. v. á skyndifundi að lítt athuguðu máli, væri gerð sú lagabreyting, að sjúkrahúsin yrðu að meira eða minna leyti færð yfir í eigu ríkisins. Ég tek annað dæmi. Það eru hafnarmannvirkin. Það er sömu sögu að segja, að með lagabreytingum hefur verið aukinn hluti ríkissjóðs í stofnkostnaði hafnarmannvirkjanna og nú höfum við milli handanna frv., sem gengur í þá átt. Við höfum milli handanna frv., sem kveður svo á, að það skuli færa stofnkostnaðarframlag ríkissjóðs upp í 75% af veigamiklum framkvæmdum við hafnargerðir. En fylgir það því, að með því frv., sem við erum hér að fjalla um, eigi að breyta eignarumráðum yfir höfnunum? Nei, það er ekki ætlun Alþ. eða ætlun hæstv. ríkisstj., sem ber það frv. fram. Sveitarfélögin eiga að telja hafnarmannvirkin sína eign eftir sem áður og annast rekstur hafnanna á sama veg og verið hefur. Þessi skýring hæstv. ráðh. missir því gersamlega marks.
Þá vék hæstv. menntmrh. að því, eða það mátti skilja á orðum hans, að það hefði — ja, einhvern veginn fallið niður eða þess hefði ekki verið gætt, þegar ákveðið var að auka framlag ríkissjóðs til skólabygginganna, einkum með l. frá 1946, að færa eignarumráð barnaskólanna yfir á hendur ríkisins í sömu hlutföllum og stofnkostnaður er greiddur. Ég verð nú að telja, að þeir, sem fjölluðu hér á hv. Alþ. um þá löggjöf veturinn 1945–1946, hafi alveg eins góð skilyrði til þess að rifja þetta upp eins og hæstv. ráðh., sem þá var ekki kominn í þessa stofnun og hefur e. t. v. verið erlendis við sitt háskólanám. Ég man það nú ekki fyrir víst. En ég fullyrði, að frá þessu atriði var gengið í l. frá 1946 að vel athuguðu máli og af ráðnum hug. Það var ekki af neinni vangá af hálfu Alþ., að svo var frá þessu atriði gengið eins og þá var gert og staðið hefur í l. síðan. Þetta mætti skýra með fleiri orðum, ef ég vildi eyða tíma til þess. En 1954 koma þessi mál aftur til íhugunar hér á hv. Alþ. með l. um greiðslu kostnaðar við skóla, sem reknir eru sameiginlega af ríki og sveitarfélögum. Það verður nú að virða mér það til vorkunnar, þó að ég hafi ekki, við það annríki, sem hér hefur verið í dag, getað komið því við að lesa þskj. frá liðnum tíma. Ég verð því að treysta á minni mitt. En mig minnir, að frv. að l. um greiðslu kostnaðar við skóla, sem reknir eru sameiginlega af ríki og sveitarfélögum, sé samið af einum fremsta lögfræðingi þessa lands, Þórði Eyjólfssyni hæstaréttardómara, fyrir beiðni ríkisstj. Ólafs Thors, sem sat að völdum frá 1953–1956. En menntmrh. í þeirri stjórn var Bjarni Benediktssón, núv. hæstv. forsrh., og embættis hans vegna hlaut það að falla í hans hlut að vera í fyrirsvari í þinginu um þessa löggjöf, sem gilt hefur um greiðslu skólakostnaðar nú í rúm 10 ár. Dettur hv. þm. það í hug, að höfundur þessa frv. hafi ekki vitað, hvað hann var að fara, þegar hann afmarkar í frv. og síðar í l. sameignina við gagnfræðaskólastigið og húsmæðraskólastigið, og fyrirsögn l. segir sína sögu um þetta, því að l. heita ekki lög um greiðslu kostnaðar við skóla, sem eru sameign ríkisins og sveitarfélaganna, heldur greiðslu kostnaðar skóla, sem reknir eru sameiginlega af ríki og sveitarfélögum, og höfundurinn hefur vitanlega af sinni þekkingu og greind hagað fyrirsögninni á þennan veg, vegna þess að barnaskólahúsunum var ekki ætlað að vera sameign ríkisins og sveitarfélaganna, enda var þannig frá l. gengið, eins og raun ber vitni um. Og þau hafa staðið þannig óbreytt nú í rúm 10 ár. Ég geri ekki ráð fyrir því, að ég þurfi að rökstyðja þetta öllu frekar. Ég geri ekki ráð fyrir því, að hæstv. ráðh. eða öðrum þdm. detti það í hug, að þáv. menntmrh. og Alþ., eins og það var skipað, þegar þessi lög voru sett, hafi gengið svona frá málum eins og raun er á af ógætni eða af vangá. Nei, þetta hefur verið gert að vel athuguðu ráði.
Ég vil svo að lokum segja það, að ég tel alveg fráleitt og raunar furðu gegna, ef menn ætla nú á síðustu stundu þessa þinghalds að afgreiða þessa frvgr. óbreytta, án þess að hafa leitað um þetta álits sveitarfélaganna. En eins og málum er nú komið, er hægt að komast fram hjá þessum vanda, vil ég segja, með því að samþykkja síðustu brtt. okkar á þskj., og ef menn hafa áhuga á því, hæstv. ríkisstj. eða aðrir, að stefna að því að gera þessa skipulagsbreytingu á eignarumráðum barnaskólanna, sé það gert síðar og athugað miklu betur en kostur er nú á þessari stundu.